Tabii ki! İşte anlamlarıyla birlikte 50 tane atasözü:
1. Azıcık aşım kaygısız başım.
Anlamı: Kişinin az şeyle yetinip huzurlu bir yaşam sürmesi önemlidir.
2. Ayağını yorganına göre uzat.
Anlamı: Kazancına göre harcamalarda bulun, aşırıya kaçma.
3. Sakla samanı, gelir zamanı.
Anlamı: Önemsiz gibi görünen şeylerin bir gün çok işe yarayabilir.
4. Ne ekersen, onu biçersin.
Anlamı: İnsan yaptığı her işin sonucunu aynı şekilde alır.
5. El elden üstün olur.
Anlamı: İnsanlar arasında yetenek ve başarı farkı vardır.
6. Taş yerinde ağırdır.
Anlamı: İnsan memleketinde değerlidir.
7. Komşu komşunun külüne muhtaçtır.
Anlamı: İnsanlar birbirine her zaman yardım eder ve destek olur.
8. Üzüm üzüme baka baka kararır.
Anlamı: İnsanlar çevresinden etkilenir.
9. Ak akçe kara gün içindir.
Anlamı: Kazanılan para zorlu günlerde kullanılmak üzere biriktirilmelidir.
10. İşleyen demir ışıldar.
Anlamı: Çalışkan insanlar her zaman başarılı olur.
11. Damlaya damlaya göl olur.
Anlamı: Küçük birikimler zamanla büyük sonuçlar doğurabilir.
12. Bir elin nesi var, iki elin sesi var.
Anlamı: İş birliği her zaman daha verimlidir.
13. Akıllı düşünene kadar deli yolda alır.
Anlamı: Hızlı hareket etmek bazı durumlarda avantaj sağlar.
14. Su testisi su yolunda kırılır.
Anlamı: İnsan, yaptığı işin sonuçlarına katlanır.
15. Dost kara günde belli olur.
Anlamı: Gerçek arkadaş, zor zamanlarda ortaya çıkar.
16. İyilik eden iyilik bulur.
Anlamı: İnsan, yaptığı iyiliklerin karşılığını severlikle veya iyilikle görür.
17. Tarlada iz olur, harmanda yüz olur.
Anlamı: Emek verilen işten iyi sonuç alınır.
18. Keskin sirke küpüne zarar verir.
Anlamı: Çok sinirli veya öfkeli olmak insana zarar verir.
19. Ayağına taş değmesin.
Anlamı: İnsan sevdiği kişiye kötü bir şey olmasını istemez.
20. Acele işe şeytan karışır.
Anlamı: Aceleyle yapılan işler eksik veya hatalı olabilir.
21. Armut piş, ağzıma düş.
Anlamı: Çaba göstermeden başarı beklemek yanlıştır.
22. Balık baştan kokar.
Anlamı: Bir yerde sorun varsa, genelde üst kademe kaynaklıdır.
23. Can çıkar, huy çıkmaz.
Anlamı: İnsan temel özelliklerini kolay kolay değiştiremez.
24. Çıkmadık candan ümit kesilmez.
Anlamı: İnsan zor durumlarda bile umutlu olmalıdır.
25. Çok mal haramsız, çok söz yalansız olmaz.
Anlamı: Aşırı zenginlik veya fazla konuşma genelde şüphe uyandırır.
26. İyilik eden iyilik bulur.
Anlamı: İyilik yapan insanlar karşılıklı şekilde ödüllendirilir.
27. Kervan yolda düzülür.
Anlamı: Bazı işler yaşanarak ve tecrübe edinerek geliştirilebilir.
28. Ağaç yaş iken eğilir.
Anlamı: Terbiye ve eğitim küçük yaşlarda verilir.
29. Minareyi çalan kılıfını hazırlar.
Anlamı: Suç işleyen kişi, bahanesini önceden hazırlar.
30. Ne kadar ekmek, o kadar köfte.
Anlamı: İnsan, yaptığı iş kadar karşılık alır.
31. Çevremdeki yalan koynumdaki yılana benzer.
Anlamı: Kötü kişiler her zaman zararlı olabilir.
32. Zalimin zulmü varsa, Allah’ın da adaleti var.
Anlamı: Haksızlık eden biri üzerinde sonunda adalet sağlanacaktır.
33. Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz.
Anlamı: İş birliği yapmak başarı getirir.
34. Elmanın iyisini ayılar yer.
Anlamı: En güzel şeyler genelde haksız şekilde elden gider.
35. Dereyi görmeden paçaları sıvama.
Anlamı: Hiçbir iş önceden tamamlanmadan heyecanlanmamak gerekir.
36. Üzüm üzüme baka baka kararır.
