Telmih ( Hatırlatma ) ne demek?
Telmih (Hatırlatma) ne demek?
Answer:
Telmih, edebiyatta bir anlatım (söyleyiş) sanatı olarak kabul edilir. Asıl anlamı “hatırlatma”dır. Yazar veya şair, metninde doğrudan açıklama yapmadan; mitolojik, tarihi, dini veya edebî metinlerden aldığı bir olayı, kişiyi ya da kavramı kısaca hatırlatır. Bu sayede okuyucuda daha zengin bir bağlam, çağrışım ve duygu etkisi yaratır.
1. Telmih’in Tanımı ve Kökeni
- Kelime anlamı: Arapça kökenli “telmih” (تلميح) sözcüğü, “ima etme”, “hatırlatma” demektir.
- Edebî tanım: Bir metindeki ifadeyle okuyucunun zihin dünyasında dışarıda bilinen bir olayı, kişiyi veya eseri canlandırma sanatıdır.
2. Telmih’in Özellikleri
- Kısa ve dolaylıdır: Uzun tasvir ya da anlatım yerine tek bir sözcük veya kısa bir dize yeter.
- Bağlamdan faydalanır: Telmih yapılan metin dışında, kültürel bir “ortak hafıza”ya dayalıdır.
- Çağrışım gücü yüksektir: Okuyucuda zengin bir duygu ve düşünce yelpazesi uyandırır.
- Edebî derinlik katar: Metni tek düzeyli okumadan çıkar kategorisine taşır.
3. Telmih’in Amaç ve İşlevleri
- Edebi zenginlik sağlamak: Metni katmanlı hale getirir.
- Okuyucu ile ortak bağ kurmak: Ortak kültür havuzundan yararlanır.
- Metne yoğunluk katmak: Az kelimeyle çok anlam iletmek.
- Estetik haz oluşturmak: Beklenmedik bağlantılar kurarak şaşırtmak.
4. Örnekler
-
Divan Edebiyatı’ndan
Fuzûlî’nin Leyla ile Mecnûn kasidesindeki “Mecnun” telmihi, klasik aşk hikâyesine kısaca atıfta bulunur.“Âh neyleyim kalbîm cennetinde kim neyleyim,
Leyla bî-nesîye düşdüm dîdâr ile.” -
Modern Türk Edebiyatı’ndan
Nazım Hikmet’in “Memleketimden İnsan Manzaraları”nda“Bu ayrılık seni, bu uzaklar yordu.”
dizesi, aslında Goethe’nin “Sevdiklerimden uzak düşmek…” temasına dolaylı göndermedir.
5. Telmih ile Karıştırılan Terimler
| Terim | Farkı |
|---|---|
| Teşbih | Benzetme yapar; “gözleri yıldız gibi parlak.” |
| Tevriye | İki anlamlılık; “Güller açtı bahçemde.” |
| İstiare | Benzetmeyi mecazla yapar; “o bir aslandır.” |
Telmih, bir nevi “okuyucuya göz kırpma”, yani metnin dışındaki ortak kültürel birikime işaretle derinlik katma sanatıdır. Bu yönüyle hatırlatma işlevi görür.
Telmih (Hatırlatma) ne demek?
Cevap:
Aşağıda “telmih” (hatırlatma) sanatının ne olduğunu, edebiyatta nasıl kullanıldığını ve örneklerini detaylıca ele alacağız.
İçindekiler
- Telmih Nedir?
- Telmihin Önemi ve Özellikleri
- Tarihsel Arka Plan
- Telmih Örnekleri
- Telmihin Kullanıldığı Edebî Türler
- Özet Tablo
- Kısa Özet
1. Telmih Nedir?
Telmih, Türk edebiyatında bir edebî sanat olarak kullanılan, tanınmış bir olayı, kişiyi, durumu, hikâyeyi ya da atasözü/anekdotu “hatırlatma” yoluyla metne dâhil etme sanatıdır. Kelime anlamı itibarıyla “hatırlatma, işaret etme” anlamına gelen bu sanat, okuyucunun zihninde o olay veya kişiyle ilgili bağlantı kurmasını sağlar.
- Kelime Kökeni: Telmih, Arapça kökenli “لمح” (lamaha) fiilinden türetilmiştir ve “göz ucuyla bakma, işaret etme, hatırlatma” anlamlarını içerir.
- Genel Amacı: Metin içerisinde kısa bir dokunuşla (“hatırlatma”) okuyucunun çok iyi bildiği bir tarihî, dinî, efsanevî veya edebî unsura atıfta bulunarak anlatımı zenginleştirmektir.
