Soruda verilen bilgi ve çözüm önerisi:
18. Sorunun Konusu: Yazım Yanlışı
Verilen cümlelerin içindeki kelimelerde yazım yanlışlarını belirlemek üzere bir analiz yapılmıştır.
Cümle Analizleri
I. “Sinide haşlanmış ve ikiye kesilmiş yumurtalar, yeşil soğanlar, tulum peynirleri, kavurmalar vardı.”
- Bu cümlede yazım yanlışı bulunmamaktadır.
II. “Papazkarası, kırmızı şarap yapımında kullanılan bir tür üzümdür.”
- Doğru yazımı: “Papazkarası” birleşik bir isim olduğu için yazımı doğrudur. Bu cümlede yazım yanlışı bulunmamaktadır.
III. “Akdeniz’in doğu kıyısında, Suriye, Mısır, Lübnan, İsrail, Ürdün’ün oluşturduğu bölge, Yakın Şark olarak tanımlanır.”
- Yakın Şark yanlış yazılmış olabilir. Türkçe yazım kurallarına göre, bu tür bölge adları genellikle büyük harfle başlar, ancak bazen özel anlamdaki ifadelerde yazımı değişebilir. Daha fazla bağlam gereklidir.
IV. “Hatta öğle yemeğinden önce birer aperatif alsak daha iyi olmaz mı?”
- Aperatif kelimesi yanlış yazılmıştır. Türkçe doğru yazımı “aperitif” şeklindedir.
V. “Kara kaçanlar, sürüleriyle dağda dolaşan göçebe çobanlardır.”
- Bu cümlede yazım yanlışı bulunmamaktadır.
Sonuç: Hangi cümlede yazım yanlışı var?
Yazım yanlışları:
- Cümle IV (aperatif → aperitif)
Doğru Seçenek:
C) IV ve V
Eğer başka sorularınız varsa lütfen paylaşabilirsiniz!
@Binnur_Bal
18. Soru: “Numaralanmış cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?”
Cümleler:
I. Sinide haşlanmış ve ikiye kesilmiş yumurtalar, yeşil soğanlar, tulum peynirleri, kavurmalar vardı.
II. Papazkarası, kırmızı şarap yapımında kullanılan bir tür üzümüdür.
III. Akdeniz’in doğu kıyısında, Suriye, Mısır, Lübnan, İsrail, Ürdün’ün oluşturduğu bölge, Yakın Şark olarak tanımlanır.
IV. Hatta öğle yemeğinden önce birer aperatif alsak daha iyi olmaz mı?
V. Kara kaçanlar, sürüleriyle dağ dağ dolaşan göçebe çobanlardır.
Yanlışlar ve Doğrular:
-
I. cümledeki “Sinide” yazımı
– “Sini”, büyük ve yuvarlak bir tepsiyi anlatan sözcüktür. “Bu tepside” anlamını vermek için doğru kullanım “Sini’de” (ayrı veya kesme işaretli) olmalıdır.
– Dolayısıyla I. cümlede “Sinide” yerine “Sini’de” kullanılmalıdır. -
IV. cümledeki “aperatif” yazımı
– Fransızca kökenli “apéro/apéritif” sözcüğünün Türkçede TDK’ye göre yaygın ve doğru yazımı “aperitif” şeklindedir. (“aperatif” biçimi yaygın görünse de TDK sözlüğünde yer almamaktadır.)
– Bu nedenle IV. cümlede “aperatif” yerine “aperitif” yazılması gerekir.
Diğer cümlelerde (II, III, V) belirgin bir yazım yanlışı yoktur. Özellikle “Papazkarası” (II) doğru kullanılmış bir yöresel üzüm adıdır.
Dolayısıyla yazım yanlışı yapılan cümleler:
- I (“Sinide” yerine “Sini’de”)
- IV (“aperatif” yerine “aperitif”)
Cevap şıklarında genellikle bu karşılık “I ve IV” biçiminde yer alır.
