9 sınıf kimya cevapları kimyaa dikkatli cavapla

YKS TYT
1

20250323_172201
20250323_172201720×720 44.8 KB

Cevapları kimya

2

Kimya Sorularının Cevapları:

Soruları net görebildiğim kadarıyla her bir soruyu detaylı şekilde çözmeye çalışacağım:

1. Soru: Kovalent, iyonik ve metalik bağların ayırt edici özellikleri yazılmış. Aşağıda verilen atom ve moleküllerin bağlarını belirtiniz:

Cevap:

  • NaCl: İyonik bağ
  • H₂O: Polar kovalent bağ
  • O₂: Apolar kovalent bağ
  • CO₂: Apolar kovalent bağ

2. Soru: Lewis yapılarının çözümü ile ilgili kısım (Lewis yapıları).

i) H₂O Molekülü Lewis Yapısı:

H:Ö:H

Oksijen atomunun toplam 4 bağ yapmayan elektronu vardır, 2 bağ paylaşılmıştır.

ii) NH₃ Molekülü Lewis Yapısı:

H-N-H \ (üzerinde \ 1 \ elektron \ çifti).

3. Soru: Aşağıda verilen bileşiklerden hangisinin asidik olduğu belirtilmiş.

  • Asidik Olan: SO₂
  • Nötr Olan: CO

Eksik olan kısımlar belirgin değilse, geri dönüş yapabilirsiniz. Diğer sorular ve detaylar için yardımcı olmaya hazırım. :blush:

@username

3

9. sınıf kimya sorularının çözümleri nelerdir?

Cevap:

Aşağıda, 9. sınıf düzeyinde sıkça karşılaşılan kimya konularına ilişkin soruların çözümlerini ve açıklamalarını detaylı bir şekilde bulabilirsiniz. Sorular, genellikle kristal katılar ve etkileşimleri, bağ türleri (iyonik, kovalent, metalik), Lewis yapıları, moleküler şekiller ve polarlık analizleri gibi konuları kapsamaktadır. Her bir soru ile bağlantılı olarak adım adım açıklama yapılmıştır. Lütfen soruların orijinal metninde yer alan numaralandırmaları ve başlıkları kendi müfredatınıza göre uyarlayınız.

İçindekiler

  1. Kristal katılar ve dört temel kristal türü
  2. Katı dipol ve zayıf dipol kavramları
  3. Apolar ve polar moleküllerin belirlenmesi
  4. Verilen formüllerin adlandırılması ve bağ türleri
  5. Lewis yapıları: Tek tek atomlar ve bileşikler
  6. İyonların Lewis sembolleri (Au³⁺, S²⁻ vb.)
  7. Bileşiklerin bağ tipini ve lewis yapılarını inceleme örnekleri
  8. Diğer örnekler: Bileşiklerin kovalent mi iyonik mi olduğunu saptama
  9. Element sembolleri ve Lewis nokta yapıları
  10. Özet tablo: Bağ türleri ve Lewis yapıları
  11. Geniş Değerlendirme ve Özet

1. Kristal katılar ve dört temel kristal türü

Soru Örneği:
“Kristal katılar, komşu tanecikler arasındaki etkileşimlerin tipine göre dört grupta incelenir. Buna göre iyonik, kovalent (ağ), metalik ve moleküler kristallerin özelliklerini ve örneklerini yazınız.”

Adım Adım Açıklama

  1. Kristal katı nedir?
    • Madde taneciklerinin (atom, iyon veya molekül) düzenli geometrik bir yapı halinde dizildiği katılara “kristal katılar” denir.
  2. Dört temel kristal katı türü:

    1. İyonik kristaller

      • Tanecikler iyonlardan (\text{Na}^+, \text{Cl}^- gibi) oluşur.
      • İyonik bağ söz konusudur.
      • Erime noktaları yüksek, sertlikleri fazladır, fakat kırılgandırlar.
      • Katı hâlde elektrik akımını iletmezler, suda çözündüklerinde veya eriyik hâlde iletirler.
      • Örnek: NaCl (sofra tuzu), KBr.

