Sorunun cevabı
Sümerlerin Bilim, Sanat ve İnançları Nelerdir?
Answer:
1. Sümer Uygarlığında Bilim
Sümerler, tarih boyunca bilimsel merak ve uygulamalı buluşlar açısından öne çıkan en eski uygarlıklardan biri olarak kabul edilir. Onların matematik, astronomi ve yazı tekniği alanında kaydettiği ilerlemeler, pek çok medeniyeti etkilemiştir.
-
Matematik ve Hesap Sistemleri
- 60’lık Sistem (Seksagesimal Sistem): Zaman birimleri (saatte 60 dakika, dakikada 60 saniye) ile derece ölçüleri (360 derece) bu sistemin ürünüdür.
- Toplama, Çıkarma ve Çarpma Tabloları: Kil tabletler üzerinde matematiksel işlemler kaydedilmiştir. Bu, eğitimli kâtiplerin vergi, ticaret ve yapı hesaplamalarında kullanıldığı güçlü bir matematik geleneğini göstermektedir.
-
Astronomi ve Takvim
- Gökyüzü Gözlemleri: Sümer astronomları, gezegen ve yıldız hareketlerini gözlemleyerek yılın farklı dönemlerini tespit etmişlerdir.
- Ay Takvimi: Özellikle tarımsal faaliyetlerin planlanması için ayın evrelerine dayalı bir takvim sistemi geliştirmişler, bu takvime göre dini bayramlar ve ekim-dikim zamanları belirlenmiştir.
-
Yazı (Çivi Yazısı) ve Eğitim
- Çivi Yazısı: Sümerlerin en önemli buluşlarından biri, kil tabletler üzerine sivri bir kamış ucu ile yazılan çivi yazısıdır. Bu yazı sistemi daha sonra Akad, Babil ve Asur gibi pek çok Yakın Doğu uygarlığı tarafından benimsenmiştir.
- Tablet Okulları (Edubba): Kâtip olmak için öğrenciler bu okullarda çivi yazısı, matematik ve idari işler için gerekli bilgileri öğrenmişlerdir.
2. Sümer Sanatı ve Mimari
Sümer sanatı, heykel, kabartma ve mimari alanlarda gelişmiş, dönemi için oldukça ince işçilik ve estetik barındırmıştır.
-
Mimari: Zigguratlar
- Zigguratlar: Katmanlı ve merdivenli tapınak kuleleridir. Tapınak görevi gören bu yapılar, sadece ibadet amaçlı değil, aynı zamanda ekonomik ve sosyal faaliyetlerin merkezi konumunda olmuştur.
- Kerpiç ve Tuğla Kullanımı: Sümer mimarisinde kerpiç bloklar yaygın olup, kalıcı surlar ve anıtsal tapınaklar bu malzeme ile inşa edilmiştir.
-
Heykel ve Kabartma
- Dinî ve Kraliyet Figürleri: Sümer heykel sanatında tanrılar, krallar ve tapınak görevlileri sıkça tasvir edilmiştir. Kalıcı malzeme kullanarak uzun ömürlü heykeller inşa etmişlerdir.
- Doğal ve Sembolik Detaylar: Heykellerde elleri dua pozisyonunda veya sunu taşıyor biçimde yontulan figürler, Sümerlerin inanç sistemine ve toplum düzenine dair ipuçları barındırır.
-
Seramik ve Metal İşçiliği
- Seramik Objeler: Günlük hayatta kullanılan çanak, çömlek ve kap kacak ustalıkla üretilir; üzerlerinde motifler ve figürler göze çarpar.
- Metal Eşyalar: Bakır ve gümüş gibi metallerden süs eşyaları, mücevherler ve tören objeleri yapılmıştır.
3. Sümer İnancı ve Mitolojisi
Sümer uygarlığı, çok tanrılı (politeist) bir inanç sistemi benimsemiş; doğal olayları ve toplumsal düzeni açıklamak için mitolojiye büyük önem vermiştir.
-
Tanrı Panteonu
- Ana Tanrılar: Enlil (hava ve fırtına tanrısı), Anu (gökyüzü tanrısı), Enki (bilgelik ve su tanrısı) ve İnanna (aşk ve savaş tanrıçası) gibi baş tanrılar Sümer mitolojisinde merkezi konuma sahiptir.
- İnsan Biçimli Tanrılar: İnsan duyguları gösteren Sumer tanrıları, kıskançlık, sevgi ve öfke gibi insani özelliklere sahiptir.
-
Tapınak Kültürü ve Ritüeller
- Tapınak Ekonomisi: Ziggurat çevresinde tapınaklara bağlı tarım, zanaat ve ticaret faaliyetleri yürütülür. Rahipler daha çok yönetim ve ekonomi alanında söz sahibiydi.
- Adaklar ve Kurbanlar: Tanrıları memnun etmek ve koruma elde etmek amacıyla çeşitli yiyecekler, hayvanlar ve bazen değerli madenler sunulurdu.
-
Ölüm ve Ahiret İnancı
- Yeraltı Dünyası: Sümerler, ölümden sonra ruhların yeraltı dünyasına gittiğine inanırlardı. Bu inanç, dans ve ağıt gibi cenaze ritüellerinde yansımıştır.
- Mezarlık Geleneği: Zengin mezarlarda değerli eşyalar, mücevherler ve hatta hizmetkârların gömülmesi, öteki dünyada da statünün devam ettiğine dair inancı yansıtır.
Özet Tablo
| Alan | Öne Çıkan Özellikler | Örnek |
|---|---|---|
| Bilim | 1. 60’lık matematik sistemi 2. Ay takvimi geliştirme 3. Çivi yazısıyla kayıt tutma |
Matematik tabloları, tablet okulları |
| Sanat ve Mimari | 1. Ziggurat inşaatı 2. Heykel ve kabartmalarda dinî ve kraliyet tasvirleri 3. Seramik ve metal işlerinde ileri ustalık |
Ur Zigguratı, dua pozisyonlu heykeller |
| İnanç ve Mitoloji | 1. Çok tanrılı yapı (Enlil, Enki, İnanna vb.) 2. Tapınak ekonomisi ve kurban ritüelleri 3. Yeraltı dünyasına güçlü bir inanç |
Gılgamış Destanı, tapınak törenleri |
Kaynaklar (Önerilen Okumalar):
- Kramer, S. N. (1963). “History Begins at Sumer.”
- Oppenheim, A. L. (1964). “Ancient Mesopotamia: Portrait of a Dead Civilization.”
- Crawford, H. (2004). “Sumer and the Sumerians.”
Sümerler; matematik, astronomi ve yazıda kaydettikleri ilerlemeden heykel, mimari ve seramik gibi sanat dallarına kadar öncü bir konumdadır. Çok katmanlı inanç sistemi ise, mitoloji ve tapınak ekonomisini şekillendirmiştir. Bu miras, tarihin sonraki aşamalarında gelen uygarlıklara önemli bir temel sağlamıştır.