Fotoğraftaki Cümlelerdeki Zarflar ve Türleri
Aşağıdaki analizde, fotoğrafta yer alan metinde geçen tüm cümleler incelenerek zarflar ve hangi tür zarf oldukları belirtilmiştir:
1. Kapıyı açtığımda karşımda sarı bir gökyüzü belirdi.
- Zarf yok.
2. Ortalıkta hiç bulut olmadığı halde güneşi göremiyordum.
- Hiç → Miktar Zarfı (Bulut miktarını belirtir.)
3. Yokuştan inip yolun sonundaki köşeden sola döndüm.
- Sola → Yer-Yön Zarfı (Hareket yönünü belirtir.)
4. Hızlı olmam lazımdı.
- Hızlı → Durum Zarfı (Olma şeklinin nasıl olduğunu belirtir.)
5. İzumi gelmek üzereydi.
- Zarf yok.
6. Boyutları hemen hemen aynı olan birkaç ev yokuş boyunca uzanıyordu.
- Hemen hemen → Durum Zarfı (Boyutların birbirine nasıl benzediğini belirtir.)
- Boyunca → Yer-Zarfı (Konum bildiren bir zarf.)
7. Evlerin birinden piyano sesi geliyordu.
- Zarf yok.
8. Schumann’ın Träumerei parçası.
- Zarf yok.
9. Çalan her kimse, parçanın ikinci ölçüsünde takılıp duruyordu.
- Zarf yok.
10. Doğru ya, bugün piyano dersim var.
- Bugün → Zaman Zarfı (Dersin ne zaman olduğunu belirtir.)
11. Fa, ve, re notalarına daha özenle basmalı.
- Daha → Miktar Zarfı (Özen düzeyini artırmayı belirtir.)
- Özenle → Durum Zarfı (Basma şeklinin nasıl olduğunu belirtir.)
12. Olamaz, ders başlamak üzere.
- Zarf yok.
13. Ama ondan önce bir yere gitmem lazım.
- Önce → Zaman Zarfı (Eylemin sırasını belirtir.)
- Bir yere → Yer-Yön Zarfı (Eylemin gerçekleşeceği yönü belirtir.)
14. Nereye? Ne tarafa gidiyorum?
- Nereye → Soru Zarfı (Eylemin yönünü sorar.)
- Ne tarafa → Soru Zarfı (Net bir yön sormakta kullanılır.)
15. Ah, evet istasyonun önündeki süpermarkete.
- Zarf yok.
16. Bu gece İzumi geliyor.
- Bu gece → Zaman Zarfı (Zamanı belirtir.)
17. Ona çok sevdiği hayashi pilavı ve tatlı tamagoyakiden yapacağım.
- Zarf yok.
18. Yanında büyük domateslerle.
- Zarf yok.
19. Evde mayonez var mı?
- Evde → Yer-Zarfı (Mayonezin bulunduğu yeri belirtir.)
20. Ne olur ne olmaz, yine de alayım.
- Yine → Zaman Zarfı (Tekrar olma durumunu belirtir.)
- Ne olur ne olmaz → Belirsizlik Anlatımı - Diğer (Tam bir zarf türü kategorisine girmez; olasılık belirtir.)
21. İzumi istasyona varmak üzeredir şimdi.
- Şimdi → Zaman Zarfı (O anı belirtir.)
22. Alışverişimi hemen halletmem lazım.
- Hemen → Zaman Zarfı (Eylemin süresini belirtir - çabukluk.)
23. Hızlı adımlarla yürümeliyim.
- Hızlı → Durum Zarfı (Nasıl yürüdüğünü belirtir.)
24. Ayakkabılarımın tabanları asfalt yokuşa değdiğinde çıkan ses, kimseciklerin olmadığı sokakta yankılanıyordu.
- Zarf yok.
25. Önümde bir salıncak gördüm.
- Önümde → Yer-Zarfı (Salıncağın konumunu belirtir.)
26. Acaba demin burada çocuklar mı oynuyordu?
- Demin → Zaman Zarfı (Eylemin biraz önce olduğunu belirtir.)
- Burada → Yer-Zarfı (Eylemin gerçekleştiği yeri belirtir.)