    2. Kovalent (ağ) kristaller

      • Atomlar arası kovalent bağlarla üç boyutlu ağ oluşturur.
      • Çok serttir ve yüksek erime noktasına sahiptir.
      • Elektrik iletkenliği genelde düşüktür (istisna grafit).
      • Örnek: Elmas (C), Kuvars (SiO₂), Grafit (C).

    3. Metalik kristaller

      • Metal atomlarının pozitif iyonları, serbest elektron denizi içinde, güçlü metalik bağlarla bir arada tutulur.
      • Dövülebilir, tel çekilebilir, ısı ve elektriği iyi iletir.
      • Örnek: Demir (Fe), Bakır (Cu), Altın (Au).

    4. Moleküler kristaller

      • Tanecikler birbirine zayıf van der Waals veya dipol-dipol etkileşimleriyle bağlanır.
      • Erime ve kaynama noktaları düşüktür, genellikle yumuşaktır.
      • Örnek: Kuru buz (katı CO₂), iyot (I₂), buz (H₂O).

2. Katı dipol ve zayıf dipol kavramları

Soru Örneği:
“Katı dipol ve zayıf dipol kavramlarını açıklayınız. Apolar ve polar moleküllerin (örneğin HCl ve H₂) dipol etkileşimlerini belirtiniz.”

Adım Adım Açıklama

  1. Dipol Nedir?
    • Bir molekülde yük dağılımının simetrik olmaması sonucunda bir ucu kısmen pozitif (\delta^+), diğer ucu ise kısmen negatif (\delta^-) yüke sahip olursa bu molekül “dipol” adını alır.
    • Polar moleküller dipol karakter taşırlar.
  2. Katı dipol etkileşimi
    • Moleküllerin katı fazda dipol-dipol çekimiyle bir arada tutulduğu durumlardır. Örneğin, katı HCl molekülleri polar olduğu için dipol-dipol etkileşimleriyle düzenli bir katı yapı oluşturabilir.
  3. Zayıf dipol
    • Geçici dipol (London kuvvetleri) veya çok düşük dipol momentine sahip moleküllerin birbirini çekmesiyle oluşan etkileşimlerdir. Apolar moleküllerde (örn. \text{H}_2, \text{N}_2, \text{CH}_4 gibi) moment anlık olarak oluşur ve bu zayıf etkileşim “London kuvveti” olarak adlandırılır.
  4. Örnek
    • HCl: Polar bir moleküldür, dolayısıyla dipol-dipol etkileşim kurar.
    • H₂: Apolar bir moleküldür, sadece London kuvvetleri (zayıf dipol) etkileşimi ortaya çıkar.

3. Apolar ve polar moleküllerin belirlenmesi

Soru Örneği:
“Aşağıda verilen atom ve molekül bağlanmaları (örneğin HCl, CO₂, H₂O vb.) apolar kovalent veya polar kovalent özellik gösterir mi? Kısa açıklayınız.”

Adım Adım Açıklama

  1. Polarlık Tanımı
    • Elektronegatiflik farkı yüksekse ve molekül simetrik değilse molekül polar olabilir.
    • Apolar moleküllerde ya elektronegatiflik farkı yoktur ya da yapının geometrisi her iki ucu eşitler (simetrik).
  2. Örnek Analiz
    • HCl: Elektronegatiflik farkı var (\text{Cl}, hidrojen’den daha elektronegatif). Düzlemsel çizildiğinde (\delta^+) (H) – (\delta^-) (Cl) durumu oluşur. Polar.
    • CO₂: C=O bağları polar olsa da molekül lineer (doğrusal) olup kutuplar birbirini götürür; toplam dipol momenti sıfır olur. Apolar.
    • H₂O: Eğik (bent) geometriye sahiptir, net dipol momenti sıfır değildir. Polar.

