Soru: Yukarıdaki metinlerde, verilen üç özelliği (1. Varlıkların belirgin özellikleri tanıtılıp göz önünde canlandırılmıştır, 2. İnsan dışındaki bir varlığa insana ait özellik yüklenmiştir, 3. Kişi, yer ve zaman unsurlarından yararlanılmıştır) tümüyle içeren seçenek hangisidir?
Bu soruyu çözmek için her şıkkın detaylı bir şekilde analiz edilmesi gerekiyor. Bunun için metinlere dikkatlice tek tek odaklanacağız.
Verilen Özelliklerin Açıklaması:
-
Varlıkların Belirgin Özellikleri Canlandırılır:
- Varlıkların benzersiz özellikleri okuyucunun zihninde canlandırılabilecek şekilde anlatılmış olmalıdır.
-
İnsan Dışındaki Bir Varlığa İnsana Ait Özellikler Yüklenmiştir:
- Burada “kişileştirme” sanatı devreye girer. İnsan dışındaki bir varlık (örneğin hayvan, bitki veya cansız nesne), bir insan gibi düşünülür, konuşur veya hisseder.
-
Kişi, Yer ve Zaman Unsurları Kullanılmıştır:
- Metinde bir olayın geçtiği yer, kişi ve zaman açıkça belirtilmiştir.
Şimdi her bir seçeneği (A, B, C, D) inceleyelim:
A Şıkkı:
Metin İçeriği:
- Peren’in dikkatini çeken bir duvardaki adam portresi tarif ediliyor. Adamın bakışları ayrıntılı şekilde anlatılıyor: “yaşam dolu, kumral ve uzun boyluydu.”
Analiz:
-
Varlıkların Belirgin Özellikleri Tanıtılmış mı?
- Evet, portredeki adamın fiziksel özellikleri (uzun boylu, yaşam dolu, kumral) tanımlanmış ve göz önünde canlandırılmıştır.
-
İnsan Dışındaki Bir Varlığa İnsan Özelliği Yüklenmiş mi?
- Hayır, çünkü bu metinde portre dışında başka bir varlık kişileştirilmemiştir.
-
Kişi, Yer ve Zaman Unsurları Kullanılmış mı?
- Kişi (Peren) ve yer (küçük oda) belirtilmiş; ancak zaman tam anlamıyla belirtilmemiş. Bu nedenle eksik.
Sonuç: A şıkkı tüm özellikleri sağlamıyor.
B Şıkkı:
Metin İçeriği:
- “Şam ışığında kalan at,” canlı bir şekilde gözümüzün önüne getiriliyor. Atın yaprakları arayıp bulması ve bir anda “kolları gibi dişlerini” kullanarak yaprağı alması anlatılıyor.
Analiz:
-
Varlıkların Belirgin Özellikleri Tanıtılmış mı?
- Evet, atın hareketleri ayrıntılı ve canlı bir şekilde tanımlanmış; göz önünde canlandırılabiliyor.
-
İnsan Dışındaki Bir Varlığa İnsan Özelliği Yüklenmiş mi?
- Evet, “kolları gibi dişlerini” ifadesiyle at kişileştirilmiştir (insana ait bir özellik verilmiştir).
-
Kişi, Yer ve Zaman Unsurları Kullanılmış mı?
- Yer (çamlık alan) ve zaman (şafak vakti) belirtilmiş, kişi ise dolaylı olarak “sahibi” üzerinden verilmiş.
Sonuç: B şıkkı tüm özellikleri içeriyor.
C Şıkkı:
Metin İçeriği:
- Sarıgüne Hanım’ın sabah bahçede çiçeklerle ilgilenmesi ve papatyaların zarif görünümüne hayran kalması anlatılıyor.
Analiz:
-
Varlıkların Belirgin Özellikleri Tanıtılmış mı?
- Evet, papatyaların zarif görünümleri okuyucunun gözünde canlandırılmıştır.
-
İnsan Dışındaki Bir Varlığa İnsan Özelliği Yüklenmiş mi?
- Hayır, metinde papatyalar kişileştirilmemiştir. Sadece fiziksel özellikleri anlatılmıştır.
-
Kişi, Yer ve Zaman Unsurları Kullanılmış mı?
- Kişi (Sarıgüne Hanım), yer (bahçe) ve zaman (sabah) tasvir edilmiştir.
Sonuç: C şıkkı insan dışı varlığa insana ait bir özellik yükleme kriterine uymadığı için elenir.
D Şıkkı:
Metin İçeriği:
- Gemi ve denizin dalgaları arasında bir benzetme yapılarak geminin; “yorgun, halsiz bir birey gibi hissettiği” anlatılmıştır. Kendisi okyanusun serin sularındadır.
Analiz:
-
Varlıkların Belirgin Özellikleri Tanıtılmış mı?
- Evet, geminin yorgun ve halsiz olduğu açıkça betimlenmiş.
-
İnsan Dışındaki Bir Varlığa İnsan Özelliği Yüklenmiş mi?
- Evet, gemiye insan gibi duygu (yorgunluk) kazandırılmış; kişileştirme yapılmıştır.
-
Kişi, Yer ve Zaman Unsurları Kullanılmış mı?
- Evet, yer (okyanus) ve zaman anlatımdan çıkarılabiliyor; ancak kişi net şekilde verilmemiş.
Sonuç: D şıkkı, kişi eksikliği nedeniyle elendi.
Sonuç:
Yukarıdaki analizlere göre, B şıkkı verilen üç unsuru tam anlamıyla karşılamaktadır.
- Doğru Cevap: B Şıkkı