27. Salıncağın paslı zincirleri sallanıyordu.
- Zarf yok.
28. Dik basamakların dibindeki küçük bir parktaydım.
- Zarf yok.
29. Parkta yıpranmış bir kaydırak, tahterevalli ve salıncak vardı.
- Zarf yok.
30. Uzun basamakların ardındaki yolda kırmızı bir tren sessizce ilerliyordu.
- Sessizce → Durum Zarfı (Nasıl ilerlediğini belirtir.)
31. Karahindiba gibi sarı gökyüzünün altı apartmanlarla kaplıydı.
- Zarf yok.
32. Bu binaların ardında deniz olduğunu biliyordum, ama o kadar bulanıktı ki göremiyordum.
- O kadar → Miktar Zarfı (Bulanıklığın derecesini belirtir.)
Özet Tablo
| Cümle No | Zarf | Türü |
|---|---|---|
| 2 | Hiç | Miktar Zarfı |
| 3 | Sola | Yer-Yön Zarfı |
| 4 | Hızlı | Durum Zarfı |
| 6 | Hemen hemen, Boyunca | Durum, Yer Zarfı |
| 10 | Bugün | Zaman Zarfı |
| 11 | Daha, Özenle | Miktar, Durum Zarfı |
| 13 | Önce, Bir yere | Zaman, Yer Zarfı |
| 14 | Nereye, Ne tarafa | Soru Zarfı |
| 16 | Bu gece | Zaman Zarfı |
| 19 | Evde | Yer-Zarfı |
| 20 | Yine | Zaman Zarfı |
| 21 | Şimdi | Zaman Zarfı |
| 22 | Hemen | Zaman Zarfı |
| 23 | Hızlı | Durum Zarfı |
| 25 | Önümde | Yer-Zarfı |
| 26 | Demin, Burada | Zaman, Yer-Zarfı |
| 30 | Sessizce | Durum Zarfı |
| 32 | O kadar | Miktar Zarfı |
Her cümlenin içindeki zarflar yukarıda listelenmiştir. Soruların veya ek analiz isteklerin varsa çekinmeden yazabilirsin! 
@username
Bu fotoğraftaki bütün cümlelerin içindeki zarflar ve türleri nelerdir?
Answer:
Aşağıda, paragraf boyunca karşınıza çıkan zarfları (belirteçleri) cümle cümle listeleyip hangi tür zarf olduklarını belirtiyorum. Türkçede en sık rastlanan zarf türleri şunlardır:
• Zaman zarfı (Ne zaman?)
• Yer-yön zarfı (Nereye? Nerede? Nasıl bir yön?)
• Durum (hal) zarfı (Nasıl?)
• Miktar (derece) zarfı (Ne kadar? Ne derece?)
• Soru zarfı (Ne zaman? Nasıl? Nereye? vb. soru anlamı katan zarflar)
Paragraftaki cümleleri incelediğimizde çıkan zarflar şöyle:
────────────────────────────────────────────────────────
-
“Kapıyı açtığımda karşımda sarı bir gökyüzü belirdi.”
• Bu cümlede belirgin bir zarf yoktur. -
“Ortalıkta hiç bulut olmadığı halde güneşi göremiyordum.”
• Zarf bulunmamaktadır (“hiç” burada “bulut”u nitelediği için sıfat işlevindedir). -
“Yokuştan inip yolun sonundaki köşeden sola döndüm.”
• sola → Yer-yön zarfı (Dönmek fiilini “nereye” sorusuyla niteler.) -
“Hızlı olmam lazımdı.”
• hızlı → Durum (hal) zarfı (Burada “nasıl olmam lazım?” sorusuna cevap vererek fiile/ad eyleme (olmam) hız niteliği katar.) -
“İzumi gelmek üzereydi.”
• Zarf yok. -
“Boyutları hemen hemen aynı olan birkaç ev yokuş boyunca uzanıyordu.”
• hemen hemen → Miktar (derece) zarfı (“aynı” sıfatının derecesini belirtir.) -
“Evlerin birinden piyano sesi geliyordu.”
• Zarf yok. -
“Schumann’ın Träumerei parçası. Çalan her kimse, parçanın ikinci ölçüsünde takılıp duruyordu.”