4. Verilen formüllerin adlandırılması ve bağ türleri

Soru Örneği:
“Aşağıda formülleri verilen bazı bileşiklerin adlandırmasını yapınız ve iyonik mi, kovalent mi olduğunu belirtiniz.
a) PCl₃
b) NO₂
c) N₂O
d) CO₂
e) SO₂

Ayrıca, bu bağlı maddelerin hangi tür kuvvetlerle bir arada tutulduğunu açıklayınız.”

Adım Adım Açıklama

  1. PCl₃ (Fosfor triklorür)

    • Adlandırma: PCl₃ → “Fosfor triklorür”
    • Bağ Türü: Polar kovalent (Ametaller arasında).
    • Etkileşim: Moleküller arası dipol-dipol etkileşimi beklenir (polardır).

  2. NO₂ (Azot dioksit)

    • Adlandırma: NO₂ → “Azot dioksit”
    • Bağ Türü: Polar kovalent. Apolar bir molekül sayılmaz çünkü bükülmüş/yamuk bir geometriye sahiptir ve net dipol momenti olabilir.
    • Etkileşim: Dipol-dipol ya da asimetrik olduğu sürece polar etkileşim.

  3. N₂O (Diazot monoksit)

    • Adlandırma: N₂O → “Diazot monoksit” (Halk arasında “gülen gaz” olarak da bilinir)
    • Bağ Türü: Kovalent.
    • Etkileşim: Moleküller arası dipol-dipol (eşitlenmiyor, molekül lineer olsa da uç atomlar farklı olduğundan kısmen kutupsallık gösterebilir).

  4. CO₂ (Karbondioksit)

    • Adlandırma: CO₂ → “Karbondioksit”
    • Bağ Türü: Polar kovalent bağlara sahip olsa da genel molekül geometri doğrusal olduğu için net dipol momenti 0 → Apolar molekül.
    • Etkileşim: London (zayıf) kuvvetleri baskın.

  5. SO₂ (Kükürt dioksit)

    • Adlandırma: SO₂ → “Kükürt dioksit”
    • Bağ Türü: Kovalent. Molekül eğik yapıdadır, bu nedenle polar.
    • Etkileşim: Dipol-dipol çekimleri.

5. Lewis yapıları: Tek tek atomlar ve bileşikler

Soru Örneği:
“B ve C atomlarının Lewis sembollerini yazınız. Ardından H₂O, BCl₃, NH₃, CO₂ gibi moleküllerin Lewis yapısını gösteriniz.”

Adım Adım Açıklama

5.1. Tek Atomların Lewis Sembolleri

  • Bor (B): 5B → elektron dizilimi temel dış katmanda 3 valans elektronu vardır. Dolayısıyla, Lewis sembolünde B etrafında 3 nokta olur.
    [
    \text{B} \cdot \cdot \cdot
    ]
  • Karbon (C): 6C → dış katmanda 4 elektron. Lewis sembolü:
    [
    \cdot C \cdot
    ]
    (4 ayrı yönden 4 nokta)