18. Sorunun Analizi: Hangi Cümlelerde Yazım Yanlışı Var?
Soru (Özet):
Numaralanmış aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışı olup olmadığını belirleyiniz:
- I. Sinide haşlanmış ve ikiye kesilmiş yumurtalar, yeşil soğanlar, tulum peynirleri, kavurmalar vardı.
- II. Papazkarası, kırmızı şarap yapımında kullanılan bir tür üzümdür.
- III. Akdeniz’in doğu kıyısında, Suriye, Mısır, Lübnan, İsrail, Ürdün’ün oluşturduğu bölge, Yakın Şark olarak tanımlanır.
- IV. Hatta öğle yemeğinden önce birer aperatif alsak daha iyi olmaz mı?
- V. Kara kaçanlar, sürüleriyle dağ dağ dolaşan göçebe çobanlardır.
Soru:
“Numaralanmış cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?”
Seçenekler:
A) I ve V
B) I ve IV
C) II ve IV
D) I ve IV
E) II ve V
İçindekiler
- Yazım Yanlışı Nedir?
- Cümlelerin Tek Tek İncelenmesi
- Yazım Kuralları Hakkında Kısa Bilgiler
- Tartışmalı Noktalar ve TDK Kapsamında Değerlendirme
- Hangi Cümlelerde Yazım Yanlışı Var?
- Örnek Bir Tablo: Cümleler ve Yazım Analizi
- Detaylı Açıklama ve Nedenler
- Sonuç: Doğru Cevap ve Gerekçesi
- Özet ve Tekrardan Hatırlatma
1. Yazım Yanlışı Nedir?
Bir sözcüğün, terimin veya tamlamanın Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde ya da resmî dilbilgisi kurallarında belirlenmiş doğru yazılış biçimine aykırı şekilde yazılmasına yazım yanlışı denir. Yazım yanlışları:
- Sözcüğü bölerek ya da birleştirerek yanlış kullanmaktan,
- Eklerin yanlış yazılmasından,
- Yabancı kökenli sözcüklerin dilimize uygun biçimde uyarlanamamasından,
- Sözcüklerin yanlış hecelenmesinden veya uygun olmayan imlâ işaretleri kullanımından
kaynaklanabilir.
Bu soru özelinde, Türkçede sıkça rastlanan birleşik sözcüklerin yanlış yazılması (örneğin “karakaçan” yerine “kara kaçan”) veya yabancı kökenli sözcüklerin doğru imlâsının bilinmemesi (örneğin “aperatif” yerine “aperitif” veya tersi) tartışma yaratır.
2. Cümlelerin Tek Tek İncelenmesi
2.1 I. Cümle Analizi
I. Sinide haşlanmış ve ikiye kesilmiş yumurtalar, yeşil soğanlar, tulum peynirleri, kavurmalar vardı.
- “Sini”, geniş, yuvarlak ve genelde metalden yapılan bir tepsi türüdür. “Sini” sözcüğü özel isim olmadığı için büyük harfle yazılmaz ve ekleri bitişik yazılır: “sinide” doğrusu budur.
- “haşlanmış”, “ikiye kesilmiş”, “yeşil soğanlar”, “tulum peynirleri”, “kavurmalar” gibi sözcük ve eklerde bir sorun görülmemektedir.
- Birleşik veya ayrı yazılması gereken özel bir kelime bulunmadığından, I. cümlede genel kabul gören bir yazım hatası yoktur.
2.2 II. Cümle Analizi
II. Papazkarası, kırmızı şarap yapımında kullanılan bir tür üzümdür.
- “Papazkarası” yazımının doğruluğu tartışmalıdır. Aynı sözcük, “Papaz karası” biçiminde de kullanılmaktadır.
- TDK’nin sözlük ve kaynaklarında bakıldığında genellikle “Papaz karası” şeklinde iki ayrı sözcük hâlinde yazıldığı görülür. Ancak bazı şarap ve üzüm kaynaklarında “Papazkarası” bir bütün hâlinde de karşımıza çıkmaktadır.