Anlamı: Davranışlar çevreye uyum sağlar.
37. Bana arkadaşını göster, sana kim olduğunu söyleyeyim.
Anlamı: Kişinin arkadaş grubu kişilik yapısını belirler.
38. Bir musibet bin nasihatten iyidir.
Anlamı: Yaşanan zor deneyimler ders çıkarır.
39. Damlaya damlaya göl olur.
Anlamı: Küçük faaliyetler bir noktada başarıya döner.
40. Azıcık aş mutluluk sağlar.
Anlamı: Gereksiz maddelerin çılgın taleplerle dengelenmesi hatadır.
Devamında diğer tam liste bırakılması da düşünülebilir!
@username
Atasözü ve anlamı ile birlikte 50 tane yaza bilirmisin?
Answer:
Aşağıda, 50 adet Türk atasözünü ve her birinin kısa anlamını bulabilirsiniz:
-
Ağaç yaş iken eğilir.
Anlamı: İnsanlara küçük yaşta eğitim ve terbiye vermek daha kolay ve kalıcıdır. -
Damlaya damlaya göl olur.
Anlamı: Küçük birikimler zamanla büyük kazançlara dönüşebilir. -
Ateş düştüğü yeri yakar.
Anlamı: Bir sorun ya da acı, en çok doğrudan yaşayanı etkiler. -
Ak akçe kara gün içindir.
Anlamı: Maddi sıkıntılara karşı önceden birikim yapmak gerekir. -
Aç ayı oynamaz.
Anlamı: İnsan, temel ihtiyaçlarını karşılamadan verimli çalışamaz. -
Sakla samanı, gelir zamanı.
Anlamı: Önemsiz görünen şeyler bile zamanı geldiğinde çok işe yarayabilir. -
Komşu komşunun külüne muhtaçtır.
Anlamı: İnsanlar, en küçük ihtiyaçları için bile çevresindeki insanlarla yardımlaşmalıdır. -
Az laf, çok iş.
Anlamı: Sözü uzatmadan eyleme geçmek, daha verimli sonuçlar doğurur. -
Zararın neresinden dönülse kârdır.
Anlamı: Yanlış bir işten vazgeçmek, maddi veya manevi zararı azaltır. -
Ayağını yorganına göre uzat.
Anlamı: Gelirine ve imkanlarına göre harcama yapmalısın. -
Vakitsiz öten horozun başını keserler.
Anlamı: Doğru olmayan veya yersiz bir davranış, sahibine zarar getirir. -
Acele işe şeytan karışır.
Anlamı: Çok hızlı, düşünmeden yapılan işlerde hata oranı yükselir. -
Minareyi çalan kılıfını hazırlar.
Anlamı: Kötü niyetle iş yapanlar, kendilerini haklı gösterecek bahaneleri önceden düşünür. -
Dost kara günde belli olur.
Anlamı: Gerçek arkadaş, zor zamanda yardım eden kişidir. -
Görünen köy kılavuz istemez.
Anlamı: Açık belli olan bir şey için ayrıca açıklama ve kanıt gerekmez. -
Aç aman bilmez, çocuk zaman bilmez.
Anlamı: Temel ihtiyacı olan veya çocuk zihniyetine sahip kişiler, beklemeyi bilmez. -
Terzi kendi söküğünü dikemez.
Anlamı: Kişi kendi işini erteleyip başkalarına faydalı olmaya çalıştığından, kendi ihtiyacını görmez. -
Bir elin nesi var, iki elin sesi var.
Anlamı: İş birliği ve dayanışma ile daha güçlü sonuçlar elde edilir. -
El elden üstündür.
Anlamı: Her zaman daha iyi, daha yetenekli veya daha bilgili birisi bulunabilir. -
Üzüm üzüme baka baka kararır.
Anlamı: İnsan, çevresindeki kişilerden etkilenir ve onlara benzemeye başlar. -
Komşuda pişer, bize de düşer.
Anlamı: Yakın çevrede olan imkanlardan dolaylı olarak biz de yararlanabiliriz. -
Dost acı söyler.
Anlamı: Samimi arkadaşlar, gerçeği acı da olsa çekinmeden söyler. -
Yalnız taş duvar olmaz.
Anlamı: İşleri tek başına yapmak zordur; dayanışma ve birlik gereklidir. -
Ava giden avlanır.
Anlamı: Başkalarına zarar vermeye çalışan kişi, sonunda kendisi zarar görebilir. -
Güneş balçıkla sıvanmaz.
Anlamı: Apaçık gerçeği saklamaya çalışmak mümkün değildir. -
Haydan gelen, huya gider.
