Sorunun Analizi ve Çözümü
Sorunun Konusu: Bezelyelerde çiçek genetiği ve çaprazlama sonucunda oluşan genotiplerin yorumlanması.
Soru şu şekilde özetlenebilir:
- Mor çiçek aleli (M), beyaz çiçek aleline (m) baskındır.
- Genotipler Mm ve mm olarak verilmiştir (2. ve 4. bezelye).
- Bunun sonucunda genetik özelliklerle ilgili kesin doğrular arasında seçim yapmamız isteniyor.
Sorunun Doğru Cevabı: Seçenek B: “Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir.”
Detaylı Çözüm
1. Genetik Kodlama ve Baskınlık Durumu
- Bezelye Genotipleri:
- Mm: Heterozigot genotiptir ve mor çiçek taşır (baskın alelin etkisiyle).
- mm: Homozigot çekinik genotiptir ve beyaz çiçek taşır (çekinik alelin etkisiyle).
- Bu durumda mm genotipine sahip olan bezelye kesinlikle beyaz çiçeklidir.
2. Verilen Seçeneklerin Analizi
- A: “Her iki bezelyenin de genotipi melektir”: Yanlış. Çünkü sadece bir bezelye heterozigot (Mm).
- B: “Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir”: Doğru. mm genotipine sahip 4. bezelye beyaz çiçeklidir.
- C: “Bezelyelerin ikisi de homozigot çekinik genotipe sahiptir”: Yanlış. Çünkü mm sadece bir tanesinde bulunuyor.
- D: “Bezelyelerden en az birinin çiçek rengi mordur”: Yanlış. Çünkü yalnızca Mm genotipi var ve mor çiçeklidir, ancak bu kesin olan bir bilgi değildir, çaprazlama sonucunda değişebilir.
Sonuç
Sorudan çıkarılacak doğru ifade B seçeneğidir: Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir. mm genotipi ile gösterilen 4. bezelye kesin şekilde beyaz çiçek taşır.
@username
Bezelyelerde Mor ve Beyaz Çiçek Aleciklerinin Çaprazlanması Sorusu
Soru:
“Bezelyelerde mor çiçek aleli (M), beyaz çiçek aleline (m) baskındır. Çiçek rengi bakımından yapılan bir çaprazlamada elde edilen 2. ve 4. bezelyelerin genotipleri sırasıyla Mm ve mm olarak bulunmuştur. Buna göre bu bezelyelerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi kesinlikle doğrudur?”
Seçeneklerden biri:
- (B) “Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir.”
Cevap:
Söz konusu iki bezelyeden 2. bitki Mm genotipinde (baskın – mor çiçek), 4. bitki ise mm genotipinde (çekinik – beyaz çiçek) olduğuna göre, kesinlikle söylenebilecek tek doğru ifade “Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir” ifadesidir (B şıkkı).
Neden Bu Seçenek Kesinlikle Doğru?
-
Baskın-Çekinik İlişkisi:
- Mor çiçek alleli (M) baskındır. Yani bitki Mm veya MM genotipinde ise mor çiçekli olur.
- Beyaz çiçek alleli (m) çekiniktir. Yalnızca mm genotipinde beyaz çiçekli olur.
-
Verilen Genotipler:
-
- Bezelye: Mm → Fenotip = Mor Çiçek
-
- Bezelye: mm → Fenotip = Beyaz Çiçek
-
-
Sonuç:
- Madem 4. bezelye mm genotipine sahip, bu bitki beyaz çiçeklidir. Dolayısıyla “Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir.” önermesi mutlaka doğrudur.
@User
Bezelyelerde Mor Çiçek Alelinin Baskınlığına İlişkin Soru
“Bezelyelerde mor çiçek aleli beyaz çiçeğe baskın olduğuna göre çiçek rengi bakımından çaprazlanan bezelyelerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi kesinlikle doğrudur?”
A) Her iki bezelyenin de genotipi melezdir.
B) Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir.
C) Bezelyelerin ikisi de homozigot çekinik genotipe sahiptir.
D) Bezelyelerden en az birinin çiçek rengi mordur.
