Aşağıda verilen görsellerde insan yaşamının nasıl olabileceğini yazalım.
Cevap:
İçindekiler
- Genel Bakış
- Çöl Ortamı (Sıcak ve Kuru)
- Soğuk İklim (Kutup ve İglo)
- Dağlık Bölge
- Orman ve Göl Kenarı
- Karşılaştırma Tablosu
- Özet
1. Genel Bakış
Bu sayfadaki alıştırmada dört farklı görsel sunulmuştur: çöl, kutup (iglo), dağ ve orman/göl çevresi. Her birinde insanların yaşam biçimleri, geçim kaynakları, ev tipleri ve giyim şekilleri farklı olabilir. Aşağıda, bu farklı ortamlarda insanların nasıl yaşadıklarını ve ne tür önlemler aldıklarını inceleyeceğiz.
2. Çöl Ortamı (Sıcak ve Kuru)
- İklim ve hava durumu:
- Gündüzleri çok sıcak, geceleri serin veya soğuk olabiliyor.
- Yağış çok az; su kaynakları sınırlı.
- Yaşam şekli:
- İnsanlar su ve gölge bulabilecekleri yerlere yakın yaşarlar.
- Çoğu zaman ince, koruyucu ve bol kıyafetler giyilir.
- Uzun mesafeli yolculuklarda develer gibi çöl hayvanları kullanılır.
- Evler ve yerleşim:
- Bazı bölgelerde çadırlar veya kervansaray benzeri yapılar kullanılabilir.
- Günümüzde çöl şehirlerinde de klimalı evler ve modern binalar vardır, ancak geleneksel çadır kültürü de sürmektedir.
Örnek: Sahra Çölü’nde insanlar geçimlerini göçebe hayvancılık veya ticaretle sağlayabilir, yolculuklarını deve sırtında yapabilirler.
3. Soğuk İklim (Kutup ve İglo)
- İklim ve hava durumu:
- Kışları çok soğuk ve kar yağışlı, bazen yaz mevsimi çok kısa sürer.
- Güneş ışığı az veya bazı dönemlerde hiç görülmeyebilir (kutup gecesi).
- Yaşam şekli:
- İnsanlar kalın ve sıcak tutan kıyafetler giyer.
- Elektrik veya odun sobaları ile evlerini ısıtırlar.
- Balıkçılık, avcılık, ren geyiği yetiştiriciliği gibi uğraşlar yaygındır.
- Evler ve yerleşim:
- Geleneksel kutup evleri, iglo şeklindedir. Öğrenciler igloyu kar bloklarından yapılmış yarım küre bir ev olarak tanıyabilir.
- Günümüzde kutup bölgelerinde modern ahşap veya çelik konstrüksiyonlu evler de vardır. İzolasyon çok önemlidir.
Örnek: Kuzey Kutbu veya Grönland gibi bölgelerde yaşayan Eskimolar (İnuit), balık avlayarak, kürk ve derilerle ısınarak hayatlarını sürdürürler.
4. Dağlık Bölge
- İklim ve hava durumu:
- Rakım yükseldikçe hava soğur, kışın kar yağışı artar.
- Dağ eteklerinde bahar ve yaz mevsimleri serin geçer.
- Yaşam şekli:
- İnsanlar kalın giysiler giyer ve kış şartlarına uygun besin stoku yapar.
- Bazı bölgelerde hayvancılık (koyun, keçi, inek) önemlidir.
- Ulaşım bazen zordur; yollar karlı ve virajlı olabilir.
- Evler ve yerleşim:
- Dağ köylerinde ahşap veya taş yapılara rastlanır.
- Çatıların eğimli olması, karın kolayca kaymasına yardımcı olur.
Örnek: Erzurum veya Doğu Anadolu’nun yüksek bölgelerinde insanlar soba veya şömine ile ısınır, soğuğa dayanıklı kıyafetler giyer ve tarım faaliyetlerini yaz aylarında yoğunlaştırırlar.
5. Orman ve Göl Kenarı
- İklim ve hava durumu:
- Daha ılıman veya nemli bir iklim görülebilir.
- Yazları serin, kışları fazla sert olmayan bölgeler de olabilir.
- Yaşam şekli:
- İnsanlar balıkçılık, tarım ve orman ürünleriyle geçinebilir.
- Göl veya nehir kenarlarında sulama imkânı olduğu için tarım gelişebilir.
- Evler ve yerleşim:
- Genelde ahşap veya beton evler bulunur, etrafta geniş araziler ve bahçeler olabilir.
- Çevre düzenlemesi için ağaçlar, çayırlar ve tarla alanları önemlidir.
Örnek: Sapanca Gölü veya Karadeniz’in kıyı bölgelerinde insanlar fındık, çay gibi ürünler yetiştirir, balıkçılıkla uğraşır. Etraf bol ağaçlı ve yağışlı olduğu için doğa sporları da yaygındır.
6. Karşılaştırma Tablosu
| Bölge | İklim Özelliği | Yaşam ve Beslenme | Ev Tipi | Ulaşım |
|---|---|---|---|---|
| Çöl | Çok sıcak, kurak | Deveyle yolculuk, bol sıvı tüketimi | Çadır, kerpiç evler | Deve, modern araçlar |
| Kutup (İglo) | Çok soğuk, kar yağışı | Balıkçılık, avcılık, ren geyiği yetiştiriciliği | İglo, izolasyonlu evler | Kar motoru, kızak, bot (yaz) |
| Dağlık Bölge | Soğuk, yüksek rakım | Hayvancılık, tarım (kısıtlı) | Ahşap/taş evler | Dağ yolları, kışın zincir gerekebilir |
| Orman/Göl Kenarı | Ilıman veya nemli | Balıkçılık, tarım, ormancılık | Ahşap/beton evler | Araç, tekne (göl), yürüyüş yolları |
7. Özet
Bu dört farklı doğal ortamda yaşayan insanların giyim, yeme-içme, barınma ve ulaşım şekilleri, iklim koşullarına ve doğal kaynaklara göre değişiklik gösterir. Çöl ikliminde insanlar su kıtlığı ve aşırı sıcakla mücadele eder. Kutup bölgelerinde sert kış koşullarıyla başa çıkabilmek için iglo gibi geleneksel barınaklar veya iyi yalıtımlı evler kullanılır. Dağlık bölgelerde yüksek rakımın getirdiği soğuk havaya uygun evler ve kıyafetler öne çıkar. Orman ve göl kenarlarında ise su kaynakları tarım ve balıkçılık gibi faaliyetleri kolaylaştırır, dolayısıyla evler ve yaşam şekli daha çok bu zenginlikten yararlanacak biçimde düzenlenir.
Kavram haritası ve bu bilgiler doğrultusunda, her resimdeki doğal unsurun insan yaşamına etkisini kısa cümlelerle yazarak etkinliğinizi tamamlayabilirsiniz.