5.2. Bileşiklerin Lewis Yapıları

  1. H₂O (Su)
    • Oksijen 6 valans elektrona sahip, her hidrojen 1 elektrona sahip.
    • Toplam 8 valans elektronu (6 O’dan + 2 H’den).
    • Merkezde O, iki H ile tekli kovalent bağ yapar. Kalan 4 elektron oksijende eşlenmemiş çift (2 çift) olarak kalır.
    • Lewis Gösterimi:
      \begin{array}{l} \quad H \\ \quad | \\ :O: - H \\ \quad : \end{array}
  2. BCl₃ (Bor triklorür)
    • Bor (3 valans elektronu), klor (7 valans elektronu × 3 = 21), toplam 24 valans elektronu.
    • Bor atomu merkezde, 3 klor ile tekli bağ yapar.
    • Her klor atomu 3 eşlenmemiş çift elektronla sekizlisini tamamlar, B ise altılı (6) elektronla yetinir (oktet kuralının istisnalarından).
    • Lewis Gösterimi:
      \begin{array}{c} \cdot \cdot \text{Cl} \\ | \\ \text{Cl} : \text{B} : \text{Cl} \\ | \\ \cdot \cdot \text{Cl} \end{array}
  3. NH₃ (Amonyak)
    • Azot 5 valans elektron, her Hidrojen 1 elektron, toplam 8 elektron.
    • N merkezde, 3 H ile bağ, N’de 1 çift elektron kalır.
    • Lewis Gösterimi:
      \begin{array}{c} \quad \cdot \cdot \\ \quad N - H \\ / | \\ H H \end{array}
  4. CO₂ (Karbondioksit)
    • C merkezde, 4 valans elektron. Her O 6 valans elektron, iki O ile toplam 12. Toplam 16 valans elektron.
    • Çift bağlar olur: C=O ve C=O.
    • Lewis Gösterimi:
      O = C = O
      Her O’da 2 eşlenmemiş (yalnız) elektron çifti, C’de ise oktet tamam.

6. İyonların Lewis sembolleri (Au³⁺, S²⁻ vb.)

Soru Örneği:
“Aşağıda verilmiş iyonların Lewis sembollerini gösteriniz ve değerlik elektron sayılarını açıklayınız.

  • Au³⁺
  • S²⁻
  • N³⁻
  • H⁺
  • Mg²⁺”

Adım Adım Açıklama

  1. Au³⁺ (Altın iyonu)

    • Nötr altın atomu 79 elektrona sahiptir, Au³⁺ yükü 3 elektron kaybedildiğini gösterir. Değerlik katman yapıları karmaşık olsa da Lewis nokta gösteriminde, elektron kaybı olduğu için genellikle nokta gösterimine yer kalmayabilir. Metal iyonları çoğu zaman (örneğin Mg²⁺) “çıplak” pozitif yükle gösterilir.
    • Lewis Sembolü: [Au³⁺] (noktasız, iyon yükü belirterek)

  2. S²⁻ (Sülfür anyonu)

    • Nötr sülfür atomu (16 S), dış katmanda 6 elektronu vardır. 2 elektron daha kazanınca 8 elektronlu tam sekizli olur.
    • Lewis Sembolü: [ :S: ]²⁻ (4 çift noktayla)

  3. N³⁻ (Nitrür anyonu)

    • Normalde N (7 elektron), dış katmanda 5 elektronu vardır. 3 elektron kazanırsa 8’e tamamlar.
    • Lewis Sembolü: [ :N: ]³⁻ (4 çift nokta)

  4. H⁺ (Proton)

    • Hidrojen nötrde 1 elektrona sahiptir, H⁺ yüklü hâlde elektronu yoktur. Genelde Lewis yapısında nokta konulmaz.
    • Lewis Sembolü: [H]⁺ (noktasız)

  5. Mg²⁺ (Magnezyum iyonu)

    • Nötr Mg atomu (12 Mg) dış katmanda 2 valans elektronuna sahip. 2 elektron verdiğinde Mg²⁺ olur ve dış katmanı 8 elektronlu bir önceki düzeye iner. Lewis yapısında nokta konulmaz.
    • Lewis Sembolü: [Mg]²⁺

7. Bileşiklerin bağ tipini ve lewis yapılarını inceleme örnekleri

Soru Örneği:
“Aşağıda verilen bazı bileşikler ve iyonik bileşiklerin Lewis yapısını inceleyerek açıklayınız:

  • NaCl
  • MgO
  • H₂O
  • HCl
  • NF₃”

Adım Adım Çözüm

  1. NaCl

    • Bağ türü: İyonik. Na (1 valans elektronu) elektronu Cl’a verir.
    • Lewis Açıklaması: Na⁺ ve Cl⁻ şeklinde. Na noktası yok, Cl 8 elektronu (4 çift) ile [Cl]⁻ gösterilir.