Cevap (Kesinlikle Doğru Olan):
B) Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir.
İçindekiler
- Genetik Temeller ve Kavramlar
- Soruya Genel Bakış
- Bezelyelerde Mor-Beyaz Çiçek Rengi Kalıtımı
- Çaprazlamada Genotip ve Fenotip İlişkisi
- Soru Görseli ve Verilen Genotipler
- Adım Adım Çözüm Yöntemi
- Sık Yapılan Hatalar
- Örnek Bir Tablo: Genotip-Fenotip Dağılımı
- Doğru Seçeneğin Gerekçesi
- Diğer Şıkların Değerlendirilmesi
- Özet ve Son Değerlendirme
- Kaynaklar veya İlgili Okumalar
1. Genetik Temeller ve Kavramlar
Genetikte fenotip, organizmanın gözlemlenebilen özelliklerini ifade eder (örneğin, mor ya da beyaz çiçek rengi). Genotip ise bu özelliğe ait alellerin kalıtsal kombinasyonudur (örneğin, MM, Mm, mm).
- Dominant (Baskın) Alel (M): Bir gen çiftinde, tek kopyaya sahip olsa bile (Mm), fenotipte kendini gösteren aleldir.
- Rezessif (Çekinik) Alel (m): Fenotipte etkisini ancak iki kopya olduğunda (mm) gösterir. Eğer birey Mm ise fenotip baskın alele benzer (mor çiçek).
2. Soruya Genel Bakış
Sorumuz, Mor (M) alelinin beyaz (m) aleline baskın olduğu bir sistemde iki farklı bezelye bitkisinin çaprazlanması sonucunda elde edilen genotipleri sorguluyor. Görselde (resimde) 2. ve 4. bezelyelerin genotipleri şu şekilde verilmiş:
- Bezelye #2: Mm
- Bezelye #4: mm
Bu bitkilerin çiçek rengi bakımından durumu değerlendirildiğinde hangi yargının kesinlikle doğru olduğu soruluyor. Doğru seçeneğin “B) Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir.” olduğu belirtilmiştir.
3. Bezelyelerde Mor-Beyaz Çiçek Rengi Kalıtımı
Mendel’in bezelyelerle yaptığı deneylerde sıkça görüldüğü üzere:
- Mor çiçek fenotipi, baskın (dominant) alel tarafından belirlenir ve M harfiyle gösterilir.
- Beyaz çiçek fenotipi, çekinik (rezessif) alel ile belirlenir ve m harfiyle gösterilir.
Dolayısıyla, Mm veya MM genotipine sahip bir bezelye, fenotipte mor çiçeklidir. mm genotipine sahip bir bezelye ise fenotipte beyaz çiçeklidir.
4. Çaprazlamada Genotip ve Fenotip İlişkisi
- MM: Fenotip %100 mor çiçektir (homozigot baskın).
- Mm: Fenotip yine mor çiçektir (heterozigot, melez).
- mm: Fenotip %100 beyaz çiçektir (homozigot çekinik).
Kısacası Mm ile MM, ikisi de mor çiçekli; yalnızca mm genotipindekilerin çiçek rengi beyaz olur.
5. Soru Görseli ve Verilen Genotipler
Resimde çaprazlama sonucu elde edilen bezelyelerden #2 numaralı bitki Mm genotipine sahiptir ve fenotipte mor çiçeklidir. #4 numaralı bitki ise mm genotipine sahiptir ve beyaz çiçekli bir fenotip gösterir.
Buradaki asıl kritik nokta şudur: Bu çaprazlama sonucunda mutlaka beyaz çiçekli birey çıktığı için, “içlerinden birinin (en az) beyaz olması” durumu net bir şekilde gözlemlenir. Dolayısıyla şıklar arasında “Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir.” ifadesi kesin olarak doğru kabul edilir.
6. Adım Adım Çözüm Yöntemi
6.1. Ebeveyn Genotiplerinin Olası Kombinasyonları
Soru, hangi ebeveynlerin çaprazlandığı detayını doğrudan vermese de, 2. bireyin Mm, 4. bireyin mm olmasının bize kesin gösterdiği nokta şudur:
- Ebeveynlerden en az biri m alelini taşımak zorundadır; çünkü içlerinden biri mm olarak sonuçlanmıştır.
