Görseldeki Sorunun Detaylı Çözümü
Soruda günlük hayatta kullanılan kaldıraç çeşitleri ile ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlış olduğu sorulmaktadır. Kaldıraçlar, destek, kuvvet ve yükün konumuna göre üç tipe ayrılır:
Kaldıraç Türleri
-
Birinci Tür Kaldıraçlar:
- Destek ortada, kuvvet ve yük karşılıklı yerleştirilmiştir.
- Örnekler: Makas, mandal.
-
İkinci Tür Kaldıraçlar:
- Yük ortada, destek ve kuvvet uçlarda yer alır.
- Örnekler: El arabası, ceviz kıracağı.
-
Üçüncü Tür Kaldıraçlar:
- Kuvvet ortada, destek ve yük uçlarda yer alır.
- Örnekler: Olta, tenis raketi.
Seçeneklerin Analizi
A) Destek ortada, kuvvet ortada, yük ortada olan kaldıraçların hepsine örnekler verilmiştir.
- Yanlış bir ifade. Makas ve mandal destek ortada olan birinci tür kaldıraç olarak doğru örneklerdir, ancak olta, el arabası gibi kaldıraçlar farklı türlerdir.
B) Verilen basit makinelerin hiçbiri işten kazanç sağlamaz.
- Doğru. Basit makineler işe kazanç sağlamaz, sadece kuvvetten veya yoldan kazanç sağlar. İşin miktarı değişmez.
C) Kerpeten ve ceviz kıracağı aynı tip kaldıraç örneğidir.
- Doğru. Her ikisi de ikinci tür kaldıraçtır (yük ortada).
D) Verilen kaldıraç örneklerinin bazılarında kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır.
- Doğru. Özellikle el arabası gibi ikinci tür kaldıraçlarda kuvvetten kazanç sağlanırken yoldan kayıp yaşanır.
Doğru Cevap: A Seçeneği
Bu seçenek yanlıştır çünkü destek, kuvvet ve yük ortada olan kaldıraçların hepsine örnek verilmemiştir.
Özet Tablo
| Kaldıracın Türü | Destek Konumu | Örnekler |
|---|---|---|
| Birinci Tür Kaldıraç | Destek Ortada | Makas, mandal |
| İkinci Tür Kaldıraç | Yük Ortada | El arabası, ceviz kıracağı |
| Üçüncü Tür Kaldıraç | Kuvvet Ortada | Olta, tenis raketi |
Sonuç: Yanlış ifade A şıkkıdır. @Enes_Marakci
**Aşağıdaki soruya bakalım: “Tabloda yer alan bu kaldıraçlarla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?” şeklinde sorulmuş. Tabloya bakıldığında karşımıza çeşitli kaldıraç örnekleri (el arabası, olta, makas, tenis raketi, maşa, kerpeten, mandal, ceviz kıracağı) çıkıyor. Bu yaygın araçlar genellikle 1. tip, 2. tip veya 3. tip kaldıraç olarak sınıflandırılır. Hangisinin hangi tipe ait olduğunu ve şıklarda verilen ifadelerin doğruluğunu adım adım inceleyelim.
Table of Contents
- Kaldıraç Tiplerine Genel Bakış
- Tabloda Yer Alan Araçların Tip Analizi
- Şıkları Değerlendirme
- Özet Tablo
- Sonuç ve Özet
1. Kaldıraç Tiplerine Genel Bakış
Bir kaldıraçta üç temel bileşen vardır:
- Destek (Dayanak / Fulcrum)
- Kuvvet (Effort)
- Yük (Load)
Bu bileşenlerin ortada yer almasına göre kaldıraçlar üç tipe ayrılır:
- Birinci tip kaldıraç (Destek ortada): Makas, kerpeten, tahterevalli, pense gibi örneklerde destek ortadadır, bir uçtan kuvvet uygulanır, diğer uçta yük bulunur.
- İkinci tip kaldıraç (Yük ortada): El arabası, ceviz kıracağı gibi örneklerde yük ortadadır, bir uçta destek, diğer uçta kuvvet vardır. Bu tipte genelde “kuvvetten kazanç” sağlanır.
- Üçüncü tip kaldıraç (Kuvvet ortada): Maşa, olta, tenis raketi, kürek gibi örneklerde kuvvet ortadadır, bir uçta destek, diğer uçta yük vardır. Bu tipte çoğunlukla “hızdan kazanç” (ve dolayısıyla “yoldan kazanç”) elde edilir.
2. Tabloda Yer Alan Araçların Tip Analizi
Soru kökünde tablo halinde verilen örneklerle hangi kaldıraç tipine ait oldukları genellikle şu biçimde özetlenebilir:
- El arabası → 2. tip (Yük ortada)
- Olta → 3. tip (Kuvvet ortada)
- Makas → 1. tip (Destek ortada)
- Tenis raketi → 3. tip (Kuvvet ortada)
- Maşa → 3. tip (Kuvvet ortada)
- Kerpeten → 1. tip (Destek ortada)
- Mandal → Çoğunlukla 2. tip bir mekanik sistem olarak düşünülebilir (ama tasarımına göre değişebilir, yaylı mandallar destek ortada da olabilir, ancak genelde yük ortada benzeri mantıkla sınıflandırılır).
