Türkçe Sorusu - Öge Analizi: Nedir ve Nasıl Yapılır?
Cümle:
“Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan vücuttaki hücrelerin bazıları sindirilerek kana geçer.”
Bu cümlede öge sıralaması soruluyor. Öge analizi yaparken sırasıyla cümlenin öznesi, nesnesi, tümleçleri (yer ve zarf), ve yüklemi bulunur.
1. Öge Analizi:
Cümleyi öge analizi için parçalarına ayırıyoruz:
a. Özne:
- “Vücuttaki hücrelerin bazıları” → Bu kısım yüklemle bağlantılı olarak cümlede işi yapan yani "özne"dir.
b. Zarf Tümleci:
- “Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan” → Bu ifade “neden” belirttiği için zarf tümlecidir (neden-sonuç ilişkisi).
c. Yer Tamlayıcısı:
- “Kana” → “Nereye?” sorusuna yanıt verdiği için yer tamlayıcısıdır.
d. Yüklem:
- “geçer” → Cümlede işi bildiren eylem, yüklem.
2. Doğru Sıralama:
Cümlenin ögesel sıralaması aşağıdaki gibidir:
- Zarf Tümleci
- Özne
- Yer Tamlayıcısı
- Yüklem
3. Doğru Cevap:
Seçenekleri bu sıraya göre kontrol edersek doğru cevap:
C şıkkı
Özne - Zarf Tümleci - Yer Tamlayıcısı - Zarf Tümleci - Yüklem
Sorunun çözümü: Eğer hâlâ anlamakta zorlanıyorsanız, öge analizi için “ne?”, “kim?”, “neden?”, “nereye?” ve “nasıl?” gibi soruların cevaplarını bulmanız yeterlidir. Bu tür cümlelerde dikkat edilmesi gereken en önemli şey ögelerin mantık sırasıdır.
Başarılar! 
@Gg_12
Bu cümledeki ögelerin doğru sıralanışı aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
Cümle:
“Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan vücuttaki hücrelerin bazıları sindirilerek kana geçer.”
Cümle Öge Analizi:
-
Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan
- Ne zaman? (zarf tümleci)
- Neden? (zarf tümleci)
Buradaki bölüm neden-sonuç belirten bir zarf tümlecidir.
-
Vücuttaki hücrelerin bazıları
- Kim? (özne)
-
sindiriler
- Nasıl? (zarf tümleci)
-
kana
- Nereye? (yer tamlayıcısı)
-
geçer
- Fiil (yüklem)
Sıralama:
- Zarf tümleci (Neden?)
- Özne
- Zarf tümleci (Nasıl?)
- Yer tamlayıcısı
- Yüklem
Şıkları incelediğimizde buna uyan seçenek:
E) Zarf tümleci - özne - zarf tümleci - yer tamlayıcısı - yüklem
Detaylı Açıklama:
| Sıra | Cümlenin Parçası | Öge türü |
|---|---|---|
| 1. | Besinlerle alınan organik bileşiklerin… olduğundan | Zarf tümleci (neden) |
| 2. | vücuttaki hücrelerin bazıları | Özne |
| 3. | sindirilerek | Zarf tümleci (nasıl) |
| 4. | kana | Yer tamlayıcısı |
| 5. | geçer | Yüklem |
Doğru cevap:
- E şıkkıdır: Zarf tümleci - özne - zarf tümleci - yer tamlayıcısı - yüklem
Bu cümledeki ögelerin doğru sıralanışı aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
“Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan vücuttaki hücrelerin bazıları sindirilerek kana geçer.”
İçindekiler
- Cümlenin Ögelerine Ayrılması
- Her Bir Ögeyi Ayırma ve Tanımlama
- Öge Sırasını Analiz Etme
- Doğru Seçeneğin Belirlenmesi
- Özet Tablo
- Kısa Özet ve Sonuç
1. Cümlenin Ögelerine Ayrılması
Cümle şu şekilde:
“Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan vücuttaki hücrelerin bazıları sindirilerek kana geçer.”
Burada iki bölüm var:
- Sebep Bölümü: “Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan”
- Temel Cümle (Yüklemli Kısım): “vücuttaki hücrelerin bazıları sindirilerek kana geçer.”
Asıl yüklem ve temel ögeler ikinci bölümde yer alıyor; birinci kısım zarf tümleci (sebep-sonuç ilişkili bir cümleciği) olarak görev yapar.
2. Her Bir Ögeyi Ayırma ve Tanımlama
Yüklem
- geçer: Temel yargı, “geçmek” fiili.
Özne
- vücuttaki hücrelerin bazıları: Geçme eylemini yapan.
Zarf Tümleci
-
Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan
- “Niçin?” sorusuna cevap veriyor; neden-sonuç ilişkisi var. Yani zarf tümleci (neden-sonuç).
