yeğlemek kelimesinin eş anlamlısı nedir
Yeğlemek kelimesinin eş anlamlısı nedir?
Cevap: Yeğlemek kelimesi, Türkçede “tercih etmek”, “üstün tutmak” veya “seçmek” anlamında kullanılan bir ifadedir. Genel anlamda bir şeyi diğerine göre daha uygun veya daha iyi bularak onu tercih etme durumunu ifade eder. Bu kök, Türkçede uzun yıllardır kullanılmasına rağmen günümüz konuşma dilinde daha çok “tercih etmek” ifadesinin yaygınlaştığı görülür.
Aşağıda, “yeğlemek” kelimesi ve onun eş anlamlılarıyla ilgili kapsamlı bir inceleme yapılmıştır:
Yeğlemek Kelimesinin Anlamı
Yeğlemek fiili, herhangi bir seçenekler bütünü içinden birini veya birkaçını, kişisel zevk, fayda veya kıyaslama sonucu diğerlerine göre daha üstün bulmak ve dolayısıyla onu tercih etmek anlamına gelir. Günümüz Türkçesinde, “yeğlemek” kelimesi günlük konuşmada nispeten az kullanılmakta, bunun yerine çoğunlukla “tercih etmek” fiiline başvurulmaktadır. Örneğin, “Bu telefonu ötekine yeğliyorum” cümlesinde konuşmacı, “Bu telefonu ötekine tercih ediyorum” mesajını iletir.
Yeğlemek Kelimesinin Kökeni ve Tarihçesi
Bu kelime, Eski Türkçede de benzer anlamlarda kullanılmış “yağlamak” veya “yağlamak / yaγlamak” gibi farklı telaffuzlarla görülür. Tarihsel süreç içerisinde telaffuz değişiklikleri sonrasında “yeğlemek” biçimine dönüşmüştür. Eski metinlerde rastlanan “yeğ” kökü, genellikle “daha iyi, daha uygun, daha üstün” gibi anlamları barındırır.
Yeğlemek Kelimesinin Kullanıldığı Bağlamlar
- Günlük Konuşma: Günümüzde fazla sık duyulmamakla birlikte yer yer kullanımı devam eder.
- Örnek: “Hafta sonu dinlenmek için sakin bir tatili, kalabalık etkinliklere yeğlerim.”
- Edebî Dil: Özellikle edebiyat metinlerinde daha eski ya da daha sanatsal bir üslup kurmak adına kullanılır.
- Örnek: “Halkın gözünde mertliği korkaklığa yeğlerim.”
- Resmî Yazışma: Resmî metinlerde kullanımı oldukça sınırlıdır; buna rağmen bazı yazarlar sanatlı bir anlatıma başvurmak istediğinde “yeğlemek” fiiline yer verebilir.
Yeğlemek Kelimesinin Eş Anlamlıları
“Yeğlemek” ile eş anlamlı olabilecek birçok kelime veya ifade mevcuttur; ancak, her bir sözcük veya ifade farklı bir bağlam veya dil düzeyine hitap edebilir. Aşağıdaki tablo, “yeğlemek” fiilinin en yaygın biçimde kabul edilen eş anlamlılarını özetlemektedir:
| Kelime / İfade | Açıklama | Örnek Cümle |
|---|---|---|
| Tercih etmek | Bir seçeneği diğerlerinden daha uygun veya avantajlı bulmak | “Ben bu kitabı diğerine tercih ederim.” |
| Üstün tutmak | Bir şeyi diğerine göre değer bakımından daha önemli, daha yüksek derecede görmek | “Senin fikrini her zaman üstün tutarım.” |
| Seçmek | Birçok seçenek arasından birini beğenip ayırarak almak | “İstediğin kıyafeti seçebilirsin.” |
| Üstün görmek | Benzer anlamda, bir şeyi ya da kişiyi diğerinden daha değerli veya daha uygun saymak | “Arkadaşım benim için tüm konforlardan üstün gelir.” |
| Yeğ tutmak | Eski metinlerde bazen “yeğ” ve “tutmak” fiillerinin birleşiminden bir kalıp olarak kullanılabilmektedir | “Atı arabaya yeğ tutmak.” (Eski dönem dili) |
En yaygın kullanım:
Günlük dilde en çok “tercih etmek” ifadesi kullanılır. Diğer kelimeler, bazen daha şiirsel, daha resmî veya daha eski bir üslup oluşturmak istendiğinde tercih edilir.