2. Telmihin Önemi ve Özellikleri
-
Anlam Derinliği: Telmih, kısacık bir cümleyle metnin anlamını katman katman genişletir. Yazar veya şair, metne doğrudan detay vermez; okuyucunun kendi bilgisiyle boşlukları doldurmasını bekler.
-
Kültürel Bağ Kurma: Telmih yapılan kişinin veya olayın herkesçe bilindiği varsayılır. Örneğin, Nasrettin Hoca fıkraları veya Keloğlan masalları gibi kültürel ögeler herkesin hafızasında belirli referanslar oluşturur.
-
Etkileyicilik: Telmih kullanılan bir metin, okuyucunun ilgisini çekmekte daha başarılıdır. Zihnen hızlı bir çağrışımla eserde dikkate değer bir etki yaratır.
-
Yoğunluk ve Kısalık: Metinde uzun uzadıya açıklama yapılmadan, bir cümle veya birkaç kelime ile derin bir anlam oluşturur.
3. Tarihsel Arka Plan
Telmih sanatı, sadece Türk edebiyatına özgü değildir; divan edebiyatında, İslamî edebiyatta ve Batı edebiyatında da sıkça kullanılan bir sanattır. Edebiyat tarihinde birçok yazar ve şair, önceden bilinen olay veya şahsiyetlere atıfta bulunarak mesajlarını güçlendirmiştir.
- Divan Edebiyatında Kullanımı: Özellikle Fuzulî, Bâkî, Nedîm, Şeyh Gâlib gibi divan şairleri, dinî ve tarihî olaylara, Hz. Yusuf, Hz. İsa, Ferhat ile Şirin, Leylâ ile Mecnun gibi meşhur hikâyelere telmihte bulunmuşlardır.
- Halk Edebiyatında Kullanımı: Halk ozanları da kendi dönemlerine özgü olaylara veya destanlara kısa atıflar yaparak anlatımı zenginleştirmiştir.
4. Telmih Örnekleri
Telmih sanatının daha iyi anlaşılması için birkaç örnek vermek yararlı olacaktır.
-
Leylâ ile Mecnun’a Telmih
- “Bu sevda, Mecnun misali ömrüme düştü.”
- Açıklama: Burada Leylâ ile Mecnun hikâyesi okuyucunun zihnine getirilir.
-
Nasrettin Hoca Fıkralarına Telmih
- “Bana damdan düşeni getirin, dercesine arıyorum dert ortağımı.”
- Açıklama: Nasrettin Hoca’nın “Damdan düşen bilir” hikâyesine atıf yapılmaktadır.
-
Keloğlan Masallarına Telmih
- “Bugünlerde kendimi Keloğlan gibi hissediyorum; uyanıklığım olmasa işim zor.”
- Açıklama: Keloğlan’ın saf ama uyanık karakterine gönderme yapılmaktadır.
-
Dinî veya Tarihî Karakterlere Telmih
- “Yusuf misali, her zorluğun ardından bir ferahlık çıkar umudu taşıyoruz.”
- Açıklama: Hz. Yusuf kıssasındaki zorluklar ve sonunda gelen mutluluğa işaret edilir.
Bu örnekler göstermektedir ki telmih, başka bir esere veya kültürel metne doğrudan atıfla cümle içerisinde zenginlik yaratır.
5. Telmihin Kullanıldığı Edebî Türler
Telmih sanatı birçok farklı edebî tür içinde kendine yer bulur:
- Şiirler: Divan ve halk şiirlerinde sıkça rastlanır.
- Roman ve Hikâyeler: Bir paragrafta kısa bir atıfla okuyucunun ilgisini çekmek amaçlanır.
- Tiyatro: Karakterlerin konuşmalarında bilinen bir efsane veya masala gönderme yapılabilir.
- Deneme ve Makaleler: Yorum gücünü artırmak adına örnekleme amaçlı telmih yapılabilir.
Telmih, anlamı güçlendirdiği ve kültürel bir bağ kurduğu için hemen her türde etkili bir anlatım stratejisidir.
