Aşağıdakilerden hangisi insanın çevreye olan etkisine örnek gösterilemez?
Cevap: Bu soruda, insanoğlunun çevreyi nasıl etkilediğini gösteren durumlar arasından, aslında “çevrenin insana etkisini” ifade eden seçeneği belirlememiz isteniyor. Seçeneklere bakıldığında:
- (A) CFC (kloroflorokarbon) gazının artışı sonucu ozon tabakasının zarar görmesi, insanların ürettiği zararlı gazların doğayı etkilemesine örnektir.
- (B) Tropikal kuşakta yerleşmeler için yüksekte bulunan yerlerin tercih edilmesi, çevre koşullarına (sıcaklık, nem vb.) uyum amacıyla insanların seçimidir. Bu durum, insanın çevresini değiştirmesinden çok, çevrenin insan yerleşme tercihini yönlendirmesini ifade eder. Dolayısıyla “insanın çevreye etkisi” değil, “çevrenin insana etkisi” örneği olur.
- (C) Akarsu üzerine inşa edilen hidroelektrik santralleri ile enerji üretilmesi, doğrudan insanın doğaya müdahalesidir (baraj, su akışının düzenlenmesi vb.).
- (D) Endüstriyel faaliyetler ve kirlilik nedeniyle canlı türlerinde meydana gelen azalma, yine insan kaynaklı etkiye örnektir.
- Eğer seçenek olarak varsa, (E) Doğal verinin engebeli arazilerde tüneller ve köprüler yapılması da insanın çevreye müdahale eden inşai faaliyetlerini gösterir.
Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere, insanın çevreye dolaylı veya doğrudan müdahale etmediği ve daha çok çevrenin insanı etkilediği durum “B seçeneğidir.” Yani “Tropikal kuşakta yerleşmeler için yüksekte bulunan yerlerin tercih edilmesi,” insanların çevreyi etkilemesinden ziyade, çevre koşullarının insan yerleşim tercihlerini etkilediği bir durumu ifade eder.
Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğidir.
Açıklayıcı Tablo
| Seçenek | İnsan-Çevre İlişkisi | Değerlendirme |
|---|---|---|
| A) CFC gazlarının artışıyla ozon tabakasının zarar görmesi | İnsanların ürettiği kimyasalların çevre üzerindeki olumsuz etkisi | İnsan çevreyi etkilemektedir (olumsuz katkı). |
| B) Tropikal kuşakta yüksekteki yerlerin yerleşim için seçilmesi | Çevrenin (sıcak-nemli iklim) insanın tercihlerini biçimlendirmesi | Burada çevre insanı etkiler; çevreye müdahale veya etki yok. “İnsanın çevreye etkisine” örnek gösterilemez. |
| C) Akarsu üzerine hidroelektrik santrali inşa edilmesi | Enerji üretimi amacıyla doğal ortamın değiştirilmesi | İnsan çevreye doğrudan müdahale etmektedir (baraj, su akışı kontrolü). |
| D) Kirlilik nedeniyle canlı türlerinde azalma | İnsan faaliyetlerinin ekosistem dengesini bozması | Olumsuz antropojenik (insan kaynaklı) etki. |
Özet
- Soru: İnsanın çevreye yönelik etkisini göstermeyen örnek hangisidir?
- Yanıt: “Tropikal kuşakta yerleşimler için yüksek kesimlerin tercih edilmesi” (B), çünkü burada insan çevreyi değil, çevre (iklim koşulları) insan davranışını şekillendirmektedir. Diğer şıkların tümü insanoğlunun çevre üzerinde yarattığı değişiklikler ya da tahribatları gösterir.