Yeğlemek Kelimesiyle İlgili Dilbilgisi ve Anlatım Özellikleri
- Fiil Çekimi: “Yeğlemek” fiili, standart çekim kurallarına uyar. Örneğin:
- Ben yeğlerim, sen yeğlersin, o yeğler…
- Ben yeğledim, sen yeğledin, o yeğledi…
- Kullanım Sıklığı: “Tercih etmek” ifadesi, “yeğlemek” fiiline kıyasla çok daha yaygın olsa da özellikle bazı yazarlar, şairler veya akademik metinlerde, dilin zenginliğini vurgulamak istediğinde “yeğlemek”i kullanmayı sürdürebilir.
- Ses Olayı: Eski Türkçedeki “yaγlamak” fiilinin ses değişimi sonunda “yeğlemek” şekline dönüştüğü düşünülmektedir. Bu tür gelişimler, Türkçenin tarihsel aşamalarında görülür (örneğin “yağmur” → “yağmak” ilişkisi).
Tercih Etmek ve Yeğlemek Arasındaki Anlam Farkı
Her ne kadar “tercih etmek” ifadesi, “yeğlemek”in tam karşılığı olarak yaygın şekilde kullanılsa da “yeğlemek”te daha içsel bir kıyaslama duygusu sezilir. “Tercih etmek” ise daha nötr bir ifade olarak karşımıza çıkar. Aşağıdaki noktalara dikkat edilebilir:
- Yoğunluk: “Yeğlemek” kelimesi içinde daha sanatsal veya edebî bir vurgu vardır. “Tercih etmek” ifadesi biraz daha nötr ve yaygın bir kullanım alanına sahiptir.
- Kullanım Alanı: “Tercih etmek” resmî, edebî ya da günlük dilin her alanında kullanılabilir; “yeğlemek”se daha çok edebî veya eski metinlerde görülür.
- İfade Gücü: “Yeğlemek”, kullanıldığı cümleye daha güçlü ve dikkat çekici bir ton katabilir.
Örnek İfadeler
- “Arkadaşlarımın arasından aynı kanaati paylaşanları yeğlerim, çünkü onlarla ortak noktam çok.”
- “Bahar akşamlarında yürüyüş yapmayı, kapalı ortamlarda oturmaya yeğlerim.”
- “Dilin inceliklerini ortaya koymak amacıyla edebî metinlerde ‘tercih ederim’ yerine bazen ‘yeğlerim’ ifadesi kullanılır.”
Kısa Özet
- Yeğlemek: Bir şeyi diğerine kıyasla daha uygun, daha değerli ya da daha üstün görerek onu tercih etmek.
- En Sık Kullanılan Eş Anlamlılar: Tercih etmek, üstün tutmak, seçmek.
- Kullanım Alanları: Günlük konuşma dili (nadir), edebî metinler, eski metinler.
- Kullanım Amacı: Sanatsal anlatımı zenginleştirmek, anlam derinliği katmak, eski Türkçe unsurları vurgulamak.
| Öğe | Açıklama |
|---|---|
| Tanım | Bir şeyi diğerine göre üstün bularak onu tercih etme |
| En Yakın Eş Anlamlı | Tercih etmek, üstün tutmak |
| Kullanım Sıklığı (Günümüzde) | Düşük (daha çok “tercih etmek” yaygın) |
| Edebî Metinlerde Kullanımı | Yüksek (dile incelik katmak isteyen yazarlar tarafından tercih edilir) |
| Kısa Örnek Cümle | “Sakinliği gürültüye yeğlerim.” |
Yukarıdaki bilgiler ışığında, “yeğlemek” kelimesinin modern Türkçede en yaygın karşılığı olarak “tercih etmek” ifadesi öne çıkar. Yine de “üstün tutmak”, “seçmek”, “yeğ tutmak” gibi eş anlamlı kullanımlara rastlamak mümkündür.