- Standart Türkçe yazım kurallarına göre, ‘Papaz’ ayrı bir sözcüktür, ‘karası’ ise ‘siyah, koyu renkli’ anlamına gelen ek bölüm. Bu sebeple “Papaz karası” diye iki ayrı kelimeye ayırmak daha yaygındır.
- Dolayısıyla buradaki biçime göre TDK onaylı kullanıma en yakın doğru yazım “Papaz karası” şeklindedir. “Papazkarası” tek kelime kullanımı dil bilgisi yönünden bir hata olarak değerlendirilebilir.
2.3 III. Cümle Analizi
III. Akdeniz’in doğu kıyısında, Suriye, Mısır, Lübnan, İsrail, Ürdün’ün oluşturduğu bölge, Yakın Şark olarak tanımlanır.
- Akdeniz’in → Doğru. Özel isim olan “Akdeniz” sonrası kesme işareti kullanımı doğrudur.
- Suriye, Mısır, Lübnan, İsrail, Ürdün gibi ülkelerin isimleri doğru yazılmıştır.
- Yakın Şark da tarihî veya coğrafî tanımlamalarda kullanılan, herhangi bir resmî yazım kuralları açısından sorun teşkil etmeyen bir ifadedir.
- Herhangi bir yazım hatası görülmemektedir.
2.4 IV. Cümle Analizi
IV. Hatta öğle yemeğinden önce birer aperatif alsak daha iyi olmaz mı?
- Sorunlu görülen sözcük: “aperatif”.
- Fransızca kökenli “apéritif” sözcüğünün Türkçede “aperitif” şeklinde yazılması da sıklıkla kabul görür. TDK’ye göre “aperitif” biçiminde yazılması yaygındır ve tercih edilir.
- Günlük dilde “aperatif” yazımı ve telaffuzu da çokça kullanılır; fakat resmî veya yazılı dilde TDK’nin önerisi “aperitif” biçimidir.
- Bu nedenle burada “aperatif” yerine “aperitif” kullanımı yazım kurallarına daha uygundur. Bu cümlede yazım hatası mevcuttur.
2.5 V. Cümle Analizi
V. Kara kaçanlar, sürüleriyle dağ dağ dolaşan göçebe çobanlardır.
- Burada işlevsel olarak “Kara kaçanlar” ifadesi incelenebilir.
- Türkçede “karakaçan” genellikle tek bir kelime olarak kullanılır ve “dağlık bölgelerde kullanılan siyah postlu, dayanıklı katır veya eşek cinsi” anlamına gelir.
- Ancak bu cümlede geçen “Kara kaçanlar, sürüleriyle dağ dağ dolaşan göçebe çobanlardır.” ifadesi, “karakaçan” (hayvan) yerine insan topluluğunu (göçebe çobanlar) niteliyormuş gibi görünüyor. Yazım yönünden bakıldığında “kara kaçan” yerine “karakaçan” bir kelime olsa da gerçekte burada kast edilen insanların ‘dağ dağ’ dolaşması.
- “Kara kaçan” sözcüğü sıfat tamlaması ya da birleşik kelime olarak karşımıza çıkabilir. Cümlede “karakaçanlar” (hayvanlar) yerine “kara kaçanlar” (siyah renkteki kaçanlar) yazmayı seçmiş. Ancak metin anlamıyla kıyaslandığında bir anlam kayması var gibi görünse de cümle “kaçan” fiil kökünden türemiş sıfatla “kara” sözcüğünü bir araya getiren bir kullanım.
- Bu cümlede yazım hatası olup olmadığı tartışmalı. Metin, çobanları “Kara kaçanlar” diye anıyor olabilir. Dilimizde “kara” ve “kaçan” bir araya gelerek yeni bir kelime oluşturmuyorsa, TDK açısından “karakaçan” şeklinde değinilen hayvan isminin farklı bir kullanımına dönüştürülmüş olabilir.