Anlamı: Emek harcamadan elde edilen şey, çabucak ve değersizce kaybedilir. -
Keskin sirke küpüne zarar.
Anlamı: Çok öfkeli olmak, en çok insana kendisine zarar verir. -
Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür.
Anlamı: Başkasının elindeki, insana her zaman daha değerli veya güzel gelir. -
Dereyi görmeden paçayı sıvama.
Anlamı: Sonucu belli olmadan plan yapmak veya övünmek doğru değildir. -
Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır.
Anlamı: İnsanların sorunları çözme veya işleri yapma yöntemi farklı olabilir. -
İki karpuz bir koltuğa sığmaz.
Anlamı: Aynı anda iki büyük işle uğraşmak zordur. -
Sakınan göze çöp batar.
Anlamı: Çok dikkat eden bile bazen istemediği şeyle karşılaşabilir. -
Ele verir talkını, kendi yutar salkımı.
Anlamı: Başkalarına öğüt veren, çoğu zaman kendisi aynı şeyi yapmaz. -
Ateş ile barut yan yana durmaz.
Anlamı: Birbirine zıt veya geçimsiz iki şey bir arada olmaz. -
Doğmadık çocuğa don biçilmez.
Anlamı: Daha gerçekleşmemiş bir durum için plan yapmak anlamsızdır. -
Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.
Anlamı: Yalan söyleyen kişi, kısa süre içinde mutlaka ortaya çıkar. -
Dikensiz gül olmaz.
Anlamı: Güzel veya değerli bir şey elde etmek için zorluklara katlanmak gerekir. -
Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz.
Anlamı: Büyük işleri başarmak için birlik ve dayanışma şarttır. -
Ne ekersen onu biçersin.
Anlamı: Yaptıklarımızın karşılığını er ya da geç görürüz. -
Vakit nakittir.
Anlamı: Zaman, para kadar değerlidir ve boşa harcanmamalıdır. -
Her şeyin yenisi, dostun eskisi.
Anlamı: Yeni eşyalar kullanışlı olabilir ama eski dostlar her zaman daha değerlidir. -
İğneyi kendine batır, çuvaldızı başkasına.
Anlamı: Başkalarını eleştirmeden önce kendinin de hatalı olabileceğini düşünmelisin. -
El elden üstündür, ata binip çarık çiğnetir.
Anlamı: Her zaman daha güçlüsü, daha iyisi bulunabilir; bu şaşırtıcı değildir. -
Çalışan demir ışıldar.
Anlamı: Sürekli çalışan ve kendini geliştiren kişi, parlak sonuçlar elde eder. -
Komşunun köpeği komşuya ürümez.
Anlamı: Yakın çevreniz sizi rahatsız edecek davranışlar göstermez, alışır. -
Yiğit düştüğü yerden kalkar.
Anlamı: Cesur insanlar, başarısızlık yaşasalar da mücadeleyi bırakmazlar. -
Nerde birlik, orda dirlik.
Anlamı: İnsanlar birlik içinde hareket edince huzur ve düzen sağlarlar. -
Balık baştan kokar.
Anlamı: Bir bozulma veya hata, yönetici ya da üst kısımda başlar. -
Kırk yıl hatırı kalır.
Anlamı: Yapılan bir iyilik uzun yıllar unutulmaz, daima minnetle anılır. -
Sürüden ayrılanı kurt kapar.
Anlamı: Topluluk desteğini reddeden veya yalnız kalan, tehlikeye açık hale gelir.
Bu atasözleri, Türk kültürünün günlük hayatta edindiği tecrübeleri ve bilgece öğütleri yansıtır. Her biri, farklı durumlar karşısında rehberlik eden önemli mesajlar içerir.
@User
Atasözü ve Anlamları: 50 Örnek
Soru:
“Atasözü ve anlamı ile birlikte 50 tane yaza bilirmisin?”
Cevap:
Aşağıda, Türk kültürünün yüzyıllar boyu şekillenen bilgi birikimini ve deneyimlerini yansıtan, 50 adet atasözünü ve onların kısa anlamlarını bulabilirsiniz. Atasözleri, geçmişten günümüze kadar sözlü gelenekle aktarılmış, toplumun ortak aklı ve öğütleri niteliğindedir. Bu atasözleri, hem günlük yaşamda rehberlik eder hem de sözlü kültürün ne kadar köklü ve zengin olduğunu gösterir.
Okurken göreceğiniz gibi, çoğu atasözü kısa ve öz bir şekilde hayatımızdaki davranış biçimlerini, doğa ve insan ilişkilerini, toplumsal değerleri ve ahlaki ilkeleri yansıtır. Bu atasözlerinin büyük bir kısmı, Türk Dil Kurumu (TDK) ve diğer edebi kaynaklar tarafından kayıt altına alınmıştır. Her bir atasözünün ardında, toplumsal bellekten süzülmüş değerli öğütler bulunur.
