Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi, diğerlerinden farklı bir birleşik eylemdir?
A) Arkadaşlarım, yemeğe onu da getirmemden memnun olmadı.
B) Anadolu’da yaşayan birçok hayvan zaman içinde kayboldu.
C) Mahmut Bey, anılarını emekli olunca yazmaya başlayabildi.
D) Futbolcular, sahayı terk etmişti.
Yanıt:
Türkçede birleşik fiiller, birden fazla fiilin bir araya gelerek yeni bir anlam oluşturduğu fiillerdir. Birleşik fiiller de kendi aralarında yapılarına ve anlamlarına göre sınıflandırılabilirler.
Çözüm:
A) “Memnun olmadı.” - Bu örnek bir duygu bildirir ve isim anlamlı bir birleşik fiil içermez.
B) “Kayboldu.” - Bu fiil yardımcı fiil ile türetilmiş gibi görünse de temel birleşik fiil kategorisine girmez.
C) “Yazmaya başlayabildi.” - Bu fiil, “başlamak” ve “bilmek” yardımcı fiillerinin birleşimiyle oluşturulmuş bir birleşik fiildir. “Yazmaya başlamak” eylemi ile “yapabilmek” birleşmiştir.
D) “Terk etmişti.” - Bu, hikâye kipinde bir kullanım olup geçmiş zamanın hikâyesi ile oluşturulmuş, basit bir birleşik eylemdir.
Doğru cevap C şıkkıdır. Çünkü “yazmaya başlayabildi” ifadesi yapmak, başlamak fiilinin ek-fiille (ışıklandırarak) kullanılmasını ve ‘bilmek’ yardımcı fiilini içerir, diğerlerinden daha farklı bir birleşik fiil türüne örnektir.