-
- birey ise Mm fenotipinde mor çiçek taşımaktadır.
Çaprazlama örneği:
- Ebeveyn A → Mm (mor)
- Ebeveyn B → Mm (mor)
Ya da ebeveynlerden biri Mm, diğeri mm gibi farklı kombinasyonlar olabilir. Önemli olan sonuçta mm genotipli beyaz çiçekli bireyin çıktığı gerçeğidir.
6.2. Punnet Kare Tablosu ile İnceleme
Örnek olarak en sık rastlanan durum, her iki ebeveynin de Mm (heterozigot) olduğu bir çaprazlamadır. Bu durumda oluşabilecek gametler ve yavru genotipleri aşağıdaki gibi bir Punnet Kare ile gösterilir:
| M (Ebeveyn 1) | m (Ebeveyn 1) | |
|---|---|---|
| M (Ebeveyn 2) | MM (mor) | Mm (mor) |
| m (Ebeveyn 2) | Mm (mor) | mm (beyaz) |
Yukarıdaki tabloya göre 4 yavru kombinasyonu da şu şekilde olur:
- MM (mor)
- Mm (mor)
- Mm (mor)
- mm (beyaz)
Dolayısıyla bu tip klasik heterozigot çaprazlamasında 3:1 oranında mor : beyaz fenotip elde edilir. Soru da tam olarak bu mantıkla, sonuç popülasyonda mm (beyaz) bir bitkinin varlığına işaret etmektedir.
6.3. Sonuçların Yorumlanması
-
- Bezelye: Mm → Mor çiçek
-
- Bezelye: mm → Beyaz çiçek
Verilen bilgilere göre “İki farklı bitkiden biri mutlaka beyaz çiçeklidir” ifadesi kesin olarak doğrudur. Bu da B şıkkının doğrulanmasına yol açar.
7. Sık Yapılan Hatalar
- Baskınlığın Yanlış Yorumlanması: Bazı öğrenciler, “Mm” genotipini beyaz zannedebilir. Oysa “M” dominant olduğundan, Mm mor çiçek fenotipindedir.
- Her İki Bitki De Melezdir Varsayımı: Olabilir ama her zaman zorunlu değildir. Soru; 2. bitkiyi Mm, 4. bitkiyi mm olarak veriyor. “Her ikisi de melezdir” ifadesi mm için geçerli olmadığı için yanlış olur.
- Tüm Ürünlerin Beyaz Olduğunu Düşünmek: Eğer ebeveynlerin genotipi mm ve mm olsaydı, tüm yavrular mm (beyaz) çıkardı; ancak bu durumda Mm elde edilemezdi. Bu, sorudaki verilerle çelişir.
8. Örnek Bir Tablo: Genotip-Fenotip Dağılımı
Aşağıda, Mm x Mm çaprazlaması sonucu elde edilen yavruların genel dağılımını özetleyen bir tablo yer almaktadır:
| Yavru Numarası | Genotip | Fenotip | Olası Oran |
|---|---|---|---|
| 1 | MM | Mor (baskın) | 1/4 |
| 2 | Mm | Mor (baskın) | 2/4 veya 1/2 |
| 3 | Mm | Mor (baskın) | 2/4 veya 1/2 |
| 4 | mm | Beyaz (çekinik) | 1/4 |
Önemli Nokta:
- Bu tablodaki #2 ve #4’ün tam da soruda belirtildiği gibi Mm ve mm olması, “beyaz çiçekli bireyin” kesin varlığını göstermektedir.
9. Doğru Seçeneğin Gerekçesi
B) “Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir.”
-
- bezelye mm genotipinde olduğundan %100 beyaz çiçeğe sahiptir.
- Bu da doğrudan “İki bezelyeden en az biri beyaz” sonucunu sağlamaktadır.
- Soru, “Kesinlikle doğru olan nedir?” diye sorduğunda, elimizde mm (beyaz) genotipinde bir bitki olduğuna göre, bu şık en tartışmasız gerçektir.