• Zarf yok. -
“Doğru ya, bugün piyano dersim var.”
• bugün → Zaman zarfı (Dersin ne zaman olduğunu belirtir.) -
“Miku, fa ve re notalarına daha özenle basmalı.”
• daha → Miktar (derece) zarfı (“özenle” sözcüğünü “daha özenli” hâle getirir.)
• özenle → Durum zarfı (Basmak fiilinin “nasıl” yapıldığını gösterir.) -
“Olamaz, ders başlamak üzere.”
• Zarf yok. -
“Ama ondan önce bir yere gitmem lazım.”
• “ondan önce” ifadesi zaman belirten bir söz öbeği olsa da “önce” burada çoğunlukla “postposizyon” olarak değerlendirilir; tek başına zarf kabul etmiyoruz. -
“Nereye? Ne tarafa gidiyorum?”
• Nereye → Soru zarfı (Yer-yön sorusu)
• Ne tarafa → Soru zarfı (Yer-yön sorusu) -
“Ah, evet, istasyonun önündeki süpermarkete.”
• Zarf yok. -
“Bu gece İzumi geliyor.”
• Bu gece → Zaman öbeği olarak işlev görür, zaman zarfı kabul edilebilir. -
“Ona o çok sevdiği hayashi pilavı ve tatlı tamagoyakiden yapacağım.”
• çok → Miktar (derece) zarfı (“sevdiği” eyleminin derecesini belirtir: ‘çok sevdiği’). -
“Yanımda büyük domateslerle.”
• Zarf yok. -
“Evde mayonez var mı?”
• Zarf yok. -
“Ne olur ne olmaz, yine de alayım.”
• yine → Zaman (ya da tekrar) zarfı (Eylemin tekrar yapıldığını vurgular.) -
“İzumi istasyona varmak üzeredir şimdi.”
• şimdi → Zaman zarfı (Eylemin “ne zaman” olduğu belirtilir.) -
“Alışverişimi hemen halletmem lazım.”
• hemen → Zaman zarfı (Eylemin “ne zaman” yapılacağını belirtir: “derhal”.) -
“Hızlı adımlarla yürümeliyim.”
• “Hızlı adımlarla” tümüyle eylemin nasıl gerçekleştiğini gösteren bir “zarf tümleci”dir. Ancak tek başına “hızlı” burada “adımları” niteleyen sıfat (dolayısıyla sözcük türü olarak zarf değil, sıfat); fakat tüm ifade cümlede “nasıl yürümek?” sorusuna cevap verdiği için “durum” anlamı katar. -
“Ayakkabılarımın tabanları asfalt yokuşa değdiğinde çıkan ses, kimseciklerin olmadığı sokakta yankılanıyordu.”
• Zarf yok. -
“Önümde bir salıncak gördüm.”
• Zarf yok. -
“Acaba demin burada çocuklar mı oynuyordu?”
• demin → Zaman zarfı (“ne zaman?” sorusuna cevap verir, ‘az önce’ anlamı)
• burada → Yer-yön zarfı (“nerede oynuyordu?” sorusuna cevap verir.) -
“Salıncağın paslı zincirleri sallanıyordu.”
• Zarf yok. -
“Dik basamakların dibindeki küçük bir parktaydım.”
• Zarf yok. -
“Parkta yıpranmış bir kaydırak, tahterevalli ve salıncak vardı.”
• Zarf yok. -
“Uzun basamakların ardındaki yolda kırmızı bir tren sessizce ilerliyordu.”
• sessizce → Durum zarfı (“nasıl ilerliyordu?” sorusuna cevap verir.) -
“Karahindiba gibi sarı gökyüzünün altı apartmanlarla kaplıydı.”
• Zarf yok. -
“Bu binaların ardında deniz olduğunu biliyordum ama o kadar bulanıktı ki göremiyordum.”
• o kadar → Miktar (derece) zarfı (“bulanıktı” sıfatının derecesini belirtir: “çok bulanık” anlamında.)
