Şekerleme nedir

Genel Kültür
1

şekerleme nedir

2

Şekerleme nedir?

Cevap:
Arapçadan Türkçeye geçmiş olan “şekerleme” kelimesi, Türkçede iki farklı anlamda kullanılmaktadır. Birincisi; şeker, bal veya benzeri tatlandırıcılarla yapılan tatlı yiyecek, şeker çeşidini ifade eder. İkincisi ise; gün içinde kısa süreli yapılan kısa uyku veya “güç toplama uykusu” anlamına gelir. Bu metinde, özellikle şekerleme denildiğinde akla gelen şeker türlerinden, üretim yollarından ve kültürel öneminden bahsedecek; ayrıca şekerlemenin ikinci anlamı olan kısa uykunun da ne olduğunu özetleyeceğiz.

İçindekiler

  1. Giriş
  2. Şekerlemenin Tarihi
  3. Şekerleme Çeşitleri
  4. Şekerleme Yapımı ve Malzemeler
  5. Diğer Anlam: Kısa Uyku
  6. Şekerlemenin Kültürel Önemi
  7. Özet Tablosu
  8. Kısa Özet

1. Giriş

Şekerleme, geleneksel Türk mutfağında birçok farklı tatlı türüne verilen genel isimdir. Lokumdan akide şekerine, ezme çeşitlerinden helvalara kadar, şeker ve türevlerini kullanarak elde edilen sayısız yiyecek bu kategoride değerlendirilebilir. Öte yandan, halk arasında “göz kapama” veya “kısa kestirme” gibi ifadelerle de anılan kısa uyku eylemi yine “şekerleme yapmak” şeklinde tanımlanmaktadır.

Bu rehberde ilk anlamı olan tatlı çeşitleri üzerinde yoğunlaşacak ve ardından günlük yaşamda sıkça kullanılan “şekerleme yapmak” ifadesinin uyku boyutu hakkında bilgi vereceğiz.

2. Şekerlemenin Tarihi

  • Eski Uygarlıklar: Şeker kamışı ve bal gibi tatlandırıcılardan yararlanan ilk toplumların, basit tatlılar ürettikleri bilinmektedir.
  • Osmanlı Dönemi: Şekerleme türleri Anadolu’da özellikle Osmanlı saray mutfağında gelişmiştir. Saray kültüründe badem ezmesi, lokum, akide şekeri gibi çarpıcı örnekler mevcuttur.
  • Modern Dönem: Teknolojinin ilerlemesiyle şekerleme üretimi seri hâle gelmiştir. Fabrikasyon yöntemler sayesinde aromalı, dolgulu ve çikolata kaplı pek çok çeşit ortaya çıkmıştır.

3. Şekerleme Çeşitleri

Şekerleme denilince akla gelebilecek pek çok ürün bulunmaktadır. En yaygın örnekler:

  1. Akide Şekeri

    • Çeşitli meyve aromaları veya baharatlarla tatlandırılmış, parlak ve sert bir şeker çeşididir.

  2. Lokum

    • Nişasta ve şekerin özel bir kıvamla birleşiminden ortaya çıkan, gül, sade veya fıstık gibi farklı içeriklere sahip yumuşak tatlıdır.

  3. Badem Ezmesi

    • Toz badem, şeker veya bal ve aromalarla elde edilen, yumuşak gövdeli ve yoğun tatlı bir lezzettir.

  4. Helva

    • Un helvası, irmik helvası, tahin helvası gibi çok çeşitli formlara sahip, Anadolu mutfağının klasiklerinden biridir.

  5. Krokant / Krokan

    • Şekerin karamelize olması ve içine fındık, badem, fıstık gibi kuruyemişlerin eklenmesiyle oluşan çıtır bir yapıdadır.

  6. Jel Şekerlemeler (Meyve jöleli şekerlemeler)

    • Meyve özleri veya yapay aromalarla hazırlanmış, yarı saydam ve yumuşak formdadır.

  7. Sakızlı Şekerlemeler

    • Özellikle sakızlı lokum gibi ürünler, Ege Bölgesi’nde sıklıkla tüketilir.

  8. Çikolata Bazlı Şekerlemeler

    • Fındık, fıstık, meyve parçaları veya hindistan cevizi içeren çikolata kaplı barlar, drajeler vb.