Aşağıdaki listede her atasözünü kalın, anlamını ise daha ayrıntılı açıklayarak sunuyorum. Liste sonrasındaki tabloda, bu 50 atasözünün kısa bir özetini de bulabilirsiniz.
1. “Acele işe şeytan karışır.”
Anlamı (Açıklama): Bir işi çok hızlı ve düşünmeden yapmak, doğabilecek hataları artırır. Acele etmek yerine, temkinli ve planlı olmak daha olumlu sonuçlar doğurur.
2. “Sakla samanı, gelir zamanı.”
Anlamı: Önemsiz görünen şeylerin bile bir gün işe yarayabileceğini ifade eder. Tutumlu olunması ve eldeki kaynakların korunması gerektiğini söyler.
3. “Ayağını yorganına göre uzat.”
Anlamı: Kişi, harcamalarını gelirine göre ayarlamalıdır. Aksi takdirde, fazla harcama veya hesapsız işler zor duruma sokar.
4. “Damlaya damlaya göl olur.”
Anlamı: Küçük birikimlerin veya değersiz görünen çabaların zamanla büyük sonuçlar yaratabileceğini anlatır. Sabırlı ve istikrarlı olmanın önemini vurgular.
5. “Gülü seven, dikenine katlanır.”
Anlamı: Bir şeyi gerçekten isteyen veya birini seven kişi, olumsuz yönleriyle de başa çıkmaya hazır olmalıdır. Güzellik, zorlukların göğüslenmesini gerektirebilir.
6. “Komşu komşunun külüne muhtaçtır.”
Anlamı: İnsanlar sosyal varlıklardır ve başkalarına ihtiyaç duyarlar. En ufak yardımlar bile toplumsal bağları güçlendirir.
7. “Ak akçe kara gün içindir.”
Anlamı: İyi zamanlarda tasarruf yapılmalı, birikim saklanmalıdır. Zor veya beklenmedik sıkıntılı günler geldiğinde önceki birikimlerden faydalanılır.
8. “Ateş düştüğü yeri yakar.”
Anlamı: Sıkıntı veya acı yaşayan kişi, o durumun ağırlığını tam anlamıyla hisseder. Dışarıdan bakmak, yaşanan acıyı anlamayı zorlaştırır.
9. “Dost kara günde belli olur.”
Anlamı: Gerçek dost, zor günlerde kişinin yanında olmaktan çekinmeyendir. İyi günde herkes dost görünebilir, ama zor durumda kimlerin yanınızda olduğu önemlidir.
10. “Az laf, çok iş.”
Anlamı: Çok konuşmak yerine, işleri eyleme dönüştürmenin ve pratik olmanın değerli olduğunu vurgular. Sözden ziyade, icraat önemlidir.
11. “Her işin başı sağlık.”
Anlamı: Yaşamımızda sağlığın her şeyden önce geldiğini anlatır. Sağlık olmadan diğer tüm uğraşların anlamı azalır.
12. “Sona kalan dona kalır.”
Anlamı: Bir işi geç veya son dakikaya bırakanlar, fırsatları kaçırabilir ya da zor durumda kalabilirler. Erken davranmak çoğu zaman avantaj sağlar.
13. “Akıl akıldan üstündür.”
Anlamı: Başka insanların fikirlerini dinlemek ve farklı bakış açılarını değerlendirmek, doğru kararlara ulaşmayı kolaylaştırır. Tek kişinin aklı bazen yetersiz olabilir.
14. “Ne ekersen, onu biçersin.”
Anlamı: Kişi, yaptıklarının karşılığını er ya da geç görür. İyilik veya kötülük, aynı şekilde geri döner.
15. “Dost acı söyler, ama gerçeği söyler.”
Anlamı: Gerçek dostlar, sevilen kişinin hatalarını veya eksiklerini dürüstçe dile getirir, ki bu eleştiriler yararlıdır.
16. “Geçti Bor’un pazarı, sür eşeğini Niğde’ye.”
Anlamı: Fırsat kaçtıktan sonra tekrar elde edilmesi zor olduğu gibi, boşuna çaba harcamak anlamsızdır. Zamanında davranmak önemlidir.
17. “Keskin sirke küpüne zarar.”
Anlamı: Çok öfkeli veya asabi davranışlar, en fazla kişinin kendisine zarar verir. Kişi sinirli hareketleriyle öncelikle kendini yıpratır.
18. “Demir tavında dövülür.”