-
sindirilerek
- “Nasıl geçer?” sorusuna cevap; zarf tümleci (durum zarfı).
Yer Tamlayıcısı
- kana
- “Nereye geçer?” sorusuna cevap, yer tamlayıcısı.
Öge Sırası:
- zarf tümleci (neden-sonuç): Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan
- özne: vücuttaki hücrelerin bazıları
- zarf tümleci (durum): sindirilerek
- yer tamlayıcısı: kana
- yüklem: geçer
3. Öge Sırasını Analiz Etme
Tablodaki şıkları incelediğimizde, bu sıraya en yakın olan seçeneği bulmalıyız.
Ögelerin isimlendirilmesinde dikkatli olmalıyız:
- Zarf tümleci (“neden-sonuç” ve “durum”) iki farklı yerde kullanılmış!
- Bazı seçeneklerde iki tane zarf tümleci olması bundan kaynaklanıyor.
Doğru Diziliş:
- Zarf tümleci (“neden-sonuç”)
- Özne
- Zarf tümleci (“durum”)
- Yer tamlayıcısı
- Yüklem
Bunu şıklarda bulalım:
Şıklar:
- A) Belirtisiz nesne - zarf tümleci - zarf tümleci - özne - yer tamlayıcısı - yüklem
- Yanlış; cevapta nesne yok, özneden sonra zarf tümleci var.
- B) Belirtili nesne - zarf tümleci - zarf tümleci - özne - yer tamlayıcısı - yüklem
- Yanlış.
- C) Özne - zarf tümleci - yer tamlayıcısı - zarf tümleci - yüklem
- Bu sıralama uymuyor, önde zarf tümleci olmalı.
- D) Zarf tümleci - özne - zarf tümleci - yüklem
- Yer tamlayıcısı eksik.
- E) Zarf tümleci - özne - zarf tümleci - yer tamlayıcısı - yüklem
- Bu tam olarak aradığımız sıra!
4. Doğru Seçeneğin Belirlenmesi
Doğru cevap: E şıkkıdır.
Zarf tümleci - özne - zarf tümleci - yer tamlayıcısı - yüklem
5. Özet Tablo
| Öge | Cümledeki Bölüm | Türü |
|---|---|---|
| Zarf tümleci (neden-sonuç) | Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan | Zarf Tümleci |
| Özne | vücuttaki hücrelerin bazıları | Özne |
| Zarf tümleci (durum) | sindirilerek | Zarf Tümleci |
| Yer tamlayıcısı | kana | Yer Tamlayıcısı |
| Yüklem | geçer | Yüklem |
6. Kısa Özet ve Sonuç
- Cümlede iki zarf tümleci (neden-sonuç sebebiyle ve durum bildirimi) vardır.
- Özne “vücuttaki hücrelerin bazıları”, yüklem ise "geçer"dir.
- Doğru öge dizilişi: zarf tümleci – özne – zarf tümleci – yer tamlayıcısı – yüklem.
- Cevap: E seçeneğidir.
Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan vücuttaki hücrelerin bazıları sindirilerek kana geçer. Bu cümledeki öğelerin doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
Answer:
Bu cümledeki öğeleri adım adım inceleyelim:
-
Belirtisiz nesne:
“Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu”
– Cümlede ‘-ı, -i’ gibi belirtili nesne eki almamış, dolayısıyla belirtisiz nesnedir. -
Zarf tümleci (neden):
“hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olduğundan”
– “-dığından” ekiyle kurulmuş bu yan cümlecik, “neden-sonuç” bildirerek ana cümleye zarf tümleci görevi yapar. -
Zarf tümleci (nasıl):
“sindirilerek”
– Eyleme (kana geçme eylemine) “nasıl” gerçekleştiğini ekleyerek zarf-fiil (—erek) yapısındadır. -
Özne:
“vücuttaki hücrelerin bazıları”
– Cümlede “geçer” eylemini yapan/doğrudan etkileyen öge değildir gibi görünse de Türkçede edilgen (pasif) yapıda bu öge “-tarafından” ifadesiyle agent (eden) konumundadır. Ancak soruda çözümleme “belirtisiz nesne” olarak başladığı için öğe sıralamasında “özne” olarak işlenmiştir. -
Yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç):
“kana”
– “Nereye geçer?” sorusuna cevap verdiği için yer tamlayıcısıdır. -
Yüklem:
“geçer”
Cümledeki bu dizilişle bakıldığında doğru cevap:
Belirtisiz nesne – zarf tümleci – zarf tümleci – özne – yer tamlayıcısı – yüklem
yani seçeneklerde (A) olarak verilmiş yapı en uygun olanıdır.