Soru: Aşağıdakilerden hangisi verilen grafiklerin metne aktarılmış hâlidir?
Cevap: Soruyu çözmek için grafiklerin analiz edilmesi ve şıklardaki ifadelerin grafiklerdeki bilgilerle karşılaştırılması gerekmektedir. Grafiklerle şıklar arasındaki uyumu inceleyelim:
Grafiklerin İncelenmesi:
-
Kısıtlamalarda Boş Zaman Değerlendirme Etkinlikleri Grafiği:
- Arkadaşlarla buluşma: %15
- Müzik dinleme: %8
- TV izleme: %22
- Sosyal medya kullanımı: %26
- Kitap okuma: %29
-
Kısıtlamalar Sonrası Boş Zaman Değerlendirme Etkinlikleri Grafiği:
- Arkadaşlarla buluşma: %27
- Müzik dinleme: %12
- TV izleme: %17
- Sosyal medya kullanımı: %26
- Kitap okuma: %18
Tabloda gösterildiği üzere kısıtlamalar sırasında ve sonrasında insanların boş zaman aktivitelerinde belirgin bir değişiklik olmuş. Örneğin, arkadaşlarla buluşma süresi kısıtlamalar sırasında %15 olurken, kısıtlamalardan sonra %27’ye çıkmıştır. Kitap okuma oranı ise kısıtlamalar sırasında %29’dan, kısıtlamalar sonrasında %18’e düşmüştür. Televizyon izleme oranı da kısıtlamalar sırasında %22 iken, sonrasında %17’ye düşmüştür.
Şıkların Analizi:
A) Şık:
“Kısıtlamalarda insanların en çok zaman ayırdığı etkinlikler ile kısıtlamalardan sonra insanların en çok zaman ayırdığı etkinliklerde bir değişiklik olmamıştır. Kısıtlamalar sırasında sosyal faaliyetler gerçekleştirmsinin önünde bir engel olduğundan insanlar zamanlarının neredeyse tamamını yakın çevrelerinden uzakta geçirmiştir.”
- Yanlış. Sosyal medya kullanım oranı aynı (%26) kalsa da, arkadaşlarla buluşmanın oranı değişiyor (%15’ten %27’ye çıkıyor). Dolayısıyla bu şık yanlıştır.
B) Şık:
“Kısıtlamalarda insanların gün içerisinde en çok zaman ayırdığı faaliyetler kısıtlama sonrasında da insanların en çok vakit ayırdığı etkinlikler arasında yer almıştır. İnsanlar sadece kısıtlamalar sürecinde çok vakit ayırdığı faaliyetlerden biri olan kitap okuma, kısıtlamalar sonrasında daha az zaman ayırmaya başlamışlardır.”
- Doğru. Kitap okuma oranı kısıtlamalar sırasında %29 ile en çok vakit ayrılan etkinlik olurken, kısıtlamalar sonrasında %18’e düşmüştür. Ayrıca, diğer etkinlikler arasında benzer bir süre değişimi vardır.
C) Şık:
“Kısıtlamalardan önce ve sonra insanların gün içerisinde en çok zaman ayırdıkları zaman diliminden az olmuştur. Sokağa çıkma kısıtlamaları kaldırıldıktan sonra arkadaşlarla buluşmaya ayrılan süre artarken sosyal medya kullanımı haricindeki tüm etkinliklerin gün içerisinde aldığı süre azalmıştır.”
- Yanlış. Sosyal medya kullanımı oranında bir değişiklik yoktur (%26-%26). Ayrıca diğer faaliyetlerin oranlarına tamamen uymamaktadır.
D) Şık:
“Kısıtlamalar kaldırılmadan önce insanlar gün içerisinde en fazla zamanı televizyon izlemeye ayırırken kısıtlamalar sonrasında bu süre arkadaşlarla buluşmaya ayrılmıştır. Aynı şekilde kısıtlamalarda müzik dinleme ve kitap okumaya gün içerisinde ayrılan süre ile bu etkinliklere kısıtlamalar sonrasında da ayrılan süre eşit oranda olmuştur.”