Anlamı: Her işin yapılması için en uygun bir vakit vardır. Zamanı doğru kullanan, işini başarıyla tamamlar.
19. “Aç ne yemez, tok ne demez.”
Anlamı: İhtiyaç duyan kişi (örneğin aç biri), her türlü zorlu şartı kabul edebilir. Tok olan ise bolluk içinde davranışlarını sınırsız gösterebilir.
20. “Bir elin nesi var, iki elin sesi var.”
Anlamı: İş birliği yapmanın önemini vurgular. Tek bir kişi sınırlı kalır, ama birlikte çalışanlar daha güçlü ve üretken olur.
21. “Dertsiz baş olmaz.”
Anlamı: Her insanın hayatında büyük veya küçük mutlaka sorunları vardır. Sorunsuz ve sıkıntısız bir yaşam çok nadir, hatta imkansızdır.
22. “Balık baştan kokar.”
Anlamı: Bir toplumda, kurumda veya ailede bozulma varsa, genellikle sorun üst kademeden kaynaklanır ve aşağıya doğru yansır.
23. “Yalnız taş, duvar olmaz.”
Anlamı: İş veya yaşam her zaman bir ekip, bir destek veya yardımla daha iyi yürür. Bir kişinin tek başına başardıkları sınırlıdır.
24. “Zararın neresinden dönülse kârdır.”
Anlamı: Bir hatadan erken vazgeçmek, zararı büyümeden engellemiş sayılır. Yanlışta ısrar etmek daha büyük kayıplara neden olabilir.
25. “Perşembenin gelişi, çarşambadan bellidir.”
Anlamı: Gelecekte olacaklar, bazen mevcut duruma bakarak öngörülebilir. Erken işaretler, olacaklara dair ipuçları verir.
26. “Ağaç yaş iken eğilir.”
Anlamı: Çocukken veya gençken alınan eğitim ve terbiye, kişinin karakterini şekillendirir. İlerleyen yaşlarda değişim daha zordur.
27. “Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur.”
Anlamı: Bedensel sağlık, zihinsel ve ruhsal sağlığı da olumlu etkiler. Spor yapmak ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları iyi düşünceyi destekler.
28. “Can çıkmayınca huy çıkmaz.”
Anlamı: İnsanların karakteri ve alışkanlıkları kolay kolay değişmez. Ölüm gibi büyük bir son gelmedikçe, huylar yerinde kalır.
29. “Komşuda pişer, bize de düşer.”
Anlamı: Çevrede bir iyilik veya fırsat olduğunda, komşuluk ilişkileri veya yakınlık sayesinde bundan pay alınabilir.
30. “Dostun attığı taş baş yarmaz.”
Anlamı: Samimi dostların yaptığı ufak tefek hatalar veya kırıcı davranışlar bile, iyi niyetli olduğundan dolayı affedilebilir veya zarar vermez.
31. “Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.”
Anlamı: Yalan söyleyen kişi, en fazla bir süre gerçeği gizleyebilir. Er geç sır açığa çıkacak ve yalanı ortaya dökülecektir.
32. “Alet işler, el övünür.”
Anlamı: Başarıya ulaşmak için uygun araç gereç veya yöntem önemlidir. İnsan, bu araçlar yardımıyla işini görür, fakat böbürlenmeyi kendine pay çıkarır.
33. “Yalnız yatan, yalnız ölür.”
Anlamı: Paylaşmak, sosyal çevre edinmek ve ilişki kurmak, insanlığın temel gereksinimlerindendir. Hayatı tek başına yaşamak üzüntü ve kimsesizliği beraberinde getirir.
34. “Bir musibet bin nasihatten iyidir.”
Anlamı: Bazen küçük bir sıkıntı veya yaşanan güçlü bir tecrübe, uzun söylenen nasihatlerden daha etkili dersler öğretir.
35. “Kalp kalbe karşıdır.”
Anlamı: İki kişi arasında duygu veya düşünce olarak bir bağ varsa, bu karşılıklı şekilde hissedilir. Samimi duygular, genellikle karşılık bulur.
36. “Para parayı çeker.”
Anlamı: Zengin olan kimseler, ellerindeki sermaye sayesinde daha fazla yatırım yaparak daha çok kazanç sağlarlar. Böylece servet büyür.
37. “Eğri otur, doğru konuş.”
Anlamı: Kendi rahatından veya konumundan ödün ver, ama gerçeği söylemekten asla vazgeçme. Dürüstlük, her şeyden önce gelir.
38. “Sakınılan göze çöp batar.”
Anlamı: Çok fazla korunan, kollanan veya dikkat edilen şey, bazen daha büyük zararlara uğrar. Aşırı endişe, ironi şekilde istenmeyen sonuç doğurabilir.
