Cevap:
Soruda, daha önce bilgisayarlarla herhangi bir yaşamı olmayan bir kişinin parçaları karşılaştırarak ve önceden bilgi sahibi olmadan doğru bağlantıları yapması isteniyor. Bu tür bir öğrenme, özellikle psikolojide “içgörü kazanma” (Insightful Learning) olarak adlandırılır.
İçgörü Kazanma Nedir?
- İçgörü, kişinin problem çözme sürecinde birdenbire doğru çözümü kavramasıdır.
- Bu öğrenme türünde deneme-yanılma veya aşamalı ilerleme yerine, bilinç düzeyinde bir anlık “anlama” söz konusu olur.
- Örneğin, bilgisayar parçaları ve yuvalarını doğru karşılaştırarak bağlantı yapmayı başarması, daha önce hiç bilgisayar deneyimi olmamasına rağmen bir içgörüdür.
Seçeneklerin İncelenmesi:
| Seçenek | Açıklama | Durumla İlgisi |
|---|---|---|
| A) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme | Deneme yaparak ve hatalarından ders çıkararak öğrenme şeklidir. Ancak burada kişi yanlış yapmadan, direkt doğru çözümü bulduğu için bu öğrenme türü uygun değildir. | Uygun değil |
| B) İçgörü kazanma | Kişinin önceden bilgi sahibi olmaması durumunda, bir problemin çözümünü aniden kavramasıdır. Bu durum tam olarak tarif edilen olaya uymaktadır. | Doğru cevap |
| C) Kavrama yoluyla öğrenme | Eğitim, açıklama veya deneysel süreçler ile bir şeylerin öğrenilmesi anlamına gelir. Soruda böyle bir süreç yer almadığı için uygun değildir. | Uygun değil |
| D) Kademeli yaklaşma | Tam çözüm yerine aşamalı olarak küçük adımlarla ilerleyerek hedefe ulaşmayı ifade eder. Soruda kişi direkt doğru bağlantıları kurduğu için bu seçenek uygun değildir. | Uygun değil |
| E) Olumlu aktarma | Daha önce öğrenilen bir bilginin veya becerinin yeni bir duruma aktarılmasıdır. Soruda, önceden öğrenilmiş bir bilgi olmadığı için bu öğrenme türü uygun değildir. | Uygun değil |
Doğru Cevap: B) İçgörü Kazanma
Sorunun çözümünde içgörü yoluyla öğrenme süreci vurgulanmaktadır. @MEDINE_KOLCAK
Daha önce bilgisayarlarla herhangi bir yaşantısı olmayan bir kişinin aldığı bilgisayarın kutusundan çıkan fişleri ve parçaların arkasında bulunan fiş yuvalarının şekillerini karşılaştırarak bilgisayar, ekran ve yazıcıyı birbirlerine doğru olarak bağlamayı başarması, aşağıdakilerden hangisine örnek olabilir?
Cevap: B) İçgörü kazanma
İçindekiler
- Soruya Genel Bakış
- Öğrenme Türleri ve Tanımları
- İçgörü Kazanma (Insight Learning) Nedir?
- Bu Senaryonun İçgörü Kazanma ile İlişkisi
- Diğer Şıklar Neden Uygun Değil?
- Özet Tablo
- Sonuç ve Özet
1. Soruya Genel Bakış
Yukarıdaki soru, öğrenme psikolojisi konularından birine odaklanarak “Yeni ve önceden bilgisi olmayan bir durumda, kişi hangi öğrenme yolu ile doğru bağlantıları kurar veya probleme çözüm üretir?” sorusunu gündeme getirmektedir. Bilgisayarla daha önce hiçbir deneyimi olmayan bir kişi, kutudan çıkan çeşitli kabloların uçlarını ve fiş yuvalarının şekillerini gözlemleyerek doğru şekilde bilgisayar ile ekranı ve yazıcıyı birbirine bağlayabilmektedir.