6. Özet Tablo
Aşağıdaki tabloda telmih sanatının temel noktalarını özet halinde bulabilirsiniz:
| Başlık | Açıklama |
|---|---|
| Kelime Anlamı | Hatırlatma, işaret etme |
| Kökeni | Arapça “لمح” (lamaha) fiilinden türemiş |
| Kullanım Amacı | Yazıda veya şiirde bilinen bir olaya, kişiye veya değere kısaca göndermede bulunmak |
| Öne Çıkan Özellikleri | Kültürel bağ kurma, anlamı zenginleştirme, derinlik kazandırma |
| En Çok Kullanıldığı Yerler | Divan edebiyatı, Halk edebiyatı, günümüz romanları, makale/deneme, tiyatro eserleri |
| Tipik Örnekler | Leylâ-Mecnun, Ferhat-Şirin, Nasrettin Hoca, Keloğlan, Hz. Yusuf vb. hikâye veya şahıs atıfları |
| Yararları | Çok az kelimeyle geniş bir kültürel veya duygusal anlam yelpazesi oluşturur |
7. Kısa Özet
Telmih, bir okur-yazar topluluğunun ortak kültürel hafızasında yer eden olay, kişi ya da metinleri kısa bir hatırlatma ile esere taşıyan bir edebî sanattır (hatırlatma). Az kelimeyle çok derinlik ve etki sağladığı için hem klasik edebiyatımızda hem de modern yazın türlerinde yaygın şekilde kullanılır.
Bu sanat sayesinde yazar veya şair, uzun uzun açıklama yapmaya gerek kalmadan okuyucunun hafızasındaki bir hikâyeyi canlandırır. Bu da metnin etkisini, akılda kalıcılığını ve estetiğini yükseltir.
Telmih (Hatırlatma) Ne Demek?
Cevap:
Merhaba Ebru553! Sorunuzu yanıtlamaktan memnuniyet duyarım. Telmih, edebi bir terim olarak, bir şeyi doğrudan söylemek yerine dolaylı yoldan, bir imâ veya hatırlatma yoluyla ifade etme sanatıdır. Genellikle bir hikâye, olay, kişi veya duruma üstü kapalı bir şekilde atıfta bulunarak okuyucunun bunu anlaması beklenir. Türk edebiyatında, özellikle Divan edebiyatında sıkça kullanılan bir edebi sanattır ve “hatırlatma” anlamına gelir.
Aşağıda, telmih kavramını daha iyi anlamanız için detaylı bir açıklama, örnekler ve ilgili bilgiler sunacağım. Bu, özellikle YKS ve TYT gibi sınavlara hazırlık yapan öğrenciler için faydalı olacaktır.
İçindekiler
- Telmih Nedir?
- Telmih’in Özellikleri
- Telmih Örnekleri
- Telmih’in Edebi Sanatlar İçindeki Yeri
- Telmih ile İlgili Önemli Notlar
- Özet Tablo
- Sonuç ve Özet
1. Telmih Nedir?
Telmih, bir edebi sanat olarak, bir konuyu, kişiyi, olayı veya durumu doğrudan belirtmek yerine, ona dolaylı bir şekilde atıfta bulunarak hatırlatma yapmaktır. Arapça kökenli bir kelime olan “telmih”, “ima etme” veya “hatırlatma” anlamına gelir. Bu sanat, okuyucunun veya dinleyicinin, metindeki ima edilen şeyi kültürel, tarihi veya edebi birikimleriyle anlamasını gerektirir.
Telmih, genellikle bir tarihi olay, mitolojik hikâye, dini bir kıssa veya bilinen bir kişi üzerinden yapılır. Bu nedenle, telmih yapılan metni anlayabilmek için okuyucunun belirli bir bilgi birikimine sahip olması önemlidir.
2. Telmih’in Özellikleri
Telmih’in temel özellikleri şunlardır:
- Dolaylı Anlatım: Bir şey açıkça ifade edilmez, onun yerine ima edilir.
- Kültürel ve Tarihi Bağlam: Telmih, genellikle herkesçe bilinen bir olaya veya kişiye atıfta bulunur. Örneğin, bir şiirde “Firavun” denildiğinde, zulüm ve baskı ima edilebilir.
- Okuyucunun Bilgi Birikimi: Telmih’in anlaşılması için okuyucunun, atıfta bulunulan konu hakkında bilgi sahibi olması gerekir.
- Edebi Zenginlik: Metne derinlik katar ve düz bir anlatım yerine daha sanatsal bir üslup sağlar.
- Divan Edebiyatı ile Bağlantı: Özellikle klasik Türk edebiyatında, Divan şiirlerinde sıkça kullanılır.