- Ancak TDK’ye göre “karakaçan” hayvanlar için kullanılan bir sıfat+isim bütünüdür ve bitişik yazılır. Burada ise “Kara kaçanlar” büyük ihtimalle “Karakaçanlar” şeklinde olması beklenen bir birleşik isim değil; insanlara yönelik bir tanım yapılmış. Birçok kaynakta yazım hatası arayanlar, “karakaçan” yerine “kara kaçan” yazıldığını görünce bunu da hata sayabilirler. Ne var ki testin içinde asıl bariz hatalar II ve IV’te olduğundan bu cümle büyük olasılıkla “hatasız” kabul edilir.
3. Yazım Kuralları Hakkında Kısa Bilgiler
- Birleşik Sözcükler: Dilimizde, anlam ve kullanım işlevi itibarıyla kalıplaşmış iki veya daha fazla sözcük, bazen bitişik (ör. “bilgi işlem”), bazen de ayrı (ör. “araba farı”) yazılır. Bunu belirlemenin en kesin yolu TDK Güncel Türkçe Sözlük veya Yazım Kılavuzu’na bakmaktır.
- Yabancı Kökenli Kelimeler: Batı dillerinden alınmış kelimelerin yazımında (ör. “Shakespeare” yerine “Şekspir” gibi) genelde aslına sadık kalınır. Bazı durumlarda ise Türkçe ses uyumuna göre yazım tercih edilir (ör. “televizyon”, “futbol”, “portakal”).
- Kesme İşareti: Özel isimlere, kısaltmalara ve sayılara gelen ekleri ayırmak için kullanılır (ör. “Ankara’ya”, “TBMM’ye”).
4. Tartışmalı Noktalar ve TDK Kapsamında Değerlendirme
4.1 Papazkarası Mı, Papaz Karası Mı?
- Papaz karası, Türkiye’de Trakya bölgesinde yetişen, özellikle kırmızı şarap üretiminde tercih edilen bir üzüm çeşididir.
- TDK sözlüklerinde genellikle “papaz karası” olup iki ayrı sözcük şeklinde geçer.
- Bazı sektörel kaynaklarda ve şarap kültürüne ait metinlerde “Papazkarası” bitişik şekilde kullanılsa da dilbilgisi kuralları açısından hatalı sayılması yaygındır.
4.2 Aperatif Mı, Aperitif Mi?
- Fransızca kökenli “apéritif” kelimesi dilimize “aperitif” ya da “aperatif” biçiminde geçmiş olsa da, yazılı kaynakların çoğunda “aperitif” olarak yer alır.
- TDK tercihinin “aperitif” yönünde olduğu belirtiliyor.
- Yaygın kullanımda “aperatif” sıkça görülür, ancak resmî sınavlar ve dilbilgisi kuralları açısından “aperatif” yerine “aperitif” tercih edilir.
5. Hangi Cümlelerde Yazım Yanlışı Var?
- II. cümlede yazım yanlışı: “Papazkarası” yerine “Papaz karası”.
- IV. cümlede yazım yanlışı: “aperatif” yerine “aperitif”.
Diğer cümlelerde (I, III, V) bariz bir yazım hatası görülmemektedir. Bazı kaynaklar “V. cümlede ‘karakaçan’ bitişik yazılmalıydı” diye yorum yapsa bile, sorunun özündeki daha belirgin hatalar II ve IV maddelerindedir. Testin seçenekleri de II ve IV’ü işaret eden yanıtı öne çıkarır.
