Türk devletlerin sosyal yapı hakinda bilgi veriniz
Feodalite nedir ? Kısaca aciklayin
Türk Devletlerin Sosyal Yapısı ve Feodalite
Answer:
1. Türk Devletlerin Sosyal Yapısı
Türk devletlerinin tarihsel süreçteki sosyal yapıları, göçebe yaşam tarzından yerleşik düzene geçtikçe farklı şekillerde evrilmiştir. Aşağıda genel hatlarıyla bu yapıyı inceleyelim:
1.1 Geleneksel Göçebe Toplum Yapısı
- Boy (Aşiret) Sistemi: Erken Türk topluluklarında temel sosyal birim olarak “boy” (aşiret) öne çıkardı. Her boyun kendi önderi (bey ya da han) bulunurdu.
- Kabile Konfederasyonları: Birden fazla boy, ortak bir lider altında büyük bir konfederasyon oluştururdu (örneğin Göktürk ve Hun konfederasyonları).
- Sosyal Dayanışma: Göçebe yaşamda dayanışma, cesaret, misafirperverlik ve sözlü kültür(destanlar, atasözleri) öne çıkan toplumsal değerlerdi.
1.2 Yerleşik Düzen ve İslamiyet’in Etkisi
- Selçuklu ve Osmanlı Dönemi: İslamiyet’in kabulüyle birlikte idari, bürokratik ve toplumsal kurumlar (ör. medreseler, vakıflar) gelişti.
- Toplumsal Sınıflar: Yönetici sınıf (sultan, vezirler, emirler), dini/ilim sınıfı (ulema), askerler (sipahiler, yeniçeriler), esnaf-zanaatkârlar ve köylüler gibi sosyal katmanlar oluştu.
- Lonca Sistemi: Zanaatkârlar ve esnaf, lonca teşkilatı (örneğin Ahilik) altında örgütlenerek teknolojik ve ticari faaliyetleri sürdürdü.
1.3 Ekonomi ve Toplumsal İlişkiler
- Toprak Sistemleri (İkta, Tımar): Devlet, araziyi askerî hizmet karşılığında ikta olarak dağıtarak köylünün üretimini denetlerdi.
- Merkezi Otorite ve Yerel Beylikler: Dönem dönem merkezi otorite güçlenirken (Osmanlı), başka dönemlerde beylikler ve yerel hanlıklar daha bağımsız hareket etmişlerdir.
2. Feodalite Nedir? (Kısaca)
Feodalite, özellikle Orta Çağ Avrupası’nda yaygınlaşan, toprağa dayalı bir sosyo-ekonomik ve idari düzendir. Bu sistemde:
- Senyor (Derebeyi): Büyük bir toprağın sahibidir. Savaş zamanında kendisine bağlı şövalyelerden (vassal) askerî destek alır.
- Vassal: Toprak kullanma hakkı karşılığında askerî veya idarî hizmet sunar.
- Serf (Köylü): Toprağa bağlı işçi olarak derebeyine belli yükümlülüklerle (üretimden pay, vergi, angarya) tabi olur.
Feodal düzende siyasî otorite çok parçalıdır; kralların yetkileri, derebeyler karşısında oldukça sınırlı kalır. Bu nedenle merkezi devlet yapısı zayıftır ve yerel yönetim biçimleri ön plandadır.
Özet Tablo
| Konu | Öne Çıkan Özellikler |
|---|---|
| Türk Devletlerin Sosyal Yapısı (Göçebe) | Boy sistemi, konfederasyonlar, dayanışma, sözlü kültür |
| Türk Devletlerin Sosyal Yapısı (Yerleşik) | Devlet kurumları (medrese, vakıf), lonca örgütlenmesi, ikta/tımar sistemi |
| Feodalite (Tanım) | Toprağa dayalı, senyor-vassal-serf üçgeni, güçlü yerel yönetim |
| Feodalite (Özellikleri) | Askerî ve ekonomik koruma ilişkisi, parçalı siyasal yapı |
Kısa Özet
- Türk devletleri sosyal yapısı, göçebe dönemlerden yerleşik düzene geçişle çeşitli değişim göstermiştir. Göçebe yaşamda boylar ve konfederasyonlar büyük önem taşırken, yerleşik düzende İslami kurumlar, lonca sistemi ve toprak düzenlemeleri ile sosyal sınıflar ortaya çıkmıştır.
- Feodalite, Orta Çağ Avrupası’nda toprağa dayalı ve yerel idarecilerin (derebeyi) hüküm sürdüğü, askerî ve ekonomik çıkar ilişkilerinin hâkim olduğu bir sistemdir.