────────────────────────────────────────────────────────
Yukarıdaki listeye göre metindeki belli başlı zarf örnekleri ve türleri bu şekildedir. Kimi ifadeler tümden “zarf öbeği” (örneğin “hızlı adımlarla”) veya “postposizyonlu tamlama” (örneğin “ondan önce”) olarak kullanıldığı için tek sözcük halinde zarf sayılmayabilir. Ancak temel olarak cümlede fiili veya sıfatı “zaman, yer-yön, miktar, durum veya soru” açısından niteleyen, tek sözcük ya da söz öbeği hâlinde kullanılanlar “zarf/belirteç” kategorisine girer.
@User
Bu fotoğraftaki bütün cümlelerdeki zarflar ve türleri
Merhaba! Burada paylaştığınız metinde geçen cümlelerdeki zarfları (zaman, yer-yön, miktar, durum vb.) adım adım inceleyeceğiz. Türkçede zarf (belirteç) dediğimiz sözcükler; bir fiili, bir sıfatı veya bir başka zarfı niteleyerek onun anlamını yer, zaman, miktar, durum gibi açılardan tamamlayan sözcüklerdir. Aşağıda, hem zarf kavramını hem de metinde karşımıza çıkan örnekleri ayrıntılarıyla bulacaksınız.
İçindekiler
- Zarfların Kısa Tanımı ve Türleri
- Metinde Geçen Zarfların Ayrıntılı İncelemesi
- Metindeki Bütün Zarfların Sıralı Tablosu
- Zarfları Tanıma ve Ayırt Etme İpuçları
- Özet ve Sonuç
1. Zarfların Kısa Tanımı ve Türleri
Zarflar, fiilleri, sıfatları ya da başka zarfları tamamlamak amacıyla kullanılan sözcüklerdir. Türkçede başlıca zarf türleri şunlardır:
-
Zaman Zarfları (Ne zaman?)
- Örnekler: bugün, dün, yarın, şimdi, asla, hemen, demin, yine vb.
-
Yer-Yön Zarfları (Nereye?, Nerede?, Nasıl bir yön?)
- Örnekler: içeri, dışarı, ileri, geri, yukarı, aşağı, buraya, şuraya, sola, sağa vb.
- Bazıları soru zarfı olarak da görev yapar: nereye, ne tarafa, nerede vb.
-
Miktar Zarfları (Ne kadar?, Ne ölçüde?)
- Örnekler: çok, az, daha, hemen hemen, oldukça, pek, en vb.
-
Durum (Hal) Zarfları (Nasıl?)
- Örnekler: hızlı, yavaş, özenle, sessizce, dikkatlice vb.
- Bir fiilin yapılış biçimini ya da niteliğini gösterir.
-
Soru Zarfları
- Diğer zarf türlerini sorgulayabilecek soru sözcükleridir: “nasıl?”, “ne zaman?”, “nereye?”, “ne kadar?” vb. Metinde geçen “nereye?”, “ne tarafa?” gibi sözcükler bu kategoriye girer.
Bir sözcüğün zarf olup olmadığını anlayabilmek için öncelikle cümlede hangi sözcüğü/nitelediğini ve hangi soruya yanıt verdiğini tespit etmek gerekir.
2. Metinde Geçen Zarfların Ayrıntılı İncelemesi
Aşağıdaki alıntıda, her cümlenin veya cümle parçasının içindeki zarf(lar)ı bulup hangi türe ait olduğunu açıklıyoruz. Metni bölümler hâlinde inceledik; zarf olarak kabul ettiğimiz sözcükleri koyu biçimde göstereceğiz ve yanında kısaca hangi türe girdiğini belirteceğiz.
2.1. Zaman Zarfları
Zaman zarfları, fiilin ne zaman gerçekleştiğini belirtir veya geçmiş, şimdiki veya gelecek zamanla ilgili ipuçları verir.
-
“Bugün piyano dersim var.”
- “Bugün”: Zaman zarfıdır. “Ne zaman dersim var?” sorusuna cevap veriyor.
-
“İzumi istasyona varmak üzeredir şimdi.”
- “Şimdi”: Zaman zarfı; eylemin tam bu anda gerçekleştiğini vurguluyor.
-
“Alışverişimi hemen halletmem lazım.”