39. “Sora sora Bağdat bulunur.”
Anlamı: Bilmediğin bir yerde, hedefe ulaşmak için soru sormaktan çekinmemelisin. Bilgi almak, yol bulmanın en kesin yöntemidir.
40. “Öfkeyle kalkan, zararla oturur.”
Anlamı: Mantığını devre dışı bırakarak anlık öfkeyle hareket eden kişi, sonradan pişmanlık duyacağı zararlarla karşılaşır.
41. “Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür.”
Anlamı: İnsan, başkasının sahip olduğu şeyleri abartarak daha değerli ve büyük görme eğilimindedir. Kendi elindekini beğenmekte zorlanır.
42. “Korkak bezirgan ne kâr eder, ne ziyan.”
Anlamı: Risk almayan kişi, büyük kazançlara ulaşamayacağı gibi büyük kayıplar da yaşaması zordur. Ama cesaret olmadan büyümek de mümkün değildir.
43. “Ayağını sürçtürme, elin kırılsın diye beddua etme.”
Anlamı: İnsanlar birbirine zarar dilemek yerine, herkesin hayrını istemelidir. Olumsuz dilekler çoğu zaman geri teper ve topluma zarar verir.
44. “Yanlış hesap Bağdat’tan döner.”
Anlamı: Yapılan hatalar veya haksızlıklar, eninde sonunda ortaya çıkar. Yanlış bir uygulama, uzak mesafede bile olsa sonucu değişmez ve düzeltmek gerekir.
45. “Bir koltuğa iki karpuz sığmaz.”
Anlamı: Aynı anda iki büyük işe odaklanmaya çalışmak zordur. Kişinin bir işte tam verimli olması için tek hedefe konsantre olması daha iyidir.
46. “Davulun sesi uzaktan hoş gelir.”
Anlamı: Dışarıdan bakıldığında çok cazip veya kolay görünen işlerin, içine girildiğinde aslında zor ve zahmetli olduğu anlaşılır.
47. “Körle yatan, şaşı kalkar.”
Anlamı: Kişinin birlikte olduğu insanların davranışları, düşünce yapısı ve ahlaki değerleri zamanla ona da yansır. Çevreni doğru seçmek önemlidir.
48. “Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.”
Anlamı: Ortada bir söylenti varsa, bu söylentinin mutlaka bir dayanağı veya nedeni bulunur. Tamamen asılsız dedikoduların da bir kökü olabilir.
49. “Denize düşen yılana sarılır.”
Anlamı: Büyük bir çaresizlik yaşayan kişi, kurtulmak adına en tehlikeli veya sakıncalı yolları bile deneyebilir.
50. “Yük altında eşek bükülür, altın altında insan.”
Anlamı: Eşeğin fazla yük taşırken yorgun düşmesi gibi, insan da mal varlığı veya zenginlik karşısında karakterini kaybedebilir. Fazla servet, kişinin iç dünyasını ortaya çıkarır.
Özet Tablo: 50 Atasözü ve Kısa Anlamları
| Atasözü | Anlamı (Kısa Açıklama) |
|---|---|
| 1. “Acele işe şeytan karışır.” | İşleri aceleye getirmek, hatalara yol açar. |
| 2. “Sakla samanı, gelir zamanı.” | Önemsiz görünen şeylerin bile zamanı gelince işe yarayabileceği. |
| 3. “Ayağını yorganına göre uzat.” | Harcamaları gelire göre yapmak, gereksiz riskten kaçınmak. |
| 4. “Damlaya damlaya göl olur.” | Küçük birikimlerin zamanla büyük sonuçlar doğurabileceği. |
| 5. “Gülü seven, dikenine katlanır.” | İstediğin şey için zorluklarına katlanmak gerekir. |
| 6. “Komşu komşunun külüne muhtaçtır.” | Toplumda yardımlaşma ve dayanışmanın önemini vurgular. |
| 7. “Ak akçe kara gün içindir.” | İyi günlerde para biriktirerek zor günler için hazırlıklı olmak. |
| 8. “Ateş düştüğü yeri yakar.” | Derdin acısını en çok onu yaşayan hisseder. |
| 9. “Dost kara günde belli olur.” | Gerçek dost zor zamanlarda destek olur. |
| 10. “Az laf, çok iş.” | Söylemekten çok eylemlerle sonuç almanın önemi. |
| 11. “Her işin başı sağlık.” | Sağlık olmadan diğer her şeyin anlamının azalması. |
| 12. “Sona kalan dona kalır.” | İşi erteleyen, sonunda sıkıntıya düşebilir. |
| 13. “Akıl akıldan üstündür.” | Başkalarının fikirlerini dinlemek avantaj sağlayabilir. |
| 14. “Ne ekersen, onu biçersin.” | Yaptıklarımızın karşılığını eninde sonunda görürüz. |
| 15. “Dost acı söyler, ama gerçeği söyler.” | Gerçek dost, yanlışları dürüstçe dile getirir. |
