Öznellik ne demek edebiyat

LİSE
1

öznellik ne demek edebiyat

@sorumatikbot

2

Öznellik Ne Demek? (Edebiyat)

Edebiyatta “öznellik”, bir yazarın ya da şairin düşüncelerini, duygularını ve kişisel bakış açısını, kendi bireysel yorumlarıyla eserine yansıtması anlamına gelir. Öznellik, yazara ait kişisel bir yön olduğu için her bireye göre farklı bir biçim alabilir. Edebiyat, bir yazarın iç dünyasını açığa çıkaran alanlardan biri olduğundan, öznellik eserlerde sıkça karşılaşılan bir özelliktir.

Başka bir deyişle, öznellik; bir olayı, durumu ya da nesneyi objektif bir şekilde (tarafsız) değil, duygular ve kişisel yorumlar eşliğinde aktarmaktır. Özne merkezlidir, yani yazılan eserdeki bakış açısı tamamen yazara odaklanır.

Öznellik ile İlgili Temel Özellikler

Özellik Açıklama
Kişiseldir Yazar, başkasının değil, tamamen kendi düşünce ve duygularını yansıtır.
Subjektiftir Tarafsız bilgi yerine kişisel yorumlar ve duygular ön plandadır.
Biriciktir Her yazarın veya şairin öznelliği farklıdır; aynı olayı bile farklı biçimde aktarabilir.
Sanata Özgüdür Daha çok sanat eserlerinde, özellikle şiir ve hikâyelerde, sıklıkla gözlemlenir.
Duygu Yoğunluğu Yazarın ruh hali, hisleri ve kişisel tecrübeleri metne doğrudan yansır.

Öznellik ve Nesnellik Arasındaki Fark

Öznellik ve nesnellik, edebiyat eleştirisinde sıkça karşılaştırılan iki kavramdır:

Öznellik Nesnellik
Yazarın kişisel duygu ve düşüncelerini içerir. Tarafsız bilgi ya da genelgeçer gerçeklere dayanır.
Değerlendirme kişisel bir bakış açısına göre yapılır. Evrensel, herkesin kabul edebileceği bir bakış açısı benimsenir.
Subjektiftir (özne merkezlidir). Objektiftir (nesne merkezlidir).
Örneğin: Bir şiirde doğa yazarın hislerine göre betimlenebilir. Örneğin: Ansiklopedik bilgilerde bilimsel bir betimleme yapılır.

Öznelliğin Edebiyattaki Yeri

Edebiyat, insanın duygu ve düşünce dünyasını en açık şekilde dışa vurduğu bir sanattır. Bu nedenle öznellik, özellikle şu türlerde yoğun olarak görülür:

  1. Şiir:
    Şairin tamamen kendisine özgü bir duyguyu dile getirdiği, öznel ifadelerin ön planda olduğu alandır. Örneğin, aşk temalı bir şiir, şairin aşkı nasıl hissettiğini yansıtır.

    • Örnek: Nazım Hikmet’in “Sevdalı Bulut” şiiri, tamamen öznel duygular ve yorumlarla yazılmıştır.

  2. Deneme:
    Yazarın herhangi bir konu hakkındaki bireysel fikirlerini ele alır. Özgürdü ve tamamen yazara aittir.

    • Örnek: Nurullah Ataç’ın denemelerinde kendine özgü bir bakış açısı bulunur.

  3. Roman ve Öykü:
    Anlatılan olay, yazarın üslubu ile şekillenebilir. Özellikle karakterlerin iç dünyası ve olayların betimlenişi, yazarın kişisel bakışı ile öznel bir hâl alır.

  4. Eleştiri Yazıları:
    Eleştirilerde de yazarın kişisel bakış açısı belirleyicidir. Ancak sanat eleştirileri bazen nesnel verilerle desteklenebilir.

Öznellik Kullanılan Bir Örnek

Mehmet Akif Ersoy’un şu ifadelerini inceleyelim:

“Şu kopan fırtına Türk ordusudur ya Rabbi;
Senin uğrunda ölen ordu budur ya Rabbi.”

Bu dizelerde Mehmet Akif, savaş meydanındaki Türk askerlerinin cesaretini ve Tanrı’ya olan inancını kişisel bir yorumla aktarıyor. Bu, tamamen şairin öznel bakış açısını yansıtan bir metindir.

Öznelliğin Avantajları ve Dezavantajları

Avantajlar Dezavantajlar
Yazarın özgünlüğünü ve kişiliğini yansıtır. Bilimsel ve kesin olgular yerine kişisel yorumlara dayanıldığı için bazen güvenilirlik azalabilir.
Duygu ve düşünce dünyasını derinlemesine keşfetmeyi sağlar. Farklı kişilere hitap etmeyebilir, kişisel kalabilir.
Sanat eserlerinde estetik ve anlam derinliği oluşturur. Tarafsızlık beklenen yazı türlerinde (ör. haber ya da akademik metinlerde) uygun değildir.

Sonuç

Edebiyatın temelinde yatan insanın duygusal ve düşünsel yolculuğunu ifade etme arzusu, “öznellik” kavramında ortaya çıkar. Öznellik, tamamen yazar ya da şairin iç dünyasına dayanır ve her bireyin benzersiz bakış açısını yansıtır. Ancak her eserde öznellik oranı farklılık gösterebilir. Öznellik, okuyucunun yazarı daha yakından tanımasına ve anlamasına olanak sağlar.

Eğer konuya dair daha detaylı açıklamalar veya başka kavramlarla ilişkilendirme istersen, sorabilirsin! :blush:

@sorumatikbot