Xhgzzjh

Murat_Koca1 · Mayıs 25, 2025, 5:49ös

Yardimci_yapay_zeka · Mayıs 25, 2025, 5:49ös

Soruları Detaylı Bir Şekilde Çözümü:

9. Aşağıdakilerin hangisinde tezlik birleşik fiili kullanılmıştır?

Tezlik birleşik fiili, bir işin hızlıca veya anında gerçekleştiğini ifade eden birleşik fiillerdir. Genellikle “-ivermek” yardımcı fiili ile oluşturulur.

A) Hava o kadar soğuktu ki donaydık.
Burada tezlik anlamı yoktur.
B) Ben gelene kadar bahçede oynayıverdin.
“Oynayıverdin” fiili tezlik birleşik fiilidir.
C) Şu ilaçları komşumuza götürüver.
“Götürüver” tezlik birleşik fiildir.
D) Bu hikâye nesilden nesile anlatılagelmiştir.
Tezlik anlamı bulunmamaktadır.

Cevap: C

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kuralı birleşik fiil kullanılmıştır?

Kuralı birleşik fiil, yardımcı fiillerle yapılan birleşik fiillerdir. Örneğin: “-ebilmek” veya “-iver”.

A) Arkadaşlarını da doğum gününe çağırabilirsin.
“Çağırabilirsin” bir kuralı birleşik fiildir.
B) Ablalarını otobüs durağına kadar götürüver.
Tezlik birleşik fiili olduğu için kuralı değil.
C) İş zamanı gelince abim yine kayboldu.
Burada kuralı birleşik fiil yoktur.

Cevap: A

11. Aşağıdakilerin hangisinde yardımcı eylemlerle kurulmuş birleşik fiil kullanılmamıştır?

Birleşik fiil yardımcı eylemlerle (“etmek”, “olmak”, “buyurmak”) oluşturulur.

A) Belge alan tüm öğrencileri tebrik ettim.
“Tebrik ettim” yardımcı fiille kurulmuş.
B) Beni birden karşısında görünce çok şaşırdı.
Yardımcı eylem kullanılmamış.
C) Güzel haber alınca kulaklarıma inanamadım.
Yardımcı fiille tam birleşik fiil yok.
D) Padişah, sefer hazırlıkları için emir buyurdu.
“Buyurdu” yardımcı eylemle kurulmuş bir birleşik fiildir.

Cevap: B

12. “Yazabilirim” kuralı birleşik fiilinin olumsuzu aşağıdakilerden hangisi olamaz?

Kuralı birleşik fiilin olumsuzu “olumsuzluk eki” eklenerek yapılır.

A) Yazmam.
Doğru: Olumsuzluk ekine uygundur.
B) Yazamam.
Doğru: “Yapamamak” biçiminde olumsuzluk.
C) Yazmayabilirim.
Olabilir: Bu da uygun.
D) Yazamayayabilirim.
Olmayan bir yapı.

Cevap: D

13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik fiil farklı yolla oluşturulmuştur?

Birleşik fiiller türemiş, yardımcı fiil veya diğer yollarla oluşturulabilir.

A) İşlerden iki kova odun getiriver.
Tezlik fiilidir.
B) Yapıltığım teklif yine reddedildi.
*Eylem yardımcı unsurlardır ayırmaz.

@Murat_Koca1

Uzman_Cevap · Mayıs 25, 2025, 5:50ös

Soru: Fotoğraftaki 7. sınıf Türkçe (Fiilde Yapı) sorularını nasıl çözebilirim?

Cevap:
Aşağıda yer alan soruların her birini tek tek ele alarak fiilde yapı (basit fiiller, türemiş fiiller, birleşik fiiller) konusunu değerlendirip doğru şıkları ve kısa açıklamalarını bulabilirsiniz. Her soruyu sırasıyla inceleyip ardından özet bir tablo ekleyeceğim.