Bu örnek, hangi öğrenme kuramı veya kavramı ile açıklanabilir? Seçeneklerde “Deneme-yanılma (A)”, “İçgörü kazanma (B)”, “Kavrama yoluyla öğrenme (C)”, “Kademeli yaklaşma (D)” ve “Olumlu aktarma (E)” gibi farklı öğrenme türleri verilmiştir. Doğru yanıtın B) İçgörü kazanma olduğu belirtilmektedir.
2. Öğrenme Türleri ve Tanımları
Öğrenme türlerini kısaca özetleyelim:
-
Deneme-Yanılma Yoluyla Öğrenme (Trial and Error)
Kişi birçok kez başarısız olup bunu tekrar tekrar dener. Doğru gerçekleştirdiğinde ise hatayı azaltır. Öğrenme daha çok rastlantısal aşamalardan geçerek yavaşça oturur. -
İçgörü Kazanma (Insight Learning)
Kişi problemi zihninde yeniden yapılandırır ve bir anda “Aha!” (aydınlanma) anı yaşayarak çözüme ulaşır. Bu genellikle alt bileşenler arasında bağ kurma veya nesnelerin ilişkisini önceden deneme yanılma yapmaksızın anlamayı içerir. -
Kavrama Yoluyla Öğrenme
Öğrenci ya da öğrenen, yeni bir konuda mantık yürütme, temel ilke veya ilişkileri anlamayı vurgular. Kavrama öğrenmesinde, daha çok ilkesel veya teorik çerçeve üzerinden konuyu özümseme söz konusudur. -
Kademeli Yaklaşma (Shaping)
İstenilen bir davranışa doğru, adım adım, ödüllendirme ya da pekiştirme yoluyla yönlendirme tekniğidir. Özellikle davranışçı psikolojide (Skinner vb.) yerine getirilen yöntemlerle, hedef davranışa giden her küçük adım ödüllendirilir. -
Olumlu Aktarma (Positive Transfer)
Kişinin daha önceki deneyim veya önceki öğrenilen konulardan yararlanarak yeni bir durumu daha hızlı veya daha doğru şekilde öğrenmesidir. Burada önceden öğrenilen bilginin yeni duruma olumlu şekilde “transfer” edilmesi söz konusudur.
3. İçgörü Kazanma (Insight Learning) Nedir?
İçgörü kazanma, Wolfgang Köhler’in şempanze deneyleriyle ünlü hale gelmiş bir öğrenme teorisidir. Bu teoriye göre, öğrenen organizma, problemdeki nesnelerin ve ipuçlarının ilişkisini bir anda kavrar ve “Aha!” etkisi dediğimiz ani bir anlama ile çözümü bulur. Bu, adım adım tekrarlı hatalarla değil, daha yüksek düzeyde bilişsel bir işlemle gerçekleşir.
Örnek:
- Şempanzenin kafesin dışındaki muza ulaşmak için önce kutuları üst üste dizerek bir “merdiven” oluşturması ya da bir sopayı başka bir sopa ile birleştirerek daha uzun bir çubuk elde etmesi. Bu tarz çözüm hamleleri, tipik bir “içgörü” davranışıdır.
İçgörüde, öğrenen birey, daha önce tam anlamıyla pratik deneyimi olmasa bile mevcut nesneleri ve ipuçlarını zihinlerinde yapılandırarak çözüme ulaşır.
4. Bu Senaryonun İçgörü Kazanma ile İlişkisi
Soru senaryosunda, kişi bilgisayarlarla yeni tanışıyor. Elindeki kabloların şekilleriyle kasanın, ekranın ve yazıcının arkasındaki giriş/çıkış yuvalarını önce zihinsel olarak karşılaştırıyor. Büyük ihtimalle bir anda “Demek ki yuvaların şekliyle fişlerin şekli uyuşuyor, o halde bu fiş buraya girer!” şeklinde bir aydınlanma yaşıyor. Deneme-yanılma metodu gibi kabloyu yanlış yerlere takıp tek tek hata yaparak öğrenmiyor; daha çok soyut bir farkındalıkla, benzerlik/mantık üzerinden problemi çözüyor.
Dolayısıyla ortada, biçimsel bir analojiden veya görsel eşleşmeden yararlanılarak “Aha!” anına benzeyen bir anlayış mevcut. Bu, içgörü kazanma yaklaşımına güçlü bir örnek veriyor: Kişi “fişlerle uyumlu yuvaları bulma” mantığını bir anda keşfetmiş oluyor.