4. Şekerleme Yapımı ve Malzemeler

Şekerleme yapımında temel olarak şeker (sakkaroz), glikoz şurubu, bal, pekmez, nişasta gibi malzemeler kullanılır. Ayrıca farklı tatlar elde etmek için:

  • Meyve esansları veya aromalar
  • Yağlı tohumlar (fındık, badem, fıstık vb.)
  • Baharatlar (tarçın, karanfil)
  • Gıda boyaları

Yaygın Üretim Teknikleri

  • Kaynatma Yöntemi: Şeker, su ve glikoz şurubu karışımı belirli sıcaklıklarda kaynatılır. Farklı sertlik dereceleri, kaynatma ısısı ve süresine bağlıdır.
  • Yoğunlaştırma ve Kıvamlandırma: Lokum gibi yumuşak kıvamlı şekerlemeler için nişastalı, kıvamlı bir baz hazırlanır.
  • Karıştırma ve Şekil Verme: Kıvam aldıktan sonra hamur halindeki karışım kuruyemiş ya da aromalarla karıştırılarak elle veya özel kalıplarla şekil verilir.

5. Diğer Anlam: Kısa Uyku (Şekerleme Yapmak)

Dilimizde “şekerleme yapmak” ifadesi, özellikle gün içinde, 15-20 dakikalık kısa uyku anlamına gelir. Bu eylemin vücuda ve zihne faydaları şunlardır:

  • Enerji Toplama: Yoğun iş veya ders temposunda kısa bir uyku, beyin performansını artırmaya yardımcı olur.
  • Stresi Azaltma: Kısa süreli dinlenme, günlük stresle başa çıkmayı kolaylaştırır.
  • Hafızayı Güçlendirme: Bilimsel araştırmalar, kısa uykuların öğrenilen bilgilerin kalıcılığını artırabileceğini göstermektedir.

Özellikle Akdeniz ülkelerinde “siesta” olarak bilinen bu uygulama, Türkçede de şekerleme veya “öğle uykusu” şeklinde kendisine yer bulmuştur.

6. Şekerlemenin Kültürel Önemi

Şekerleme çeşitleri, Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir. Ramazan bayramında ikramlık olarak sunulan şeker ve çikolatalar, düğün, sünnet gibi özel günlerde dağıtılan akide şekeri ve nişan törenlerinin vazgeçilmezi olan lokum, yalnızca lezzet yönüyle değil sosyal ve kültürel açıdan da büyük önem taşır.

  • Misafirperverlik Simgesi: Geleneksel Türk evlerinde misafire lokum veya akide şekeri ikram etmek yaygındır.
  • Tören ve Kutlamalar: Düğün, nişan, asker uğurlama gibi özel günlerde farklı şekerleme türleri dağıtılır.
  • Bayram Gelenekleri: Bayram sabahı çocukların kapı kapı dolaşarak “Bayram şekeri” ya da “Büyüklerden harçlık” aldıkları ritüel hâlâ devam etmektedir.

7. Özet Tablosu

Başlık Açıklama
Şekerleme (Tatlı) Şeker, bal veya türevleriyle yapılan, lokum, akide, helva gibi çok çeşitli tatlı ürünleridir.
Malzemeler Şeker (sakkaroz), glikoz şurubu, bal, nişasta, meyve aromaları, baharatlar, gıda boyaları
Tarihi Osmanlı saray mutfağından modern fabrikasyon üretime kadar uzun bir geçmişe sahip
Kısa Uyku (Şekerleme) Gün içinde 15-20 dakika süren dinlendirici, enerji kazandırıcı kısa uyku türü
Kültürel Önemi Kutlama, tören, misafir ağırlama ve bayram geleneklerinde önemli bir yere sahip

8. Kısa Özet

  • Şekerleme, Türkçe’de hem şekerle yapılan tatlı yiyecekleri hem de kısa süreli uyku eylemini karşılayan bir kelimedir.
  • Tarihi bağlamda Osmanlı mutfağı ile gelişen akide şekeri, lokum, helva gibi ürünler, günümüzde de geleneksel ve modern yöntemlerle üretilmektedir.
  • Kısa uyku anlamında şekerleme yapmak, özellikle yoğun tempoda zihinsel ve fiziksel açıdan yenilenmeyi sağlar.
  • Şekerleme, günlük hayatta bayram, kutlama, düğün ve özel törenlerde kültürel bir simge olarak ön plana çıkar.

Bu bağlamda şekerleme; hem damak zevkimize hitap eden kültürel zenginliği hem de dinlendirici kısa uyku deneyimini tanımlayan çok yönlü bir sözcüktür.

@Dersnotu