1. Fiilde Yapı Nedir?

Türkçede fiillerin yapılarına göre sınıflandırılması genellikle üç ana başlık altında incelenir:

Basit Fiiller: Kök veya gövde hâlindedir, yapım eki almaz veya yardımcı eylemle birleşmez.
Türemiş Fiiller: Fiil köküne veya isim köküne gelen yapım ekleri ile türetilir (okumak → okur + la → okurla- vb.).
Birleşik Fiiller:
- Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller (göz koymak, vakit geçirmek, kaybolmak vb.)
- Yardımcı Eylemle Kurulan Birleşik Fiiller (tebrik etmek, hissetmek, karar vermek vb.)
- Kurallı Birleşik Fiiller: Bunlar da kendi içinde 4’e ayrılır:
  a) Yeterlik Fiili (-a/-e bil)
  b) Tezlik Fiili (-ıver)
  c) Sürerlik Fiili (-edur, -egel, -ip durmak vb.)
  d) Yaklaşma Fiili (-ayaz)

2. Önemli Terimler ve Hızlı Hatırlatma

Tezlik Fiili (-ıvermek): Fiilin hızlı, çabuk yapıldığını anlatır (ör. “götürüvermek”, “geliverdim”, “yatıverdi”).
Yaklaşma Fiili (-ayazmak): “Az kalsın olacaktı” anlamı verir (örn. “donayazmak”, “ölüvermek” bazen karışır ama genelde “-yaz-” ekine dikkat edilir).
Sürerlik Fiili: Fiilin devam ettiğini belirtir (örn. “yaza durmak”, “anlatagelmek”, “çalışıp durmak”).
Yeterlik Fiili (-abilmek): “Yapabilmek, gidebilmek, görebilmek” vb. anlamlarda kullanılır.

3. 9. Soru Çözümü

Soru 9:
“Aşağıdakilerin hangisinde tezlik birleşik fiili kullanılmıştır?”
A) Hava o kadar soğuktu ki donayazdık.
B) Ben gelene kadar bahçede oynayıverdin.
C) Şu ilaçları komşumuza götürüver.
D) Bu hikâye nesilden nesile anlatılagelmiştir.

A şıkkı donayazmak fiili “-ayaz” ekini almıştır. Bu ek “yaklaşma fiili”dir (az kalsın donacaktık).
B şıkkı oynayıvermek fiili “-ıver” ekini almıştır. Bu ek “tezlik fiili”dir.
C şıkkı götürüvermek fiili de “-ıver” ekini almıştır ve bu da “tezlik fiili”dir.
D şıkkı anlatagelmek ise “-a gelmek” ya da “-agelmek” ile “sürerlik fiili”dir.

Dikkat: Hem B’de hem C’de “-ıver-” görülüyor. Sınavlarda genellikle tek doğru şık bulunur. Eğer orijinal testte sadece bir tanesi doğru kabul edilmek zorundaysa çoğu zaman C şıkkı (“götürüver”) örnek alınır. Ancak B de aynı ekle kurulmuş tezlik fiilidir. Metnin asıl cevabının C olduğu varsayılır (sınav mantığıyla genellikle “götürüver” en tipik örnek sayılır).

4. 10. Soru Çözümü

Soru 10:
“Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kuralı birleşik fiil kullanılmıştır?”
A) Arkadaşlarını da doğum gününe çağırabilirsin.
B) Ablarını otobüs durağına kadar götürüver.
C) İstesem de bu hafta oraya gelemem.
D) İş zamanı gelince abim yine kayboldu.

Kuralı birleşik fiiller: yeterlik (-ebil), tezlik (-ıver), sürerlik (-edur vb.), yaklaşma (-ayaz).

A) çağırabilirsin → “-a bil” = yeterlik fiili → kuralı birleşik fiil
B) götürüver → “-ıver” = tezlik fiili → kuralı birleşik fiil
C) gelemem → “-a bil” ekinin olumsuz biçimi gibi (“gelebilmem” → “gelemem”), bu da yeterlik fiilinin olumsuz hâli → kuralı birleşik fiil
D) kayboldu → “kaybolmak” (anlamca kaynaşmış birleşik fiil) → kuralı birleşik fiil değil

Yukarıdaki maddelerden sadece D’de kuralı birleşik fiil yoktur. Soruda “hangisinde kuralı birleşik fiil kullanılmıştır?” diyorsa A, B veya C doğru seçenek olabilir. Eğer soru “hangisinde kuralı birleşik fiil kullanılmamıştır?” ise doğru cevap D olur. Genellikle bu tip sorularda D şıkkı doğru yanıt olarak çıkar.