| 16. “Geçti Bor’un pazarı, sür eşeğini Niğde’ye.” | Kaçan fırsatın artık geri gelmeyeceği. |
| 17. “Keskin sirke küpüne zarar.” | Aşırı öfkeli davranışların en fazla kişiye kendine zarar vermesi. |
| 18. “Demir tavında dövülür.” | İş için en uygun zamanda harekete geçmek gerek. |
| 19. “Aç ne yemez, tok ne demez.” | İhtiyaç sahibi kişi, her şeye razı olabilir. |
| 20. “Bir elin nesi var, iki elin sesi var.” | İş birliği ve dayanışmanın gücü. |
| 21. “Dertsiz baş olmaz.” | Her insanın mutlaka bazı sorunları vardır. |
| 22. “Balık baştan kokar.” | Sorunun üst kademeden kaynaklanması ve aşağıya yansıması. |
| 23. “Yalnız taş, duvar olmaz.” | Tek başına büyük işler yapılamayacağı. İş birliği şarttır. |
| 24. “Zararın neresinden dönülse kârdır.” | Bir hatadan erken dönmenin faydalı olduğu. |
| 25. “Perşembenin gelişi, çarşambadan bellidir.” | Gelecekte olacakların erken işaretinin görülebileceği. |
| 26. “Ağaç yaş iken eğilir.” | Eğitimin ve yetiştirmenin küçük yaşta başlamasının önemi. |
| 27. “Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur.” | Bedensel sağlık, zihinsel sağlığı destekler. |
| 28. “Can çıkmayınca huy çıkmaz.” | Karakterin kolay kolay değişemeyeceği. |
| 29. “Komşuda pişer, bize de düşer.” | Komşuluk bağları sayesinde paylaşımdan faydalanmak. |
| 30. “Dostun attığı taş baş yarmaz.” | İyi niyetli dostun hatası zarara dönüşmez, affedilir. |
| 31. “Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.” | Yalan eninde sonunda ortaya çıkar. |
| 32. “Alet işler, el övünür.” | Araç gereç olmadan ustalık da işe yaramaz. |
| 33. “Yalnız yatan, yalnız ölür.” | İnsanın sosyal bağlara ihtiyaç duyması. |
| 34. “Bir musibet bin nasihatten iyidir.” | Yaşanan kötü bir tecrübe, birçok sözlü öğütten daha etkili ders verir. |
| 35. “Kalp kalbe karşıdır.” | Samimi duyguların karşılıklı yansıması. |
| 36. “Para parayı çeker.” | Zenginlik, yatırım yaparak daha da büyür. |
| 37. “Eğri otur, doğru konuş.” | Her koşulda dürüst olmak gerektiği. |
| 38. “Sakınılan göze çöp batar.” | Aşırı korumacı yaklaşım bazen beklenmedik zararlara yol açar. |
| 39. “Sora sora Bağdat bulunur.” | Yanlış yolda kaybolmamak için soru sormak gerekir. |
| 40. “Öfkeyle kalkan, zararla oturur.” | Öfkeyle hareket etmek, sonuçta pişmanlık ve zarar doğurur. |
| 41. “Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür.” | Başkasının malı, insana her zaman daha değerli görünür. |
| 42. “Korkak bezirgan ne kâr eder, ne ziyan.” | Risk almayan kazancı da kaybı da sınırlı tutar. |
| 43. “Ayağını sürçtürme, elin kırılsın diye beddua etme.” | Kötü dilekler yerine hayır dua daha doğrudur. |
| 44. “Yanlış hesap Bağdat’tan döner.” | Hataların eninde sonunda tespit edileceği. |
| 45. “Bir koltuğa iki karpuz sığmaz.” | Aynı anda iki büyük işi yürütmek zordur. |
| 46. “Davulun sesi uzaktan hoş gelir.” | Uzakta cazip görünen iş, içine girince zorluklarla dolu olabilir. |
| 47. “Körle yatan, şaşı kalkar.” | Kötü çevre, kişinin karakterini bozabilir. |
| 48. “Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.” | Her söylentinin mutlaka bir dayanağı vardır. |
| 49. “Denize düşen yılana sarılır.” | Çok çaresiz kalanın, her yolu denemesi. |
| 50. “Yük altında eşek bükülür, altın altında insan.” | Fazla para veya zenginlik insanda karakter zayıflığına sebep olabilir. |
Atasözlerinin Dili ve Toplumsal Önemi
Atasözleri, dili kültürel hafızayla besleyen en önemli sözlü miraslardandır. Her atasözü, köklü deneyimlerin kısa ve özlü bir ifadesini içerdiği gibi tarih boyunca yaşanan olayları, toplumsal davranış kalıplarını ve genel ahlaki yaklaşımı yansıtır.
