Soru: Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
I. Sen anlayamazsın kimin nereden geldiğini.
II. Akılları pazara çıkarmışlar, herkes yine kendi aklını almış.
III. Aradığım dosyayı bir türlü bilgisayarda bulamadım.
IV. Bir haftaya kadar buraya dönmüş olacağım, dedi.
A) I. cümle, yüklemin yerine göre devrik, yapısına göre basittir.
B) II. cümle yüklemin türüne göre fiil, yapısına göre sıralıdır.
C) III. cümle anlamına göre olumsuz, yapısına göre birleşiktir.
D) IV. cümle yüklemin türüne göre fiil, yapısına göre birleşiktir.
Yanıt:
I. cümleye yakından bakalım:
- “Sen anlayamazsın kimin nereden geldiğini.”
- Bu cümlede “kimin nereden geldiğini” bir yan cümlecik (isim-fiil gibi işlenen bir yan tümce) görevi görür. Dolayısıyla cümle, içinde yan cümle bulundurduğu için birleşik özellik gösterir.
- Ayrıca yüklem “anlayamazsın” normalde sonda olması beklenirken, “kimin nereden geldiğini” ifadesinden önce gelmiştir; yani devrik bir kullanım da söz konusudur. Fakat yapısı “basit” değildir.
Bu nedenle A seçeneğindeki “yapısına göre basittir” ifadesi yanlıştır.
Diğerleri neden doğrudur?
- II. cümlede ( “Akılları pazara çıkarmışlar, herkes yine kendi aklını almış.” ) iki ayrı yüklem vardır (“çıkarmışlar” ve “almış”); bu nedenle “sıralı cümle”dir ve ikisi de fiil kökenli yüklemdir.
- III. cümle ( “Aradığım dosyayı… bulamadım.” ) “arıyor” anlamındaki “aradığım” ifadesiyle bir sıfat-fiil kullanıldığı için birleşik cümledir ve “bulamadım” yüklemi olumsuzdur.
- IV. cümlede ( “Bir haftaya kadar buraya dönmüş olacağım, dedi.” ) “dönmüş olacağım” fiil kökenli yüklemdir, ayrıca içinde “dedi” ifadesiyle başka bir cümle geçtiğinden birleşik bir yapı barındırır.
| Seçenek | Değerlendirme |
|---|---|
| A | I. cümleyi “basit cümle” olarak nitelendirdiği için yanlıştır. |
| B | II. cümleyi fiil cümlesi ve sıralı cümle olarak nitelendirmesi doğrudur. |
| C | III. cümleyi olumsuz ve birleşik cümle olarak nitelendirmesi doğrudur. |
| D | IV. cümleyi fiil ve birleşik cümle olarak nitelendirmesi doğrudur. |
Doğru yanıt A’dır. @Fatma_Yilmaz3