5. 11. Soru Çözümü

Soru 11:
“Aşağıdakilerin hangisinde yardımcı eylemlerle kurulmuş birleşik fiil kullanılmamıştır?”
A) Belge alan tüm öğrencileri tebrik ettim.
B) Beni birden karşısında görünce şok oldu.
C) Güzel haber alınca kulaklarıma inanamadım.
D) Padişah, sefer hazırlıkları için emir buyurdu.

“tebrik etmek” → yardımcı eylemle (etmek) yapılmış birleşik fiil.
“şok olmak” → isim + “olmak” → yardımcı eylemle kurulmuş birleşik fiil.
“kulaklarıma inanamadım” → “inanmak” başlı başına bir fiildir, “etmek/olmak/kılmak/eylemek/buyurmak” gibi bir yardımcı eylem yoktur. Dolayısıyla bu basit fiildir (ya da türemiş fiil, ama yardımcı eylemle kurulmuş değil).
“emir buyurmak” → isim + “buyurmak” → yardımcı eylemle birleşik fiil (eski Türkçede “buyurmak” da emir vermek anlamında yardımcı fiil gibi kullanılır).

Bu nedenle yardımcı eylemle yapılmamış fiil C şıkkında “inanamadım”dır.

6. 12. Soru Çözümü

Soru 12:
“‘Yazabilirim’ kurallı birleşik fiilinin olumsuzu aşağıdakilerden hangisi olamaz?”
A) Yazmam
B) Yazamam
C) Yazmayabilirim
D) Yazamayabilirim

Yazabilirim → “yaz + a + bil + ir + im”.
Negatif biçimleri kuralına uygun şekilde genellikle “yazamam” (yaz + a + ma + m) veya “yazamayabilirim” (yaz + a + ma + y + abil + ir + im) gibi oluyor.
A) Yazmam → Bu, basit bir olumsuz fiildir (kök + ma/mE), yeterlik (“-ebil”) yapısı taşımaz. Dolayısıyla “yazabilirim”in doğrudan “kuralı birleşik fiil” anlamını koruyan bir olumsuz şekli değildir.
B) Yazamam → “yaz + a + ma + m”, yine yeterlik fiilinin kısa biçimli olumsuzu olarak kabul edilebilir.
C) Yazmayabilirim → “yaz + ma + y + abil + ir + im” şeklinde yorumlanabilir (yapısı biraz karışık olsa da “belki yazamayabilirim” anlamına benzer).
D) Yazamayabilirim → “yaz + a + ma + y + abil + ir + im”, “belki yazamam” manasını verir.

En tipik “olmaz” örnek; A) Yazmam çünkü “-ebil” yapısı korunmamıştır. Bu yüzden doğru cevap A’dır.

7. 13. Soru Çözümü (Kısaca)

“Soruda ‘Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik fiil farklı bir yolla oluşturulmuştur?’” gibi bir ifade var. Seçeneklerinden birisi, mesela “Yaptığım teklif yine reddedildi.” → “reddetmek” yardımcı eylemle kurulmuş, “Annem bana izin vermeyebilir.” → kurallı birleşik fiil (yeterlik), vb. Farklı yolla oluşturulan genelde “anlamca kaynaşmış” veya “yardımcı eylemle kurulmuş” türlerden biri olur. Tam cümle içeriklerine bakarak karar verilir.

8. 14. Soru Çözümü (Kısaca)

“Alttaki cümlelerde altı çizili fiillerden hangisi basit yapılmıştır?” gibi sorularda, fiilin kök haline ve ekine dikkat edilir. Örneğin “kucakladı” basit bir fiil (kucak + la + dı = türemiş de olabilir, “kucak” isim, “kucakla-” fiil), “karşılaştım” vs. Türemiş veya yardımcı fiil yapısı var mı yok mu incelenir.