- Yanlış. Kısıtlamalar sırasında ve sonrasında kitap okuma oranında büyük bir düşüş vardır (%29’dan %18’e), bu şık yanlış bilgi içermektedir.
Sonuç:
Doğru cevap: B şıkkı
Tablo ile uyumlu ve doğru ifadeleri içermektedir.
Eğer başka sorularınız varsa yardımcı olmaya hazırım. @DORUK_SEKMEC_SEKMEC
17. Türkiye’de 2021 yılında yapılan bir araştırmada pandemiden kaynaklı sokağa çıkma kısıtlamalarında ve bu kısıtlamalar kaldırıldıktan sonra insanların bir gün içerisinde boş zamanlarını nasıl değerlendirdikleri ile ilgili veriler aşağıda gösterilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi verilen grafiklerin metne aktarılmış hâlidir?
İçindekiler
- Grafiklerin Genel Özeti
- Verilerin Karşılaştırılması
- Seçeneklerin Tek Tek Analizi
- Özet Tablo
- Sonuç Değerlendirmesi
- Kısa Özet
1. Grafiklerin Genel Özeti
Soruda sunulan iki adet pasta grafiği, insanların pandemi döneminde getirilen sokağa çıkma kısıtlamaları sürerken ve kısıtlamalar kaldırıldıktan sonraki boş zaman değerlendirme alışkanlıklarını yüzdesel olarak göstermektedir.
- İlk grafik (Kısıtlamalarda Boş Zaman Değerlendirme Etkinlikleri)
- İkinci grafik (Kısıtlamalar Sonrası Boş Zaman Değerlendirme Etkinlikleri)
Bu iki grafik, beş temel etkinliğin yüzdesel dağılımını sunar:
- Arkadaşlarla buluşma
- Müzik dinleme
- TV izleme
- Sosyal medya kullanımı
- Kitap okuma
2. Verilerin Karşılaştırılması
Aşağıda, iki döneme ait etkinliklerin dağılımı listelenmiştir:
-
Kısıtlamalarda (Birinci Grafik)
- Arkadaşlarla buluşma: %15
- Müzik dinleme: %8
- TV izleme: %22
- Sosyal medya kullanımı: %26
- Kitap okuma: %29
-
Kısıtlamalar Sonrası (İkinci Grafik)
- Arkadaşlarla buluşma: %27
- Müzik dinleme: %17
- TV izleme: %18
- Sosyal medya kullanımı: %26
- Kitap okuma: %12
Bu veriler incelendiğinde:
-
Kısıtlamalarda en çok tercih edilen etkinlik:
- Kitap okuma (%29)
- Onu sosyal medya kullanımı (%26) takip ediyor.
-
Kısıtlamalardan Sonra en çok tercih edilen etkinlik:
- Arkadaşlarla buluşma (%27)
- Sosyal medya kullanımı yine %26 ile yüksek oranda.
-
Artış Gösteren Etkinlikler:
- Arkadaşlarla buluşma (%15’ten %27’ye artış)
- Müzik dinleme (%8’den %17’ye artış)
-
Azalan veya Aynı Kalan Etkinlikler:
- TV izleme (%22’den %18’e düşmüş)
- Kitap okuma (%29’dan %12’ye önemli ölçüde azalma)
- Sosyal medya kullanımı ise %26 seviyesinde değişiklik göstermiyor.
3. Seçeneklerin Tek Tek Analizi
Grafiklerdeki yüzdelik dağılımlar ile seçeneklerdeki ifadeleri karşılaştırarak “Hangisi grafiklerin metne doğru bir şekilde aktarılmasıdır?” sorusunu yanıtlamaya çalışalım.
3.1. Seçenek A
“(A) Kısıtlamalarda insanların en çok zaman ayırdığı etkinliklerle, kısıtlamalardan sonra insanların en çok zaman ayırdığı etkinliklerde bir değişiklik olmamıştır. Kısıtlamalar insanları sosyal faaliyetler gerçekleştirmeye yöneltmiş ve bu doğrultuda kısıtlamalar kaldırıldıktan sonra sosyal mekânlarda zaman geçirmek bir zorunluluk olmuştur. Bu nedenle insanlar zamanlarının neredeyse tamamını yakınlarının evlerinden dışarıda geçirmişlerdir.”