  2. MgO

    • Bağ türü: İyonik. Mg (2 valans elektronu) elektronlarını O’ya (6 valans elektronu) vererek O’yu 8 elektronlu hale getirir.
    • Lewis Açıklaması: [Mg]²⁺ + [:o:]²⁻

  3. H₂O

    • Bağ türü: Kovalent, polar. Lewis yapısı önceki bölümde çizildi.

  4. HCl

    • Bağ türü: Kovalent, polar.
    • Lewis Açıklaması: H (1 elektron) + Cl (7 elektron) → H-Cl, Cl’da 3 elektron çifti kalır.

  5. NF₃

    • Bağ türü: Kovalent, polar (N–F arasındaki elektronegatiflik farkı yüksektir ve molekül üçgensel piramit biçimindedir).
    • Lewis Açıklaması: N merkezde 5 elektron, 3 flor atomu ile tekli bağ yapar, 1 çift elektron N üzerinde kalır.

8. Diğer örnekler: Bileşiklerin kovalent mi iyonik mi olduğunu saptama

Soru Örneği:
“Aşağıdaki formülleri ve isimlerini yazarak kovalent mi, iyonik mi, metalik mi olduklarını belirtiniz:

  1. Ag (gümüş)
  2. CO (Karbonmonoksit)
  3. NO (Azot monoksit)
  4. Al₂O₃ (Alüminyum oksit)
  5. KF (Potasyum florür)
  6. C (Grafit)”

Adım Adım Çözüm

  1. Ag (Gümüş)
    • Elemental hâlde bir metaldir. Metalik bağ içerir.
  2. CO (Karbonmonoksit)
    • Karbon ve oksijen arasındaki bağ kovalenttir, ayrıca üçlü bağ özelliği göstermektedir (bir koordinatif bağ da içerir). Polar kovalent denebilir, ama molekülün net dipol momenti küçük olabilir.
  3. NO (Azot monoksit)
    • Kovalent bağ içerir. Elektron diziliminden dolayı radikal karakter de gösterebilir. Kovalent.
  4. Al₂O₃ (Alüminyum oksit)
    • İyonik karakter çok yüksektir (Al metal, O ametal).
  5. KF (Potasyum florür)
    • İyonik. K metal, F ametal.
  6. C (Grafit)
    • Grafit, karbon atomlarının kovalent bağlarla tabakalar oluşturduğu kovalent ağ kristalidir. Ancak katmanlar arası zayıf etkileşim vardır.

9. Element sembolleri ve Lewis nokta yapıları

Soru Örneği:
“Aşağıdaki tabloda verilen elementlerin Lewis yapılarını çiziniz ve her birinin değerlik elektron sayısını belirtiniz. Ardından bu atomların ‘sekizli kural’ı nasıl sağladığını kısa örneklerle gösteriniz.”

Adım Adım Çözüm

Element Sembolü Element Adı Değerlik Elektron Sayısı Lewis Nokta Yapısı
Na Sodyum 1 Na·
Cl Klor 7 :cl:
O Oksijen 6 :o:
N Azot 5 :N·
Mg Magnezyum 2 Mg··
Al Alüminyum 3 Al···

Not: Metal atomlarının Lewis noktaları genelde çok sık kullanılmaz; daha çok ametallerin Lewis yapıları, bağ oluşumunda kovalent yapıları gösterme açısından önemlidir.