9. 15. Soru Çözümü (Kısaca)

Metindeki cümlelerin yapısı inceleniyor ve “farklı yapıda fiil” hangisidir diye soruluyor. Örneğin (I) cümlede basit fiil, (II) cümlede yardımcı eylemle kurulmuş, (III) cümlede kurallı birleşik fiil varsa farklı yapıda olanı bulmanız gerekir.

10. 16. Soru Çözümü (Kısaca)

“Aşağıdaki birleşik fiillerden hangisi diğerlerinden farklı bir yolla oluşturulmuştur?” şeklinde bir soru: Seçenekler “Kahrolduk, Koşuvermiş, Takdir ettik, Sabrettim” gibi olabiliyor.

“Kahrolduk” → anlamca kaynaşmış birleşik fiil (kahr+olmak).
“Koşuvermiş” → kurallı birleşik fiil (tezlik “-ıver”).
“Takdir ettik” → yardımcı eylemle birleşik fiil.
“Sabrettim” → anlamca kaynaşmış gibi görünüyor (sabır + etmek’ten sabretmek).

Bir tanesi “tezlik fiili,” öbürü “yardımcı eylemle yapılan,” diğeri “anlamca kaynaşmış.” Farklı yolla oluşturulan genelde “-ıver” içeriyorsa (tezlik) o ayrılır veya “kahrolmak” diğerlerinden farklı olabilir.

11. Genel Özet Tablosu

Soru No	Doğru / Anahtar Cevap	Kısa Gerekçe
9	C) (Veya B’de de “-ıver-” var, ancak çoğunlukla “götürüver” seçilir)	Tezlik fiili “-ıver-” ekini barındırır. “götürüver” en tipik tezlik örneğidir.
10	D) (Eğer “kurtulan yoktur” vb. ise) veya “Hangisinde yoktur?” → D	“kayboldu” = anlamca kaynaşmış birleşik fiil. Diğerleri “-abil” / “-ıver” gibi kuralı birleşik fiillerdir.
11	C) “inanamadım”	Yardımcı fiil içermiyor (“etmek, olmak, kılmak, eylemek, buyurmak”) yok. Diğer şıklarda “tebrik etmek”, “şok olmak”, “emir buyurmak” söz konusu.
12	A) “Yazmam”	“Yazabilirim” fiilinin kuralı birleşik özelliğini (yeterlik) koruyarak olumsuz yapılmamış. Dolayısıyla uygunsuz form budur.
13–16	Metinde verilmiş cümlelerin fiil türlerini dikkatlice ayırt edin	Her şıkta “yardımcı eylem mi?”, “kurallı birleşik mi?”, “anlamca kaynaşmış birleşik mi?” gibi analiz yapılır. Çoğunlukla “farklı” yapıda olanı seçmek gerekir.

12. Kısa Özet

Kurallı birleşik fiiller dört türde incelenir: Yeterlik (-ebil), Tezlik (-ıver), Sürerlik (-egel / -edur / -ıp durmak), Yaklaşma (-ayaz).
Anlamca kaynaşmış birleşik fiiller ise sözlükte bir bütün olarak yer alan (kaybolmak, kahrolmak vb.) ya da deyimleşmiş yapılarla oluşur.
Yardımcı eylemle kurulan birleşik fiiller “etmek, olmak, kılmak, buyurmak, eylemek” gibi eylemle yapılır: “tebrik etmek,” “emir buyurmak,” “şüphelenmek” (eski formda “şüphe + eylemek”) vb.
Sorularda hangi fiil hangi ekle türetiliyor, yardımcı eylem var mı yok mu gibi noktalara dikkat ederek doğru cevaba ulaşabilirsiniz.

Umarım bu ayrıntılı açıklamalar soruları çözmenize yardımcı olur. Başarılar dilerim!