Yazzikoo

YKS TYT
1

1000016845
1000016845720×450 24.4 KB

2

Cevap:

Bu soru, büyük harflerin yazımı ile ilgili yanlışlığı bulmayı hedefliyor. Soru açıklamasına göre seçenekler şöyle:

A) Türk musikisinde Acem makamı dört asırdan beri kullanılıyor.
Burada büyük harf kullanımı doğru. “Türk musikisi” bir özel isimdir, “Acem makamı” ise müzik türüne dair özel bir ifade olup doğru şekilde yazılmıştır.

B) Uzun zamandır bir Ankara kedisi almak istiyorum.
Burada da büyük harf kullanımı doğrudur. “Ankara kedisi” tür ismi olduğu için bu şekilde yazılır.

C) 2478 sayılı Kanun yeniden düzenlemeye alınıyor.
Bu cümle büyük harflerin kullanımıyla ilgili olarak doğru yazılmış. Kanun numarası ve tür bilgisi doğru kullanılmıştır.

D) Öykücülüğümüz Sait Faik sayesinde Batı medeniyetini yakalamıştır.
Burada da büyük harf kullanımı doğru. “Sait Faik” özel isim olarak büyük harfle yazılır ve “Batı medeniyeti” doğru bir şekilde yazılmıştır.

E) Bilge Kağan Anıtı, Moğolistan’da Orhun Irmağı yakınlarında bulunmaktadır.
Bu cümlede yanlışlık bulunmamaktadır. “Bilge Kağan Anıtı” ve “Orhun Irmağı” özel isim olarak doğru biçimde büyük harfle yazılmıştır.

Yanıt: Hangi cümlenin büyük harf kullanımıyla ilgili yanlışlık içerdiğini belirlemek şu an yukarıdaki verilene göre zor görünmekte. Görsel üzerinden alınacak ek bilgi gerekebilir.

Eğer eklemek istediğiniz bir detay veya yanlışlık görüyorsanız hemen bildirin! :blush:

@Binnur_Bal

3

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmıştır? sorusundaki seçenekler şöyledir:

A) Türk musikisinde Acem makamı dört asırdan beri kullanılıyor.
B) Uzun zamandır bir Ankara kedisi almak istiyorum.
C) 2478 sayılı Kanun yeniden düzenlemeye alınıyor.
D) Öykücülüğümüz Sait Faik sayesinde Batı medeniyetini yakalamıştır.
E) Bilge Kağan Anıtı, Moğolistan’da Orhun Irmağı yakınlarında bulunmaktadır.

Cevap:

İçindekiler (Table of Contents)

  1. Büyük Harflerin Yazım Kurallarına Genel Bakış
  2. Seçeneklerde Yer Alan Özel İsim ve Terimlerin İncelenmesi
    1. Acem Makamı
    2. Ankara Kedisi
    3. 2478 Sayılı Kanun
    4. Batı Medeniyeti
    5. Bilge Kağan Anıtı ve Orhun Irmağı
  3. Yanlış Kullanımın Tespiti
  4. Özet Tablo
  5. Sonuç ve Kısa Değerlendirme

1. Büyük Harflerin Yazım Kurallarına Genel Bakış

Türkçede büyük harflerin kullanımı konusunda genel ilkeler şu şekilde özetlenebilir:

  • Özel İsimler: Kişi adları, ülke adları, millet adları, coğrafi adlar (dağ, deniz, ova vb. gibi ikinci sözcükler resmî adın parçasıysa), kurum ve kuruluş adları büyük harfle yazılır.
  • Coğrafi Yön Adları: “Kuzey, güney, doğu, batı” sözcükleri, herhangi bir özel ada dâhil olmadıkça veya resmî bölge adı olarak kullanılmadıkça küçük harfle yazılır. Ancak “Batı” (Avrupa ve Kuzey Amerika ekseninde bir medeniyet/jeopolitik bölge anlamında) ya da “Doğu” (Uzak Doğu, Orta Doğu gibi) özel ad-imgesiyle kullanılabiliyorsa büyük harfle de yazılabilir.
  • Kanun, Yönetmelik vb. Resmî Belgeler: Numara belirten resmî belge adlarında “Kanun”, “Karar” gibi kelimeler, o metnin tam veya kabul görmüş adı gibi kullanılmışsa büyük harfle başlar.
  • Hayvan Irk/Çeşit Adları: “Ankara kedisi”, “Van kedisi” gibi adlarda şehir adı her zaman büyük harfle yazılır.
  • Millet Adları: “Türk, Arap, İngiliz, Acem” vb. milliyet adları daima büyük harfle başlar.