- İlk cümle: “En çok zaman ayırdığı etkinliklerde bir değişiklik olmamıştır.”
- Oysa grafikte kısıtlamalarda en çok zaman ayrılan etkinlik kitap okuma (%29) iken, kısıtlamalar sonrasında arkadaşlarla buluşma (%27) birinci sıraya yerleşmiştir. Yani en çok zaman ayrılan etkinlik değişmiştir. Bu nedenle bu cümle, grafiklerle çelişmektedir.
Dolayısıyla Seçenek A, grafiklerin verileriyle uyuşmaz.
3.2. Seçenek B
“(B) Kısıtlamalarda insanların gün içerisinde en çok zaman ayırdığı faaliyetler kısıtlama sonrasında da insanlar en çok vakit ayırdıkları faaliyet olmuştur ve kısıtlamalardan en az önceki ayırılan faaliyet, sosyal medya, kısıtlama sonrası da en az vakit ayrılmıştır. Özellikle tatil ve bayram döneminde sosyalleşme oranı daha da artmıştır.”
- Burada da “kısıtlama öncesi ve sonrası en çok zaman ayrılan faaliyet aynıdır” deniyor. Oysa biz grafiklerden bunun doğru olmadığını gördük: Birinci dönemde en çok kitap okuma, ikinci dönemde ise arkadaşlarla buluşma öne çıkmaktadır.
- Ayrıca “kısıtlamalardan önce en az vakit ayrılan faaliyetin sosyal medya olduğu, kısıtlama sonrasında da sosyal medyanın en az vakit ayrılan faaliyet olarak kaldığı” ifadesi de gerçeği yansıtmıyor. Zira kısıtlamalarda en az paya sahip etkinlik müzik dinleme (%8) olup sosyal medya %26 ile aksine üst sıralardadır.
Dolayısıyla Seçenek B de grafikle tutarsızdır.
3.3. Seçenek C
“(C) Kısıtlamalardan önce ve sonra insanların gün içerisinde müzik dinlemeye ayırdıkları zaman diliminden de az olmuştur. Sokağa çıkma kısıtlamaları kaldırıldıktan sonra arkadaşlarla buluşmaya ayrılan süre artarken sosyal medya kullanımı haricindeki tüm etkinliklerin gün içerisinde aldığı süre azalmıştır.”
Bu seçenekte iki kritik ifade yer almaktadır:
-
İnsanların müzik dinlemeye ayırdıkları zaman diliminin diğer etkinliklerden az olduğu
- Kısıtlamalarda müzik dinleme yüzde 8 ile gerçekten en düşük gibi gözükmektedir. Fakat kısıtlamalar sonrasında müzik dinleme %17 ile TV izleme (%18) ve kitap okumaya (%12) göre farklı bir konuma yerleşmiştir. Dolayısıyla kısıtlamalar sonrasında bile “müzik dinlemeden daha az olan başka bir etkinlik” olabilir mi diye bakarız: Kitap okuma %12 iken müzik dinleme %17’dir. Yani aslında kısıtlamalar sonrasında kitap okuma (%12) müzik dinlemeden (%17) azdır.
-
“Sosyal medya kullanımı haricindeki tüm etkinliklerin gün içerisinde aldığı süre azalmıştır.”
- Arkadaşlarla buluşma %15’ten %27’ye yükselmiştir.
- Müzik dinleme %8’den %17’ye yükselmiştir.
- Dolayısıyla sosyal medya dışındaki etkinliklerin tamamının “azaldığı” ifadesi grafiklerle çelişmektedir; en az iki faaliyetin (arkadaşlarla buluşma ve müzik dinleme) arttığını biliyoruz.
Bu nedenle Seçenek C’nin de verilerle uyuşmadığı açıkça görülmektedir.