5. Diğer Şıklar Neden Uygun Değil?
-
Sinama-Yanılma Yoluyla Öğrenme (A):
Kişi kabloları rastgele oraya buraya takarak tekrar tekrar hata yapsaydı ve yanlışları eleyerek en sonunda doğru yolu bulsaydı trial and error geçerli olurdu. Ancak soruda, şekillerin karşılaştırılarak tek seferde doğru sonuca gidildiğinden bahsediliyor. Bu, salt deneme-yanılma değil. -
Kavrama Yoluyla Öğrenme (C):
Kavrama (özümseme) öğrenmesi, kimi zaman içgörüye benzer görünür. Ancak kavrama öğrenmesinde, önceden belli bir bilgi ya da ilke seti üzerinden (örneğin fiziksel ilkeler, konu teorileri vb.) mantık yürütülerek öğrenme daha uzun bir süreçte gerçekleşir. Burada ise kişi daha çok “anda aydınlanma” benzeri bir deneyim yaşıyor. Dolayısıyla “içgörü kazanma” vurgusu ağır basar. -
Kademeli Yaklaşma (D):
Hedef davranışa doğru, aşamalı pekiştirmelerle ilerleyen ve genellikle davranışçı kuramlarla ifade edilen bir yöntemdir. Bu senaryoda aşamalı pekiştirmeyi ve her adıma ödül/veri sunulmasını görmüyoruz. -
Olumlu Aktarma (E):
Olumlu aktarma, önceden edinilmiş bir bilginin veya becerinin yeni bir duruma yardımcı olmasıdır. Fakat kişi bilgisayarlarla ilgili hiçbir geçmiş deneyime sahip olmadığından, önceki bilgilerini kullanıp burada aktarma yapmıyor. Dolayısıyla E de geçerli değil.
6. Özet Tablo
| Öğrenme Türü | Tanım | Bu Soruya Uygunluk |
|---|---|---|
| Sinama-Yanılma (A) | Rastgele denemeler + hataları eleyerek sonuca ulaşma | Kısmen benzer görünse de soruda pek vurgulu değil (yanlış fiş takma yok). |
| İçgörü Kazanma (B) | “Aha!” anı, zihinsel olarak bir anda parçaları eşleştirerek sonuca varma | ✓ Soru senaryosunun tam karşılığı |
| Kavrama Yoluyla (C) | Teorik veya ön bilgilere dayalı mantıksal analiz, ilkeleri özümseme yoluyla | Benzer olabilir fakat “ani içgörü” kadar net değil |
| Kademeli Yaklaşma (D) | Hedef davranışı, küçük adım ve pekiştirmeler aracılığıyla şekillendirme | Senaryoda bu tarz aşamalı pekiştirme yok |
| Olumlu Aktarma (E) | Önceki bilgi veya becerinin yeni durumda olumlu şekilde kullanılabilmesi | Bu durumda “önceki” bir deneyim bulunmuyor |
7. Sonuç ve Özet
Bilgisayar donanımını ilk kez gören bir kişinin kabloları ve girişleri yalnızca şekil benzerliği ve mantık kullanarak, herhangi bir deneme-yanılma yapma gereği duymadan doğru eşleştirmesi, içgörü kazanma (insight learning) olarak tanımlanır. Burada birey, “kabloların şekillerini yuvalarla eşleştirme” gibi bir zihinsel aydınlanma yaşayarak aniden doğru bağlantıyı kurmuştur.
Bu yüzden sorunun doğru yanıtı B) İçgörü kazanmadır.
Kısa Özet:
- “İçgörü öğrenmesi”, problem çözümünde aniden gelen aydınlanma (Aha!) anını ifade eder.
- Deneme-yanılma yerine daha üst düzey bilişsel bir atılım söz konusudur.
- Soru senaryosunda kişi, hiçbir ön tecrübesi olmamasına rağmen kablo-yuva şekil benzerliklerini algılayıp doğrudan bağlantıları kurabiliyor.