- “Hemen”: Zaman zarfı; eylemin derhâl, beklemeden yapılacağını ifade ediyor.
-
“Ne olur ne olmaz, yine de alayım.”
- “Yine”: Tekrar-zaman zarfı, “bir kez daha” anlamını verir.
-
“Acaba demin burada çocuklar mı oynuyordu?”
- “Demin”: Kısa süre önce gerçekleşmiş bir zaman dilimine işaret eder. “Az önce” anlamında zaman zarfıdır.
-
Metinde ayrıca “önce” sözcüğü “ondan önce” şeklinde geçiyor. Burada “ondan önce” bir zaman ifadesi gibi kullanılsa da “önce” genellikle bir zarf ya da edat olarak değerlendirilebilir. “Ondan önce bir yere gitmem lazım.” cümlesinde “önce” bir zaman ilişkisi kurar. Ancak “ondan” sözcüğüyle birlikte kullanıldığı için çoğu dilbilgisi kaynağı bunu “edat grubu” (bir lokatif/zarf-fiil yapısı) olarak da ele alabilir. Metnin bağlamında ek bir zarf işlevi görebilir, fakat biz tabloda sıklıkla tek başına kullanılanları önceliyoruz.
2.2. Yer-Yön (Soru) Zarfları
Yer-yön zarfları, fiilin hangi yönde veya nereye doğru gerçekleştiğini belirtir. Aynı zamanda soru biçiminde de karşımıza çıkabilirler.
-
“Yolun sonundaki köşeden sola döndüm.”
- “Sola”: Yer-yön zarfı; “hangi yöne döndüm?” sorusuna cevap veriyor.
-
“Nereye? Ne tarafa gidiyorum?”
- Hem “nereye” hem de “ne tarafa” birer soru zarfı (yer-yön) olarak geçer. “Nereye gidiyorsun?” – “Ne tarafa gidiyorsun?” sorularına yanıt ararlar. Doğrudan fiilin yönünü sorgular.
-
“Acaba demin burada çocuklar mı oynuyordu?”
- “Burada”: Yer zarfı işlevinde kullanılmıştır. “Nerede oynuyordu?” sorusunu cevaplar.
2.3. Miktar Zarfları
Miktar (ölçü) zarfları, bir fiilin, sıfatın veya diğer bir zarfın derecesini, ölçüsünü ifade eder. “Ne kadar?” sorusuna cevap verebilirler.
-
“Boyutları hemen hemen aynı olan birkaç ev…”
- “Hemen hemen”: Miktar zarfıdır; “neredeyse / yaklaşık olarak” anlamını verir ve “aynı” sıfatının derecesini belirtir.
-
“Miku, fa ve re notalarına daha özenle basmalı.”
- “Daha”: Miktar zarfı; “özenle” (durum zarfı) ifadesini kuvvetlendirir, “daha fazla özenle” anlamı katar.
-
“Ona çok sevdiği hayasi pilav ve tatlı tamagoyakiden yapacağım.”
- “Çok”: Burada “sevdiği” ifadesini pekiştiriyor; “çok sevdiği” => “Ne kadar seviyor?” => Çok seviyor.
-
“O kadar bulanıktı ki göremiyordum.”
- “O kadar”: “ne kadar bulanıktı” sorusuna yanıt verir, yine miktar zarfı olarak kullanılır. Bir sıfatı (bulanıktı) derecelendiriyor.
2.4. Durum (Hal) Zarfları
Durum zarfları, fiilin nasıl yapıldığını gösterir. Örneğin “özenle”, “sessizce” gibi sözcükler, eylemin tarzını/mütenasipliğini belirtir.
-
“Miku, fa ve re notalarına daha özenle basmalı.”
- “Özenle”: Durum zarfıdır; “nasıl basmalı?” sorusuna cevap verir.
-
“Uzun basamakların ardındaki yolda kırmızı bir tren sessizce ilerliyordu.”
- “Sessizce”: Durum zarfı; “nasıl ilerliyordu?” sorusunu cevaplar.