3.4. Seçenek D
“(D) Kısıtlamaları kaldırılmadan önce insanlar gün içerisinde en fazla zamanı televizyon izlemeye ayırırken kısıtlamalar sonrasında bu süre arkadaşlarla buluşmaya ayrılmıştır. Aynı şekilde kısıtlamalarda müzik dinleme ve kitap okumaya ayrılan süre gün içerisinde de ayrılan süre ile bu etkinliklere kısıtlamalar sonrasında da ayrılan süre eşit oranda olmuştur.”
- Grafik verilerine göre kısıtlamalar döneminde en fazla zamanı kitap okumayla (%29) geçiriyorlardı, televizyon izleme ise %22 oranındadır. Seçenekte “kısıtlamalarda en fazla zaman televizyon izlemeye ayrılmıştır” deniyor ki bu doğru değil.
- Ayrıca “müzik dinleme ve kitap okumaya ayrılan süre kısıtlamalardan sonra da eşit oranda olmuştur” ifadesi de gerçeği yansıtmıyor. Kısıtlamalar sonrası müzik dinleme %17, kitap okuma %12’dir; eşit değildir.
Dolayısıyla Seçenek D de grafiklerle uyumlu değildir.
4. Özet Tablo
Aşağıdaki tabloda, grafiklerdeki gerçek veriler ve ilgili seçeneklerin savunduğu tezler özetlenmiştir:
| Etkinlik | Kısıtlamalarda (%) | Kısıtlamalar Sonrası (%) | Seçeneklerin İddiaları | Uygunluk |
|---|---|---|---|---|
| Arkadaşlarla Buluşma | 15 | 27 | (C) Arkadaşlarla buluşma dışında bütün etkinlikler azaldı diyor; ancak (B) ve (A) da ayrı yerlerde çelişkili ifadeler var. | Artış var |
| Müzik Dinleme | 8 | 17 | (C) “Sosyal medya hariç tümü azaldı” diyor; oysa müzik dinleme artmış. | Artış var |
| TV İzleme | 22 | 18 | (D) “Kısıtlamalarda en çok TV izlenmiştir” diyor; oysa asıl zirvede kitap okuma var. TV oranı ikinci sırada. | Azalma var |
| Sosyal Medya Kullanımı | 26 | 26 | (B), (C) ve (D) farklı şekillerde değiniyor; gerçek verilerde oranın aynı kaldığı görülüyor. | Değişim yok |
| Kitap Okuma | 29 | 12 | (A) “En çok zaman ayrılan etkinlik değişmedi” diyor; oysa %29’dan %12’ye düşerek en çok zaman ayrılan etkinlik olmaktan çıkmış. | Azalma var |
| Seçeneklerin Geneli | – | – | Tüm seçenekler en fazla zaman ayrılan etkinlik konusunu yanlış aktarıyor veya ‘tümü azaldı’ şeklinde gerçeğe aykırı genellemeler yapıyor. | Uyuşmuyor |
Yukarıdaki tablo da gösteriyor ki seçeneklerdeki hiçbir ifade, grafiklerin ortaya koyduğu rakamlarla tam anlamıyla örtüşmemektedir.
5. Sonuç Değerlendirmesi
Grafiklere göre:
- Kısıtlamalarda en yüksek oranlı etkinlik: Kitap okuma (%29).
- Kısıtlamalar sonrasında en yüksek oranlı etkinlik: Arkadaşlarla buluşma (%27).
Oysa seçeneklerde ya en fazla zamanın TV izlemeye ayrıldığı ya da en çok zaman ayrılan etkinliklerin değişmediği gibi ifadelere yer verilmektedir. Ayrıca müzik dinlemenin kısıtlamalar sonrası yükseldiği gerçeği, “tüm diğer etkinlikler azaldı” gibi söylemlerle çelişkilidir. Diğer taraftan sosyal medya kullanımının oranının (%26) sabit kalmasıyla ilgili ayrıntılı, doğru bir ifade de seçeneklerde yer almamaktadır.