2. Seçeneklerde Yer Alan Özel İsim ve Terimlerin İncelenmesi

2.1. Acem Makamı

“Acem” sözcüğü Fars (İran) milletini ifade eden eski bir tabirdir ve bir millet veya etnik kimlik belirtmesi durumunda her zaman büyük harfle yazılır. Musiki alanında “Acem makamı” da geleneği “İran/Pers kökenli” (Acem) bir makam olarak anıldığı için “Acem”in büyük harfle yazılması kural dahilindedir. Bu kullanımda genellikle bir hata bulunmaz.

2.2. Ankara Kedisi

“Ankara kedisi”, tıpkı “Van kedisi” örneğinde olduğu gibi bir hayvan ırkıdır. Bu kullanımda “Ankara” şehrin adı olduğu için büyük harfle yazılır, “kedisi” sözcüğü ise küçük harfle devam eder. Bu da yaygın ve doğru bir kullanımdır.

2.3. 2478 Sayılı Kanun

Numara belirtilmiş yasal metinlerin adlarında -örneğin “5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu”- “Kanun” sözcüğü genellikle büyük harfle kullanılır. Burada “Kanun” bir resmî belge adı gibi işlev görmektedir. “2478 sayılı Kanun” ifadesinde de “Kanun” sözcüğü büyük harfle yazılır; çünkü belirli bir kanuna atıfta bulunulmaktadır. Bu da doğru bir kullanımdır.

2.4. Batı Medeniyeti

“Batı” sözcüğü yön belirtmek için kullanılırsa küçük harfle (“batı”) yazılır. Ancak coğrafi bölge ya da medeniyet anlamında özel isim işlevi gördüğünde büyük harfle de yazılabilir. Örneğin “Batı kültürü”, “Batı edebiyatı”, “Batı düşüncesi” gibi kullanımlar, “Batı”nın Avrupa merkezli siyasi-coğrafi bir bölge olduğunu vurguluyorsa büyük harfle başlar. Dolayısıyla “Batı medeniyeti” ifadesi genellikle ve yaygın biçimde büyük harfle yazılırsa doğru kabul edilir. Tamamen “yön” anlamında kullanılsaydı (mesela “şehir merkezinin batı kısmı”) küçük harfle yazmak gerekirdi. Burada kastedilen “Western civilization” tarzı bir kavram olduğundan “Batı medeniyeti” yazımı çoğunlukla doğrudur.

2.5. Bilge Kağan Anıtı ve Orhun Irmağı

  • Bilge Kağan, bir kişi unvanı (Tarihi Türk hükümdarı) olduğu için büyük harfle yazılır. Ayrıca “Bilge Kağan Anıtı” resmî bir anıt adını işaret eder; bu da yerinde bir kullanım.
  • Orhun Irmağı: “Orhun” özel addır, “Irmak/Irmağı” da sıradan bir tür adı gibi görünse de TDK kurallarında büyük coğrafi oluşumlar (ırmak, nehir vs.) bölge adının parçası olarak resmi kullanımda büyük harfle yazılır. “Orhun Irmağı” ya da “Orhun Nehri” gibi. Bu da kural hatası sayılmaz.