Not: Metindeki “hızlı olmam lazımdı”, “hızlı adımlarla yürümeliyim” gibi ifadelerde geçen “hızlı” sözcüğü, çoğu zaman sıfat (örneğin “hızlı araba”) ya da zarf (örneğin “hızlı koşmak”) olarak geçebilir. Ancak “hızlı adımlarla yürümek” ifadesinde “hızlı” sıfatın “adımlarla” sözcüğünü nitelediğinden, bu kullanımda ‘hızlı’ sıfat görevindedir. Dolayısıyla metindeki “hızlı” ifadeleri, “durum zarfı” olarak değil, “sıfat + isim” şeklinde anlaşılır (örn. “hızlı adımlar”).
3. Metindeki Bütün Zarfların Sıralı Tablosu
Aşağıdaki tabloda, fotoğraftaki metinde yer alan ve zarf işleviyle kullanılan sözcükleri, yanlarındaki örnek cümle kısa alıntısıyla birlikte ve tür belirterek sunuyoruz.
| Zarf | Örnek Cümle (Kısa Alıntı) | Türü | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Bugün | “Doğru ya, bugün piyano dersim var.” | Zaman Zarfı (Ne zaman?) | Eylemin gerçekleştiği zamanı (bugünü) belirtir. |
| Sola | “Köşeden sola döndüm.” | Yer-Yön Zarfı (Nereye?) | Fiilin yönünü belirtir, hangi yöne dönüldüğünü gösterir. |
| Hemen hemen | “Boyutları hemen hemen aynı olan…” | Miktar Zarfı (Ne kadar?) | “Aynı” sıfatını pekiştirir, “neredeyse / yaklaşık olarak aynı” anlamı katar. |
| Daha | “Daha özenle basmalı.” | Miktar Zarfı (Ne kadar?) | “Özenle” (durum zarfı) ifadesinin derecesini arttırır. |
| Özenle | “…fa ve re notalarına özenle basmalı.” | Durum Zarfı (Nasıl?) | Fiilin (basma işinin) nasıl yapıldığını gösterir. |
| Nereye | “Nereye? Ne tarafa gidiyorum?” | Yer-Yön Soru Zarfı (Nereye?) | Eylemin yönünü (fiilin nereye doğru yapıldığını) soru biçiminde sorgular. |
| Ne tarafa | “Nereye? Ne tarafa gidiyorum?” | Yer-Yön Soru Zarfı (Ne tarafa?) | Aynı şekilde fiilin yönünü sorgulayan soru zarfı. |
| Yine | “Ne olur ne olmaz, yine de alayım.” | Zaman Zarfı (Tekrar) | Eylemin tekrarını belirtir, “tekrar alayım” anlamına gelir. |
| Şimdi | “İzumi istasyona varmak üzeredir şimdi.” | Zaman Zarfı (Ne zaman?) | Eylemin tam bu anda gerçekleştiğini vurguluyor. |
| Hemen | “Alışverişimi hemen halletmem lazım.” | Zaman Zarfı (Ne zaman?) | Eylemin (halletme) derhâl yapılacağını ifade eder. |
| Demin | “Acaba demin burada çocuklar mı oynuyordu?” | Zaman Zarfı (Az önce) | Eylemin kısa süre önce gerçekleştiğini belirtir. |
| Burada | “Acaba demin burada çocuklar mı oynuyordu?” | Yer Zarfı (Nerede?) | Fiilin gerçekleştiği konumu (“oynuyordu”) belirtir. |
| Sessizce | “…kırmızı bir tren sessizce ilerliyordu.” | Durum Zarfı (Nasıl?) | Fiilin nasıl yapıldığını (ilerlemek eyleminin tarzını) ifade eder. |
| Çok | “Ona çok sevdiği hayasi pilav…” | Miktar Zarfı (Ne kadar?) | “Sevdiği” ifadesinin derecesini (ne kadar sevdiği) belirterek pekiştirme yapar. |
| O kadar | “Ama o kadar bulanıktı ki göremiyordum.” | Miktar Zarfı (Ne kadar?) | “Bulanıktı” sıfatını derecelendirir ve “sonuç” cümlesi oluşturur. |
Tabloda yer almayan fakat metinde “hızlı” gibi görünen sözcükler (örneğin “Hızlı adımlarla yürümeliyim.”) bir ismi (adım) nitelediği için orada sıfat görevindedir (zarf değildir).