3. Telmih Örnekleri
Telmih’i daha iyi anlamak için birkaç örnek inceleyelim:
-
Divan Edebiyatından Örnek:
Fuzuli’nin bir beyitinde:
“Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem’i yanmaz mı”
Burada şair, “felekler yandı âhımdan” diyerek, kendi acısının büyüklüğünü ifade ederken, dolaylı olarak bir abartı ve tarihi/dini bir bağlama atıfta bulunur. Bu, telmih sanatıyla acılarının ne kadar büyük olduğunu ima eder. -
Modern Edebiyattan Örnek:
Bir yazar, bir hikâyede “O, adeta bir Nuh’un gemisi gibiydi; herkesi kurtarmaya çalışıyordu.” dediğinde, Nuh’un gemisi üzerinden bir telmih yaparak, o kişinin koruyucu ve kurtarıcı bir rol üstlendiğini ima eder. -
Günlük Hayattan Örnek:
Bir konuşmada, “Bu iş tam bir Sisyphos cezası gibi!” denildiğinde, Yunan mitolojisindeki Sisyphos’un bitmeyen cezasına atıfta bulunularak, bir işin ne kadar zor ve tekrarlayıcı olduğu ima edilir.
4. Telmih’in Edebi Sanatlar İçindeki Yeri
Telmih, edebi sanatlar arasında anlam sanatları kategorisinde yer alır. Anlam sanatları, bir metnin anlamını derinleştiren ve zenginleştiren sanatlardır. Telmih’in yanı sıra, bu kategoride teşbih (benzetme), istiare (eğretileme), mecaz gibi sanatlar da bulunur.
Telmih, özellikle Divan edebiyatı şiirlerinde, şairlerin duygu ve düşüncelerini daha etkileyici bir şekilde ifade etmek için sıkça kullandığı bir yöntemdir. Şairler, telmih yoluyla hem bilgi birikimlerini sergiler hem de okuyucunun hayal gücünü harekete geçirir.
5. Telmih ile İlgili Önemli Notlar
- YKS ve TYT Bağlamında: Telmih, özellikle Türk Dili ve Edebiyatı sorularında karşınıza çıkabilir. Bir şiir veya metin parçasında telmih yapılıp yapılmadığını anlamak için, metindeki ima edilen anlamlara dikkat etmelisiniz.
- Kültürel Bilgi: Telmih’in anlaşılması için tarih, mitoloji, din ve edebiyat alanında bilgi sahibi olmak önemlidir. Örneğin, “Kerem ile Aslı” hikâyesine yapılan bir atıf, aşk ve ayrılık temalarını ima edebilir.
- Diğer Sanatlarla Karıştırmayın: Telmih, teşbih veya istiare ile karıştırılabilir. Ancak telmih, doğrudan bir benzetme yapmaz; sadece bir hatırlatma veya ima yoluyla anlamı zenginleştirir.
6. Özet Tablo
| Konu | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Telmih’in Tanımı | Bir şeyi doğrudan söylemek yerine dolaylı olarak ima etme | “O, adeta bir Nuh’un gemisi gibiydi.” |
| Kullanıldığı Alan | Divan edebiyatı, modern edebiyat, günlük konuşma | Fuzuli’nin beyitlerinde sıkça görülür. |
| Özellik | Okuyucunun bilgi birikimine ihtiyaç duyar | Mitolojik veya tarihi olaylara atıf yapar. |
| Edebi Sanat Türü | Anlam sanatları kategorisinde yer alır | Teşbih ve istiare ile ilişkilidir. |
7. Sonuç ve Özet
Telmih, edebi bir sanat olarak, bir konuyu veya durumu doğrudan ifade etmek yerine, dolaylı bir şekilde hatırlatma veya ima etme yoluyla anlatma yöntemidir. Özellikle Divan edebiyatında sıkça kullanılan bu sanat, metinlere derinlik ve zenginlik katar. Telmih’in anlaşılabilmesi için okuyucunun kültürel, tarihi ve edebi birikime sahip olması gerekir. YKS ve TYT gibi sınavlara hazırlanan öğrenciler için telmih, edebiyat sorularında önemli bir konudur ve metinlerdeki ima edilen anlamların fark edilmesi gerekir.
Örneklerle açıklamak gerekirse, bir metinde “Firavun gibi davranıyor” denildiğinde, kişinin zulüm ve baskı uyguladığı ima edilir. Bu tür ifadeler, telmih sanatının gücünü gösterir. Umarım bu detaylı açıklama, telmih kavramını anlamanıza yardımcı olmuştur. Eğer başka sorularınız varsa, sormaktan çekinmeyin!