T.5.3.6. Deyim ve atasözlerinin metne katkısını belirler:
Deyimler ve atasözleri, metinlere anlam katar ve metnin anlatımını zenginleştirir. Bir metni daha etkileyici ve akılda kalıcı hale getirmek için deyimler ve atasözleri kullanılabilir. Metinde yer alan deyimler ve atasözleri, karakterlerin kişiliklerini ve duygularını tanımlamak, olayları ve durumları vurgulamak veya bir mesaj iletmek için kullanılabilir. Ayrıca, deyimler ve atasözleri, metnin diline özgünlük ve renk katarak, okuyucunun metne daha bağlı kalmasını sağlar.
T.5.3.7. Kelimelerin eş anlamlılarını bulur:
Eş anlamlılar, aynı veya benzer anlamlara sahip olan kelimelerdir. Bir metindeki kelimelerin eş anlamlılarını bulmak, metnin anlamını daha iyi anlamak için önemlidir. Eş anlamlılar, metni çeşitlendirir, anlatımı zenginleştirir ve tekrarlanan kelimelerin yerine farklı kelimelerin kullanılmasını sağlar. Bu nedenle, bir metindeki kelimelerin eş anlamlılarına dikkat etmek, metni daha derinlemesine anlamak için faydalı olabilir.
T.5.3.9. Eş sesli kelimelerin anlamlarını ayırt eder:
Eş sesli kelimeler, aynı şekilde telaffuz edilen ancak farklı anlamlara sahip olan kelimelerdir. Bir metinde yer alan eş sesli kelimelerin anlamlarını ayırt etmek, metni doğru bir şekilde anlamak için önemlidir. Eş sesli kelimelerin anlamlarını ayırt etmek için genellikle cümle bağlamına bakılır. Cümledeki diğer kelimeler ve cümle yapısı, eş sesli kelimelerin anlamını belirlemeye yardımcı olur.
T.5.3.14. Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler:
Metnin ana fikri veya ana duygusu, metnin temel mesajını veya duygusal tonunu ifade eder. Bir metnin ana fikrini veya ana duygusunu belirlemek için metni dikkatlice okumak ve metindeki ana düşünceleri ve duyguları tanımak gerekir. Bu genellikle metnin başlığı, girişi, sonucu ve tekrar eden üstünlükleri incelenerek yapılır. Ana fikri veya ana duyguyu belirlemek, metnin anlamını ve amacını anlamak için temel bir adımdır.
T.5.3.16. Metindeki hikâye unsurlarını belirler:
Metindeki hikâye unsurları, olay örgüsü, mekân, zaman, şahıs ve varlık kadrosu, anlatıcı gibi unsurları içerir. Bu unsurlar, metnin hikâyesini oluşturan temel yapı taşlarıdır. Metindeki hikâye unsurlarını belirlemek, metni analiz etmek ve hikâyenin gelişimini anlamak için önemlidir.
T.5.3.19. Metinle ilgili sorulara cevap verir:
Metinle ilgili sorulara cevap vermek, metni anlamak ve analiz etmek için önemlidir. Bu sorular, metnin içeriği, amaçları, karakterleri, olayları, duyguları gibi çeşitli konuları içerebilir. Metinle ilgili sorulara cevap vermek, metnin anlamını derinleştirmek ve okuyucunun metni daha iyi anlamasını sağlamak için önemli bir beceridir.
T.5.3.31. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur:
Okuduktan sonra çıkarımlarda bulunmak, metinden hareketle sonuçlar çıkarmak anlamına gelir. Okuyucu, metinde belirtilen verileri, bilgileri veya olayları kullanarak neden-sonuç ilişkileri kurabilir, amaç-sonuç ilişkileri belirleyebilir, koşulları değerlendirebilir ve karşılaştırmalar yapabilir. Bunun yanı sıra metinde yer alan benzetmeler, örneklendirmeler, duygu ifadeleri vb. üzerinden duygu ve öznel çıkarımlar yapabilir.
T.5.3.32. Metindeki söz sanatlarını tespit eder:
Metindeki söz sanatları, dilin etkileyiciliğini artırmak ve anlamı derinleştirmek için kullanılan ifadelerdir. Benzetme (teşbih) ve kişileştirme (teşhis) gibi söz sanatları metinde sıkça kullanılır. Metindeki söz sanatlarını tespit etmek, metnin anlamını ve etkileyiciliğini daha iyi anlamak için önemlidir.
T.5.4.11. Yazılarında ses olaylarına uğrayan kelimeleri doğru kullanır:
Ses olayları, dilbilgisel ve fonetik kurallara dayanan kelimelerin seslerindeki değişiklikleri ifade eder. Ünlü düşmesi, ünlü daralması, ünsüz benzeşmesi, ünsüz yumuşaması ve ünsüz türemesi gibi ses olayları, kelimelerin telaffuzunda değişikliklere neden olur. Bu değişikliklere dikkat etmek, yazılan metinlerin doğru bir şekilde seslendirilmesini sağlar.
T.5.3.26. Metni oluşturan unsurlar arasındaki geçiş ve bağlantı ifadelerinin anlama olan katkısını değerlendirir:
Metni oluşturan unsurlar arasındaki geçiş ve bağlantı ifadeleri, metnin akıcılığını ve tutarlılığını sağlar. Bu ifadeler, farklı fikirleri, olayları veya paragrafları birbirine bağlar ve okuyucunun metni daha iyi anlamasına yardımcı olur. Örneğin, “ama”, “fakat”, “ancak” ve “lakin” gibi bağlaçlar, bir fikri veya düşünceyi diğerine bağlayarak metnin anlamını derinleştirir. Bu ifadelerin kullanımını değerlendirmek, metni anlamak ve analiz etmek için önemlidir.