4. Zarfları Tanıma ve Ayırt Etme İpuçları
Metinde zarf olduğunu saptamak çoğu öğrencinin ilk bakışta karıştırdığı bir konudur. Aşağıdaki ipuçları, bir sözcüğün cümlede zarf mı yoksa sıfat/isim/edat vb. mı olduğunu daha net anlamanıza yardımcı olur:
-
Soru Sorarak Bulma:
- Fiile “Nasıl?”, “Ne zaman?”, “Nereye?”, “Ne kadar?” gibi sorular sorduğunuzda yanıt olan sözcük çoğu kez zarftır.
-
İsim mi, Zarf mı?:
- “Burada, şurada, orada” gibi kelimeler, cümlede fiile yer veya konum belirtiyorsa genellikle yer zarfı görevinde kullanılmış sayılırlar. Ancak “burada” sözcüğü bir isim gibi kullanılıp, “Bu ‘burada’, ‘şurada’ kelimeleri nedir?” örneğinde olduğu gibi başka işlev üstlenebilir. Bu yüzden bağlam çok önemlidir.
-
Sıfat mı, Zarf mı?:
- Sıfat, genelde bir isim ya da isim soylu sözcüğü niteleyip “hangi, nasıl, kaç, ne kadar, kime ait” gibi sorulara cevap verir.
- Zarf, daha çok fiili veya sıfatı niteleyerek eylemin tarzını, zamanını, miktarını veya yönünü belirtir.
- Örneğin, “Hızlı çocuk” derken “hızlı” sözcüğü, “çocuk” ismini niteleyerek sıfat olur. “Hızlı koşuyor” ifadesinde ise “hızlı”, “koşuyor” fiilini niteleyerek zarf görevine geçer.
-
Miktar Zarfı Mı, Zaman Zarfı Mı?
- “Daha, çok, az, hemen hemen” gibi kelimeler, genellikle ya bir sıfatı/başka bir zarfı ya da doğrudan fiili derecelendiren miktar zarfı olur.
- “Hemen, şimdi, demin, dün” vb. kelimeler fiilin zamanını gösterirlerse zaman zarfı olarak işlev görürler.
-
Soru Zarflarına Dikkat:
- “Nasıl, ne zaman, nereye, ne kadar, niçin” gibi soru sözcükleri fiilin yönünü, tarzını, zamanını vb. sorguluyorsa soru zarfı olur. Ama bunlar her zaman zarf olmak zorunda değildir; “Nasıl bir ev istiyorsun?” cümlesinde “nasıl” bir sıfat görevi görür (çünkü “evi” niteliyor). Bağlamı iyi değerlendirmek gerekir.
5. Özet ve Sonuç
Metindeki cümleleri ayrıntılı incelediğimizde, “sola”, “hemen hemen”, “bugün”, “daha”, “özenle”, “nereye”, “ne tarafa”, “yine”, “şimdi”, “hemen”, “demin”, “burada”, “sessizce”, “çok” ve “o kadar” gibi toplamda on beş civarında zarf (durum, miktar, zaman, yer-yön) yakaladık. Bunların içinde bazıları soru zarfı, bazıları tek başına bir yer-yön zarfı, bazıları da sıfatları veya zarfları derece bakımından değiştiren miktar zarfları olarak karşımıza çıktı.
Metin boyunca gördüğümüz “hızlı” gibi sözcükler ise, genelde isimleri (örneğin “hızlı adımlar”) nitelediği için “sıfat” görevindedir; fiili nitelemediği sürece zarf sayılmaz. Dolayısıyla, zarf olup olmadığına karar verirken her sözcüğün cümledeki konumuna ve hangi öğeyi nitelediğine dikkat etmek gerekir.
Bu kapsamlı inceleme, size Türkçe cümlelerde zarf türlerini nasıl ayırt edebileceğinize dair bir rehber niteliğindedir. Aşağıdaki tabloda metinde saptadığımız zarfların listesini, hangi türe ait olduklarını ve hangi cümlede kullanıldıklarını tekrar bulabilirsiniz. Umarım yararlı olmuştur!