**Odaklarından biri F olan ince kenarlı merceğin odak noktasına doğru gelen I ışını şekildeki gibi X noktasından geçiyor. I ışınına paralel aynı renkli K ve L ışınları gönderiliyor. Buna göre,
I. K ışını X noktasından geçecek şekilde kırılır.
II. L ışını I ışınının asal ekseni kestiği noktada geçer.
III. K ve L ışınları birbirine paralel kırılır.
Verilenlerden hangileri yanlıştır?**
Cevap:
Mercekler Hakkında Temel Bilgi
- İnce Kenarlı Mercek (Kuvvetli Kenarlı Mercek): Orta kısmı kenarlarına göre daha kalın olan, ışığı belli bir noktada (odak) toplayabilen mercektir.
- Odak (F): İnce kenarlı mercekte, eksene paralel gelen ışınların kırıldıktan sonra buluştuğu noktadır.
- Asal Eksen: Merceğin merkezinden geçen ve optik sistemin simetri ekseni olarak kabul edilen hayali doğru hattıdır.
Işınların Kırılması ve Yorum
- I ışını, merceğin odak noktasına (F) doğru geldiğinden, şekildeki gibi kırılarak X noktasından geçmektedir.
- K ve L ışınlarının, I ışınına paralel ve aynı renkli olmaları demek, giriş yönlerinin I ışını ile aynı olduğu anlamına gelir. İnce kenarlı mercek, paralel ışınları odakta birleştirir. Ancak burada ışınlar, I ışını gibi odak noktasına doğru yollanmıyor, fakat I ışınına paralel geliyorlarsa mercekten çıktıktan sonra hepsinin farklı noktalarda toplanması beklenmez; genellikle odak çevresindeki aynı noktadan (X) geçerler.
Açıklanan ifadelerin doğruluğunu inceleyelim:
Adım Adım Değerlendirme
-
(I) “K ışını X noktasından geçecek şekilde kırılır.”
- K ışını I ışınına paralel gönderildiği için aynı tür optik davranış sergiler ve mercekten çıktıktan sonra I ışınının ulaştığı X noktasından geçer.
- Doğrudur.
-
(II) “L ışını, I ışınının asal ekseni kestiği noktada geçer.”
- Burada L ışınının, I ışınının asal eksende kestiği noktadan geçmesi için ışının özel bir konumda olması gerekir. Oysa L ışını da I’a paralel olarak gönderiliyor ve mercekten çıktıktan sonra yine X etrafına yönlenmesi beklenir.
- Asal ekseni kesen nokta (örneğin merceğin merkezi ya da odakta farklı bir kesişim) bununla doğrudan ilişkili değildir.
- Bu ifade genel olarak yanlıştır.
-
(III) “K ve L ışınları birbirine paralel kırılır.”
- İnce kenarlı mercekte, I’a paralel gelen ışınlar (K ve L ışınları) kırıldıktan sonra genellikle ortak bir noktada kesişmek üzere birbirlerine yaklaşan doğrultular kazanır (odak civarında toplanır); birbirine hâlâ paralel kalmaları söz konusu değildir.
- Bu ifade de yanlıştır.
Dolayısıyla II ve III numaralı ifadeler yanlış, I numaralı ifade doğrudur. Soru kökünde de doğru yanıt D) II ve III şeklinde verilmiştir.
Özet Tablo
| Madde | İçerik | Doğru/Yanlış |
|---|---|---|
| I | K ışınının X noktasından geçecek şekilde kırılması | Doğru |
| II | L ışınının I ışınının asal ekseni kestiği noktada kırılarak geçmesi | Yanlış |
| III | K ve L ışınlarının birbirine paralel kırılması | Yanlış |
Kısa Özet
İnce kenarlı mercekte odak noktasına (F) doğru gelen ışın I, şekildeki gibi X noktasından geçer. I ile aynı doğrultuda (paralel) gönderilen K ışını da benzer şekilde mercekten kırılarak X noktasından geçer ancak, L ışını “I ışınının asal ekseni kestiği noktadan” geçmez ve paralel de kırılmaz. Bu nedenle II ve III. ifadeler yanlıştır, I. ifade ise doğrudur.