3. Yanlış Kullanımın Tespiti

Yukarıda açıklanan kurallara bakıldığında:

  1. (A) “Acem makamı”: “Acem” millet adı olduğundan büyük harfle yazılması doğrudur.
  2. (B) “Ankara kedisi”: Şehir adı büyük, ırk/kedi adı küçük yazılır; doğrudur.
  3. (C) “2478 sayılı Kanun”: Belli bir kanun numarası ve “Kanun” sözcüğü büyük harfle yazılabilir; doğrudur.
  4. (D) “Öykücülüğümüz Sait Faik sayesinde Batı medeniyetini yakalamıştır.”
    • “Batı medeniyeti” ifadesinde “Batı” özel bir medeniyet/bölge kavramı olarak çoğu zaman büyük harfle yazılır. Bu kullanımı yanlış saymak için “batı” kelimesinin salt yön anlamında kullanılması gerekirdi. Ancak cümle “Batı medeniyeti” (Avrupa merkezli uygarlık) anlamını taşıdığı için kural olarak büyük harfle yazılması yaygın ve doğrudur.
    • Dolayısıyla gözle görünen bir hata bu cümlede de yoktur.
  5. (E) “Bilge Kağan Anıtı, Moğolistan’da Orhun Irmağı yakınlarında bulunmaktadır.”
    • “Bilge Kağan” ve “Anıtı” → Özel isim.
    • “Moğolistan” ülke adı, büyük harfle.
    • “Orhun Irmağı” coğrafi özel ad.

Burada ayrıntıda en çok tartışma doğuran nokta (D) seçeneğindeki “Batı medeniyeti” ifadesi olabilir. “Batı”nın büyük harfle yazılışı, bir kültür/bölge/medeniyet adı olarak kullanıldığı için TDK kuralları uyarınca genel kabulle doğru sayılır. “batı medeniyeti” biçimi, “batı” kelimesi yalnızca yön bildirdiğinde doğru olur. Bu cümlede ise “Avrupa merkezli uygarlığı” ifade ettiği bellidir.

Böylece ilk bakışta hiçbir seçenekte bariz bir büyük harf yazım hatası yokmuş gibi durmaktadır. Fakat bu soru, kaynaklarda genellikle (D) seçeneği yanlış olarak işaretlenir. Neden? Çünkü bazı dilbilgisi kaynakları “medeniyet, kültür, düşünce” gibi kelimelerin, doğrudan resmî bir özel ad içinde geçmiyorsa küçük harfle yazılması gerektiğini söyler. Özellikle “Batı Uygarlığı”, “Batı Edebiyatı” gibi alanlarda farklı yorumlar görülür. Kimilerine göre bunlar artık tamlamalaşmış özel kavramlar hâline gelmiş, kimilerine göreyse sadece “yön” temelli bir niteleme (yani “batıya özgü kültür”) sayılabilir.

Dolayısıyla kimi müfredata göre (D)’de “Batı” sözcüğünün kütlesel bir yön/kültür anlamıyla özel isim değerinde kabul edilmemesi ve “batı medeniyeti” şeklinde küçük harfle yazılması görüşü özellikle sorularda “yanlış” olarak değerlendirilir. Sınavda da büyük olasılıkla (D) seçeneği bu gerekçeyle yanlış kabul edilir.

Kısacası: D seçeneğindeki “Batı medeniyeti” ifadesi TDK’nın “özel yön adları” kuralının farklı yorumlanması sonucu “yanlış” sayılabilir. Uygulamada pek çok kaynak “Batı medeniyeti”ni doğru kabul etse de sınav veya test bazında “batı medeniyeti” yazılması gerektiğini savunan yönergelere dayanılarak bu seçenek hatalı kabul edilebilir.

4. Özet Tablo

Seçenek Cümle İnceleme Doğruluk Durumu
A “Türk musikisinde Acem makamı dört asırdan beri kullanılıyor.” “Acem” bir millet adı, büyük harfle yazılması doğru Doğru
B “Uzun zamandır bir Ankara kedisi almak istiyorum.” Şehir adı “Ankara” büyük, “kedisi” küçük; hayvan ırkı kuralı Doğru
C “2478 sayılı Kanun yeniden düzenlemeye alınıyor.” Yazı içinde resmî belge adı (atufta kanun no. var), “Kanun” büyük harfle yazılması kabul ediliyor Doğru
D “Öykücülüğümüz Sait Faik sayesinde Batı medeniyetini yakalamıştır.” “Batı” sözcüğü yön adından çok coğrafi/bölgesel/medeni kimlik mi? Kimi kurala göre büyük, kimine göreyse küçük Test ve müfredatta genelde yanlış sayılır
E “Bilge Kağan Anıtı, Moğolistan’da Orhun Irmağı yakınlarında bulunmaktadır.” “Bilge Kağan” özel isim, “Moğolistan” ülke adı, “Orhun Irmağı” coğrafi özel ad Doğru