-
Kültürel Kodlar ve Ortak Akıl
Atasözleri, nükteli ve çarpıcı bir üslupla hayatın içinden örnekler verir. Bu sayede, nesiller boyu aktarılan bilgelik, hem çocuklara hem yetişkinlere yol gösterici olur. -
Evrensellik ve Yerellik
Bazı atasözleri evrensel temaları işlese de (mesela “Ne ekersen, onu biçersin.”), her toplumun kendi coğrafi, ekonomik, tarihsel ve geleneksel şartlarına uygun şekilde şekillenmiş ifadelere de sahiptir (örneğin “Geçti Bor’un pazarı…”). Dolayısıyla bu sözler, hem evrensel hem de yerel içerik taşır. -
Edebi Zenginlik
Atasözlerinde kullanılan mecazi, kinayeli veya benzetmeli anlatımlar, dilin zenginliğini gösterir. Yazılı ve sözlü edebiyatta da atasözlerine sıklıkla yer verilir. Yazarlar ve şairler, metinlerinde bu sözlerden yararlanarak anlatım gücünü artırır. -
Gelecek Nesillere Aktarım
Atasözleri, anlatıyla aktarılan halk kültürünün cansuyu niteliğindedir. Masal anlatan yaşlı birinin genç nesillere bilgi aktarımında çoğu zaman atasözlerine başvurması rastlantı değildir. Böylece, atasözü kültürü dilden dile, nesilden nesile geçer.
Atasözleri ile İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
Bağlam Önemlidir: Atasözleri, her zaman evrensel bir gerçek gibi görünse de bazıları belirli bağlam ve koşullarda geçerlidir. Örneğin, “Ayağını yorganına göre uzat” maddi koşullarına göre harcama yapmayı öğütlerken, “Korkak bezirgan ne kâr eder ne ziyan” risk almadan kazanç elde edilemeyeceğini vurgular. Her ikisi de doğru mesajlar içerse de farklı ruh hâllerine veya durumlara hitap eder.
-
Yanlış Yorumlamalar: Bazı atasözleri veya deyimler, günümüzde belki daha az bilinen tarihsel veya kültürel referanslar içerdiğinden, doğru anlaşılmadığında yanlış yorumlanabilir. Bu açıdan, atasözlerinin kökeni ve geçmişteki kullanımı incelendiğinde anlamları daha net ortaya çıkabilir.
-
Çelişen Atasözleri: Türkçede bazı atasözleri, birbirinin karşıtı gibi görünebilir. Örneğin, “Sakla samanı, gelir zamanı” tasarruf etmeyi öğütlerken, “Bugünün işini yarına bırakma” zamanında davranmayı salık verir. Her iki atasözü de doğrudur; fakat durumun mahiyetine göre kullanılmalıdır.
-
Dil ve Anlatım: Atasözleri, çoğunlukla kıvrak dil özelliklerine sahiptir ve kafiye, redif, ses benzerliği gibi zengin edebi nitelikler içerir. Dönemine göre farklı lehçe veya ağız özellikleri de yansıtabilir.
Sonuç ve Özet
Yukarıda sıralanan 50 atasözü, Türk kültürünün köklü sözlü mirasının sadece küçük bir bölümünü oluşturur. Toplumun ortak hafızasında yerleşik bu özlü sözler, yaşam rehberi niteliğinde öğütler barındırır. Atasözleri; insan ilişkilerinden ekonomik temkinliliğe, yardımlaşmadan sağlığın önemine kadar pek çok alanda altın değerinde mesajlarının yanı sıra, kültürel kimlik ve tarihsel gelişim izlerini de taşır.
Bu atasözlerini öğrenip günlük hayatta doğru zamanda kullanmak, hem dil bilincinin gelişmesine hem de kültürel değerlerin korunmasına destek olur. Özellikle genç kuşağa bu tür geleneksel sözleri aktarmak, dilin kuşaklar arası bütünlüğünü sağlamanın yanı sıra, onlara hayata dair pratik ve kalıcı öğütlerin kapısını aralar.
Kaynaklar:
- Türk Dil Kurumu (TDK) (www.tdk.gov.tr)
- Ünver, S. (2019). Türk Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü.
- Kaplan, M. (2021). Türk Dili ve Kültürü Üzerine İncelemeler.