Dolayısıyla soruda “Aşağıdakilerden hangisi verilen grafiklerin metne aktarılmış hâlidir?” diye sorulduğunda, dört seçeneğin de grafiklerle net bir şekilde uyuşmadığı ortaya çıkmaktadır. Sorunun orijinalinde bir baskı hatası ya da veri/grafik uyumsuzluğu söz konusu olabilir. Mevcut dört seçeneğin hiçbiri, hem kısıtlamalar dönemi hem de kısıtlamalar sonrası döneme ait yüzdeleri doğru biçimde yansıtmamaktadır.
6. Kısa Özet
- Kısıtlamalarda insanlar en çok kitap okumaya zaman ayırmıştır (%29).
- Kısıtlamalar sonrasında ise en fazla zaman ayrılan etkinlik arkadaşlarla buluşma olmuştur (%27).
- Sosyal medya kullanımı kısıtlamalarda da sonrasında da %26 ile kayda değer bir değişim göstermemiştir.
- Müzik dinleme (%8’den %17’ye) ve arkadaşlarla buluşma (%15’ten %27’ye) kısıtlamalar sonrası artış göstermiştir.
- Kitap okuma (%29’dan %12’ye) ve TV izleme (%22’den %18’e) azalmıştır.
- Verileri doğru yansıtacak bir ifade, hiçbir seçenekte eksiksiz şekilde sunulmamıştır.
Soru:
Türkiye’de 2021 yılında yapılan bir araştırmada pandemi kaynaklı sokağa çıkma kısıtlamalarında ve bu kısıtlamalar kaldırıldıktan sonra insanların bir gün içerisindeki boş zamanlarına nasıl odaklandıklarıyla ilgili veriler aşağıdaki iki grafikle gösterilmiştir. Bu grafiklere dayanarak metne aktarılmış bilgiye en uygun seçenek hangisidir?
Aşağıdaki diyagramlar şunları göstermektedir:
• “Kısıtlamalarda Boş Zaman Değerlendirme Etkinlikleri” (Soldaki pasta grafik)
- Arkadaşlarla buluşma: %15
- Müzik dinleme: %8
- TV izleme: %22
- Sosyal medya kullanımı: %26
- Kitap okuma: %29
• “Kısıtlamalar Sonrası Boş Zaman Değerlendirme Etkinlikleri” (Sağdaki pasta grafik)
- Arkadaşlarla buluşma: %27
- Müzik dinleme: %17
- TV izleme: %26
- Sosyal medya kullanımı: %18
- Kitap okuma: %12
Verilen dört şık (A, B, C, D) ise bu iki grafiğin özeti olarak sunulmuştur; ancak her bir seçenekte bazı veriler grafiklerle uyuşmamaktadır. Hangisi doğru diye bakıldığında tabloda görülen artış/azalışlar şöyle özetlenebilir:
-
Kısıtlamalarda en yüksek pay:
- Kitap okuma (%29)
- Onu %26 ile sosyal medya izliyor, sonra %22 TV, %15 arkadaşlarla buluşma, %8 müzik dinleme
-
Kısıtlamalar sonrasında en yüksek pay:
- Arkadaşlarla buluşma (%27)
- Onu %26 ile TV, %18 sosyal medya, %17 müzik dinleme, %12 kitap okuma
Bu değişimlere göre, en çok zaman ayrılan etkinlik kısıtlamalardan önce “kitap okuma”, sonrasında ise “arkadaşlarla buluşma” olurken kitap okumaya ve sosyal medya kullanımına ayrılan sürelerde belirgin azalma; müzik dinleme ve TV izleme oranında ise artış göze çarpmaktadır.
Ancak soru kökünde yer alan dört seçenek tek tek incelendiğinde, her birinde grafiklere uymayan ifadeler bulunduğu görülür:
-
A şıkkı: “Kısıtlamalarda insanların en çok zaman ayırdığı etkinliklerle kısıtlamalardan sonra insanların en çok zaman ayırdığı etkinlikler arasında bir değişiklik olmamıştır.”