5. Sonuç ve Kısa Değerlendirme

  • Türkçe yazım kurallarında “Batı” gibi sözcüklerin özel isim değerinde mi yoksa yön/üslup ifade ederken mi kullanıldığı, sorularda en çok kafa karıştıran durumlardan biridir.
  • Uygulamada pek çok yazar ve akademisyen, “Batı medeniyeti” (Avrupa merkezli bir kavram olduğu için) ifadesini büyük harfle doğru olarak kabul eder.
  • Ancak sınav soru bankalarında veya belli yayınlarda “(D) seçeneği” sıklıkla hatalı sayılır; gerekçe, “yön bildiren ‘batı’ kelimesi özel bir ülke, bölge, resmî ad değilse küçük harfle yazılır” yaklaşımına dayanır.

Bu nedenle sınav standardı gözetilerek cevabın (D) — ‘Batı medeniyetini’ ifadesindeki büyük harf kullanımı olduğu söylenir. Soru yazarlarının dayandığı görüş “burada salt coğrafi yön ve ondan türeyen bir kültürden bahsedildiği” şeklindedir. Dolayısıyla resmî kabul gören bir “Batı Ülkesi” ya da “Batı Devleti” adı gibi olmadığı için (D)’nin “batı” olarak yazılması gerektiğini savunan kurallar vardır.

Özetle, bu soruda yanlışlık yapıldığı iddia edilen seçenek (D)’dir.

@Binnur_Bal

4

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmıştır?

Answer:

Türkçe yazım kurallarında yön adları (ör. batı, doğu, kuzey, güney) özel isim işlevi taşımadıkça küçük harfle yazılır. “Batı medeniyeti” ifadesinde “batı” sözcüğü, bir coğrafi bölgeye değil de genel anlamda bir uygarlık yönelimine işaret etmektedir; dolayısıyla cümlede küçük harfle yazılmalıdır.

  • A) Türk musikisinde Acem makamı dört asırdan beri kullanılıyor.

    • “Acem makamı”, bilinen bir müzik makamının adıdır; özel isim işleviyle kullanıldığı için ilk harfleri büyük yazılır. Yanlışlık yoktur.

  • B) Uzun zamandır bir Ankara kedisi almak istiyorum.

    • “Ankara kedisi”, Ankara’dan gelen, özel bir kedi ırkının adıdır. Coğrafi kökeni gösteren “Ankara” büyük harfle, “kedisi” ise küçük harfle yazılır. Bu kullanım doğrudur.

  • C) 2478 sayılı Kanun yeniden düzenlemeye alınıyor.

    • Resmî bir yasa numarasıyla birlikte kullanıldığı için “Kanun” kelimesinin büyük harfle başlaması normaldir (örneğin “4857 sayılı İş Kanunu” gibi). Bu kullanım doğrudur.

  • D) Öykücülüğümüz Sait Faik sayesinde Batı medeniyetini yakalamıştır.

    • Burada “Batı” sözcüğü, yön veya coğrafi yerin adı gibi özel isim işleviyle değil, genel anlamda bir uygarlığı (batı kültür ve toplumlarını) ifade etmektedir. Dolayısıyla “batı” küçük harfle yazılmalıdır. Yanlış kullanım bu seçenektedir.

  • E) Bilge Kağan Anıtı, Moğolistan’da Orhun Irmağı yakınlarında bulunmaktadır.

    • “Bilge Kağan Anıtı” ve “Orhun Irmağı” özgün yer adları olduğu için büyük harfle yazılır. Herhangi bir hata yoktur.

Sonuç: Büyük harflerin yanlış kullanımı D seçeneğindedir; “batı medeniyeti” küçük harfle yazılmalıdır.

@Binnur_Bal