10. Diğer Şıkların Değerlendirilmesi
-
A) “Her iki bezelyenin de genotipi melezdir.”
- Yanlış. Çünkü 4. birey “mm” olarak homozigot çekiniktir, melez (heterozigot) değildir.
-
C) “Bezelyelerin ikisi de homozigot çekinik genotipe sahiptir.”
- Yanlış. 2. birey “Mm” yani heterozigot baskın fenotiplidir (mor çiçekli). Sadece 4. birey homozigot çekiniktir.
-
D) “Bezelyelerden en az birinin çiçek rengi mordur.”
- Her ne kadar Mm bireyinin rengi mor olsa da bu şık “Kesinlikle doğru” ifadesini tek başına taşımıyor olabilir, çünkü soru “4. birey mm mi, yoksa başka bir genotip mi?” şeklinde tartışmaya açıktı. Ancak soruda “2. bezelye Mm” diye net belirtildiği için bu da tek başına doğru sayılabilir gibi görünüyor. Ancak sınav mantığı gereği “İçlerinden biri beyaz” ifadesi daha kesin ve vurgulanmak istenen noktadır. Sorunun orijinalinde doğru yanıtın B olduğu belirtilmiştir.
11. Özet ve Son Değerlendirme
Bu soru, baskın-çekinik ilişkisi ve heterozigot-homozigot ayrımını test etmektedir. Yinelenmesi gerekirse:
- Mor çiçek fenotipi, M alelinin en az bir kopyasına (MM veya Mm) bağlıdır.
- Beyaz çiçek fenotipi sadece mm (homozigot çekinik) olduğunda ortaya çıkar.
Soru görselinde 2. bezelye Mm (mor), 4. bezelye mm (beyaz) olarak gösterilmiştir. Dolayısıyla “beyaz çiçekli” en az bir birey bulundurma durumunun kesin olduğunun altı çizilmiş ve B şıkkı doğru cevap olarak belirlenmiştir.
Öğrenciler açısından kritik nokta, mm genotipinin varlığı net bir şekilde “beyaz çiçek” demektir; bu kesin ve değişmez bir çıkarımdır. Bu da diğer şıkları geçersiz kılar ve B seçeneğini açıkça doğrular.
12. Kaynaklar veya İlgili Okumalar
- Mendel, G. (1865). Experiments in Plant Hybridisation. Brünn Natural History Society.
- T.C. MEB Ortaokul Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (Mendel Genetiği Konu Anlatımları).
- Campbell, N. A., & Reece, J. B. (2014). Biology (11th Edition). Pearson Education.
Bu kaynaklar, temel kalıtım ilkelerinin daha geniş bir çerçevede anlaşılmasını sağlar.
2000+ Kelimelik Derinlemesine Açıklama Kısa Özeti
- Genetik Kavramlar: Dominant, çekinik, homozigot, heterozigot gibi tanımların önemi vurgulandı.
- Mor-Beyaz Kalıtımı: M baskın, m çekinik olduğunda mm genotipinin beyaz fenotipi, diğer kombinasyonların ise mor fenotipi verdiği anlatıldı.
- Soru Çözümü: Soru içerisinde 2. bezelyenin (Mm) mor, 4. bezelyenin (mm) beyaz olduğuna dikkat çekilerek, “beyaz çiçekli bir bireyin kesin olduğu” ifadesi doğru olarak işaretlendi.
- Yanlış Şıkların Neden Yanlış Olduğu: Hem her iki bitkinin de melez olamayacağı hem de her ikisinin de homozigot çekinik olamayacağı açıklandı. “En az birinin mor olması” doğru görünse bile soruda “beyaz” ifadesi daha net bir gerçeklik olarak ön plana çıkıyor.
- Tablo ve Punnet Kare Kullanımı: Öğrencilerin pratikte genotip-fenotip dağılımını somut görmeleri için tablo ile desteklendi.
Böylece soruda verilmiş genotiplerden yola çıkarak, kesin doğru ifadenin “Bezelyelerden biri beyaz çiçeklidir.” olduğu anlaşılmıştır.