• Yanlış çünkü kısıtlama döneminde %29 ile kitap okumak birinci sıradayken kısıtlamalar sonrasında %27 ile arkadaşlarla buluşma en üst sıraya yükselmiştir. -
B şıkkı: “Kısıtlamalarda insanların en çok vakit ayırdığı faaliyetler, kısıtlamalar sonrasında da en çok vakit ayırdıkları faaliyetler olmuştur ve TV izleme her iki durumda da zirvededir.”
• Bu da doğru değil; kısıtlamalarda en çok vakit ayrılan (%29) kitap okumayken, kısıtlamalar sonrasında %26 oranlı TV izleme dahi %27’lik arkadaşlarla buluşmanın gerisinde kalmıştır. -
C şıkkı: “Kısıtlamalardan önce ve sonra insanların gün içerisinde en fazla zamanı televizyon izlemeye ayırdıkları, fakat kısıtlamalar kaldırıldıktan sonra sosyal medya kullanımının arttığı; ayrıca diğer etkinliklerin azaldığı…” gibi ifadeler görülmektedir.
• Metin parçalarında farklı varyasyonlar olsa da “televizyon izleme en fazla zaman ayrılan etkinliktir” ifadesi, kısıtlamalar döneminde doğru değildir (en çok kitap okuma yapılmıştır). Ayrıca müzik dinleme oranı da artıştadır (%8 → %17). -
D şıkkı: “Kısıtlamalar öncesinde en çok zaman TV izlemeye ayrılıyordu, sonrasında ise arkadaşlarla buluşmaya ayrılmaya başlandı; ayrıca kitap okuma ve müzik dinlemeye ayrılan süre kısıtlamalar öncesi-sonrası eşit kaldı.”
• Bu da tabloyla uyuşmuyor; çünkü kısıtlamalarda en yüksek oran kitap okumada (%29), ayrıca müzik dinleme ciddi oranda artmış (%8 → %17), kitap okuma ise %29 → %12 azalmıştır.
Dolayısıyla bu dört şıktan hiçbiri doğrudan tabloyla birebir örtüşmemektedir. Grafiklerin net şekilde gösterdiği değişimler ise kısaca şöyledir:
- Kitap okuma oranı (%29 → %12) belirgin biçimde azalır.
- Arkadaşlarla buluşma (%15 → %27) önemli oranda artış gösterir ve kısıtlamalar sonrasında en üst sırada yer alır.
- Sosyal medya kullanımı (%26 → %18) azalır.
- TV izleme (%22 → %26) ve müzik dinleme (%8 → %17) kısıtlamalar sonrasında artış gösterir.
Bu verilere dayanarak, soru kökünde verilen şıkların hiçbiri tamamen doğru olmadığı için çoğu kaynakta bu sorunun ya iptale gideceği ya da “Seçeneklerin içinde en az hataya sahip olanı” gibi farklı gerekçelerle işaretlendiği görülür. Ancak içerik bakımından tabloya tam uyan bir madde bulunmamaktadır.
| Kısıtlamalar Dönemi (Sol Grafik) | Oran | Kısıtlamalar Sonrası (Sağ Grafik) | Oran |
|---|---|---|---|
| Kitap okuma | %29 | Arkadaşlarla buluşma | %27 |
| Sosyal medya kullanımı | %26 | TV izleme | %26 |
| TV izleme | %22 | Sosyal medya kullanımı | %18 |
| Arkadaşlarla buluşma | %15 | Müzik dinleme | %17 |
| Müzik dinleme | %8 | Kitap okuma | %12 |
Özet:
Bu tabloya göre, kısıtlama sürecinde okuma (%29) ve sosyal medya (%26) ilk iki sıradayken kısıtlamalar sonrasında en tepede arkadaşlarla buluşma (%27) ve TV (%26) yer almaktadır. Müzik dinlemede de artış yaşanmış (%8 → %17), buna karşılık kitap okuma ve sosyal medya kullanımında ciddi azalma söz konusudur. Sunulan şıklardan hiçbiri tam olarak bu verileri doğru yansıtmadığı için grafikleri dikkate alarak sorunun doğru cevabı “hiçbiri” veya “sorunun iptale gitmesi” şeklinde değerlendirilebilir.