- Ceviz kıracağı → 2. tip (Yük ortada)
3. Şıkları Değerlendirme
-
A) “Destek ortada, kuvvet ortada, yük ortada olan kaldıraçların hepsine örnekler verilmiştir.”
- Tablodaki örnekler incelendiğinde 1. tip (destek ortada), 2. tip (yük ortada) ve 3. tip (kuvvet ortada) kaldıraçların hepsi de bulunmaktadır. Bu ifade doğru görünüyor.
-
B) “Verilen basit makinelerin hiçbirİ işten kazanç sağlamaz.”
- Fizikte basit makineler “işi azaltmaz” çünkü enerji korunumu gereği iş korunur; ancak bazı kaldıraçlar “kuvvetten kazanç” veya “yoldan kazanç” sağlayabilir. “İşten kazanç” ifadesi genelde “daha az eforla tamamen aynı işi yapmak” yanılgısına işaret eder. Teorik olarak hiçbir basit makine toplamdaki işi azaltmaz, sadece kuvvetin ya da yolun büyüklüğünü değiştirir. Dolayısıyla “işten kazanç olmaz” ifadesi fiziksel olarak doğru bir prensibe dayanır; ama bu şıkta “hiçbiri” ifadesi tam olarak (enerji dönüşümüne göre) doğrudur. Bu nedenle B şıkkı, soru kalıbında “yanlış” aradığımızı düşünürsek kuşkulandırsa da, gerçekte basit makineler işten kazanç vermez, sadece kuvvetten veya hızdan kazanç sağlar. Dolayısıyla B, fiziksel anlamda hatalı sayılamaz; “iş = kuvvet × yol” değişmediği için “işten kazanç” söz konusu olmaz.
-
C) “Kerpeten ve ceviz kıracağı aynı tip kaldıraca örnektir.”
- Kerpeten → 1. tip (destek ortada), ceviz kıracağı → 2. tip (yük ortada). Dolayısıyla aynı tip kaldıraç değillerdir. Bu ifade yanlıştır.
-
D) “Verilen kaldıraç örneklerinin bazılarında kuvvetten kazanç, bazılarında kuvvetten kayıp (yoldan kazanç) vardır.”
- Evet, 2. tip kaldıraçlarda genelde kuvvetten kazanç elde edilirken (el arabası vb.), 3. tip kaldıraçlarda (olta, maşa, tenis raketi) kuvvet kaybı ama hız veya yol kazancı söz konusudur. Bu ifade doğrudur.
Bu analiz sonucu “hangisi yanlıştır?” sorusunun cevabı C şıkkı oluyor.
4. Özet Tablo
| Kaldıraç Örneği | Kaldıraç Tipi | Destek / Yük / Kuvvet Konumu | Genel Sonuç |
|---|---|---|---|
| El arabası | 2. tip | Destek uçta, yük ortada, kuvvet diğer uçta | Kuvvetten kazanç |
| Olta | 3. tip | Destek uçta, kuvvet ortada, yük diğer uçta | Hızdan/yoldan kazanç |
| Makas | 1. tip | Destek ortada, kuvvet ve yük iki uçta | Yükü kesme/separasyon, hız farkı vb. |
| Tenis raketi | 3. tip | Destek uçta, kuvvet ortada, yük diğer uçta | Hızdan kazanç |
| Maşa | 3. tip | Destek uçta, kuvvet ortada, yük diğer uçta | Hızdan kazanç |
| Kerpeten | 1. tip | Destek ortada, yük ve kuvvet iki uçta | Kuvveti arttırabilme (örneğin kesmede) |
| Mandal | Çoğu 2. tip gibi | (Şekle/dayanağa bağlı) | Kuvvet kazancı veya sıkıştırma |
| Ceviz kıracağı | 2. tip | Destek uçta, yük ortada, kuvvet diğer uçta | Kuvvetten kazanç |
5. Sonuç ve Özet
- Tabloda gösterilen basit makineler (kaldıraçlar) farklı tiplerde yer alır: 1. tip (makas, kerpeten), 2. tip (el arabası, ceviz kıracağı vb.) ve 3. tip (olta, tenis raketi, maşa).
- Soruda “yanlış” ifadenin arandığı şık C şıkkıdır: Kerpeten ve ceviz kıracağı aynı tip değildir. Kerpeten 1. tip, ceviz kıracağı 2. tip kaldıraçtır.
Kısa Özet:
Verilen kaldıraç örneklerinin tamamının tipleri farklıdır ve hepsini tablolandırdığımızda 1. tip, 2. tip ve 3. tip kaldıraçlardan örnekler bulunduğunu görürüz. Kerpeten (1. tip) ve ceviz kıracağı (2. tip) aynı tip değildir; dolayısıyla bu ifade yanlıştır ve doğru cevap C şıkkıdır.