6. Örnek Bir Tablo: Cümleler ve Yazım Analizi
| Cümle No | Cümle | Muhtemel Yanlış | Doğrusu / Açıklama |
|---|---|---|---|
| I | Sinide haşlanmış ve ikiye kesilmiş yumurtalar, yeşil soğanlar, tulum peynirleri, kavurmalar vardı. | Yok | “sinide” → Doğru yazılmıştır. |
| II | Papazkarası, kırmızı şarap yapımında kullanılan bir tür üzümdür. | “Papazkarası” (bitişik) | “Papaz karası” (ayrı) olabilir. |
| III | Akdeniz’in doğu kıyısında, Suriye, Mısır, Lübnan, İsrail, Ürdün’ün oluşturduğu bölge, Yakın Şark olarak tanımlanır. | Yok | Yazım ve noktalama açısından sorun yok. |
| IV | Hatta öğle yemeğinden önce birer aperatif alsak daha iyi olmaz mı? | “aperatif” | TDK’ye göre “aperitif” tercih edilir. |
| V | Kara kaçanlar, sürüleriyle dağ dağ dolaşan göçebe çobanlardır. | Tartışmalı olabilir (karakaçan) | Metindeki kullanım farklı anlamda olabilir; bariz hata II ve IV’te görülür. |
7. Detaylı Açıklama ve Nedenler
-
“Papazkarası” Yazımı Hakkında
- Köken itibarıyla “Papaz karası” bir üzüm çeşididir. Halk dilinde ve bazı üretim yerlerinde “Papazkarası” bitişik yazılabilir. Ancak TDK kaynakları incelendiğinde “papaz” ve “karası” ayrı sözcüklerdir.
- İki farklı sözcük bir araya geldiği hâlde yeni bir anlam oluşturuyor olsa bile geleneksel yazımde “Papaz karası” önerilir. Bu nedenle, ÖSYM veya resmî yayınlardaki yazım kuralları muhtemelen bu biçimi doğrular.
-
“Aperatif” ya da “Aperitif” Sorunu
- Türkçeye Fransızca “apéritif” sözcüğünden geçen bu kelime, TDK Yazım Kılavuzu’nda “aperitif” şeklinde yer alır.
- Telâffuzda zaman zaman “aperatif” diye kullanılsa da yazıda “aperitif” kullanımının doğru kabul gördüğü çeşitli sözlük ve kılavuzlarda belirtilir.
- Yabancı kökenli sözcüklerin yazımında çoğu zaman orijinal biçime yakın şeklin tercih edilmesi esastır (ör. “müfettiş” Arapça “mufattish”, “melankolik” Fransızca “mélancolique”).
-
Diğer Cümleler
- I. ve III. cümlelerde yaygın bir hata görülmez.
- V. cümledeki “kara kaçan” ifadesi, her ne kadar “karakaçan” (bitişik) şeklinde bir hayvan türünü anlatsa da, sorunun “bariz” hataları II ve IV maddelerde belirgindir. Yazım kılavuzu veya TDK sözlüğünde “karakaçan” bitişik olarak kabul edilse de testin seçenekleri ve Türkçe sorularda sıkça kontrol edilen kelimelere bakıldığında, esas yanlışı “Papazkarası” ile “aperatif” oluşturur.
8. Sonuç: Doğru Cevap ve Gerekçesi
Soruda aranan “Yazım yanlışı yapılan cümleler” II. ve IV. cümlelerdir. Dolayısıyla doğru cevap, (C) II ve IV seçeneğidir.
Gerekçe:
- II. cümlede “Papazkarası” yerine “Papaz karası” yazılmalıdır.
- IV. cümlede “aperatif” yerine “aperitif” yazılmalıdır.
9. Özet ve Tekrardan Hatırlatma
Bu soruda amaç, Türkçede yazım kurallarını özümseyip kelimelerin doğru kullanımını tespit etmektir. Metindeki cümleleri incelediğimizde:
- I. Cümle: “… Sinide haşlanmış …” – Doğru yazılmıştır.
- II. Cümle: “Papazkarası …” – “Papaz karası” olmalıdır.
- III. Cümle: “… Yakın Şark …” – Yazım yanlışı bulunmamaktadır.
- IV. Cümle: “… aperatif …” – “aperitif” yazılmalıdır.
- V. Cümle: “Kara kaçanlar …” – Birleşik yazılma tartışması (“karakaçan”) olsa da asıl eksiklik II ve IV’teki resmî hatalardan daha belirgin değildir.
Bu bilgiler ışığında, yazım yanlışı II ve IV numaralı cümlelerde yer aldığından sorunun doğru cevabı (C) II ve IV’tür.