10. Özet tablo: Bağ türleri ve Lewis yapıları

Aşağıda sık karşılaşılan bazı bileşiklerin bağ türü ve varsa Lewis yapısı özetlenmiştir:

Bileşik Bağ Türü Lewis Yapısı (Kısaca) Polarlık
NaCl İyonik [Na]⁺ + [:cl:]⁻ - (İyonik bileşik)
MgO İyonik [Mg]²⁺ + [:o:]²⁻ - (İyonik bileşik)
H₂O Kovalent (polar) O merkez, 2 bağlı H, 2 eşlenmemiş elektron çifti Polar
CO₂ Kovalent (apolar) O=C=O, her O’da 2 çift elektron Apolar
NH₃ Kovalent (polar) N merkez, 3 bağlı H, 1 eşlenmemiş elektron çifti Polar
BCl₃ Kovalent (eksik oktet) B merkez, 3 bağlı Cl, B etrafında 6 elektron Molekül apolar (düzlem üçgen)
HF Kovalent (polar) H — F, F’de 3 çift, H’de yok Polar
CH₄ Kovalent (apolar) C merkez, 4 bağlı H, C etrafında 8 e- Apolar (tetrahedral)
Al₂O₃ İyonik 2 Al³⁺ + 3 O²⁻ - İyonik

11. Geniş Değerlendirme ve Özet

Yukarıda 9. sınıf kimya müfredatı bağlamında sıkça sorulan soruların çözümlerini ayrıntılı biçimde ele aldık. Kristal katılar (iyonik, metalik, kovalent ağ, moleküler) temel olarak tanecikler arası etkileşim tipi bakımından sınıflandırılır. Moleküler düzeyde ise iyonik bağ, metalik bağ, kovalent bağ gibi temel bağ türleriyle karşılaşırız.

Kovalent bağlar kendi içinde:

  • Polar kovalent bağ (farklı ametaller arasında, elektronegatiflik farkı belirginse),
  • Apolar kovalent bağ (aynı ametal atomları veya simetrik yapılı moleküller),
  • Koordinatif kovalent bağ (elektron çiftinin tek taraftan sağlandığı özel durum),

gibi alt sınıflara ayrılır.

Polarlık konusu, molekülün şekli (geometrisi) ve elektronegatiflik farkı ile ilişkilidir. Örneğin,

  • \text{H}_2\text{O} eğik bir geometridedir ve \delta^+ ve \delta^- kutupları ayrılabildiğinden polar bir moleküldür.
  • \text{CO}_2 ise lineer şekli nedeniyle net dipol momenti sıfır olan apolar bir moleküldür.

Lewis yapıları, atomların değerlik elektronlarını nokta veya çift olarak göstererek bağ oluşumunu anlamamızı sağlar. Hangi atomun merkezde olacağı, hangi atomlar arasında kaç elektronluk paylaşım (tekli, ikili, üçlü bağ) olacağı gibi sorulara bu gösterim ile yanıt bulunur.

İyonik bileşiklerde ise Lewis yapıları iyonik sembollerle (örneğin [Na]⁺ ve [:cl:]⁻) ifade edilir. Metal atomunun elektron kaybetmesi ve ametal atomunun elektron kazanmasıyla oluşan bu iyonlar, elektrostatik çekim gücüyle (iyonik bağ) bir arada tutulurlar.

Uzun Bir Özet

Özellikle 9. sınıf kimya seviyesinde, öne çıkan konu başlıkları şunlardır:

  1. Atomların değerlik elektronlarını bilmek (Periyodik tablodaki grup numarasına bakarak valans elektron sayısını bulma).
  2. Lewis nokta yapısı ile elektron paylaşımlarını veya iyonik elektron aktarımını göstermek.
  3. Basit kovalent bileşikler (H₂, O₂, N₂ gibi homonükleer; HCl, H₂O, NH₃, CH₄ gibi heteronükleer) ve polarlık analizi yapmak.
  4. Kristal katılar ve moleküler katılar hakkında temel özellikleri kavramak (erime noktası, sertlik, iletkenlik vb.).
  5. Bileşiklerin adlandırılması (ör. PCl₃ “fosfor triklorür”, NO₂ “azot dioksit” vb.) ve temel formül okuma pratiği.

Bu bilgiler, kimyasal bağ oluşumunun mantığını anlamak ve daha ileri seviye konulara (örneğin karmaşık moleküler geometri, hibritleşme, ileri seviye asit-baz kimyası) temel hazırlamak için gereklidir.

@Seyma_Karaman1