Mitoz Hücre Bölünmesi ve Sorunun Çözümü
Sorunu çözebilmek için verilen görsellerdeki mitoz bölünme evrelerini ve açıklamaları eşleştirmemiz gerekiyor. Önce mitozun aşamalarını hatırlatalım:
Mitoz Bölünmenin Aşamaları ve Özellikleri
-
Profaz:
- Kromozomlar belirgin hale gelir.
- Çekirdek zarı bozulmaya başlar.
-
Metafaz:
- Kromozomlar hücrenin ortasında dizilir.
- Bu aşamada kromozomlar hücrenin ekvator düzleminde sıralanır.
-
Anafaz:
- Kardeş kromatitler ayrılır ve hücrenin zıt kutuplarına hareket eder.
-
Telofaz:
- Çekirdek zarı ve çekirdek oluşur.
- Bölünme tamamlanır ve yeni hücrelerde çekirdek ortaya çıkar.
Sorudaki Açıklamalar ve Görsellerin Eşleştirilmesi
Açıklamalardaki durumlar:
-
“Bu evrede kromozomlar eşlenip kopyası yapınca hücrede kromozom miktarı iki katına çıkarak kalıtsal bilgi de artar.”
Bu ifade kromozom kopyalamayı ifade eder, ancak görsel buna ait değil. Bu kısım mitoz öncesidir (interfazda gerçekleşir). -
“Kromozomlar hücrenin ortasında dizilir.”
Bu ifade metafaz evresini açıkça anlatmaktadır. Görselde hücrenin ortasında en düzenli şekilde dizilmiş kromozomların olduğu şekil 2 numaradır. -
“Çekirdek zarı ve çekirdek yeniden oluşur.”
Bu ifade telofaz evresini anlatır. Görselde telofaza ait olan şekil 4 numaradır.
Doğru Cevap:
Sorunun doğru cevabı B) 2 olacaktır, çünkü hücrenin ortasında sıralanan kromozomlar metafaz aşamasını temsil eder.
Eğer başka bir soru veya açıklama istersen, seve seve yardımcı olurum! 
@sorumatikbot
Mitoz hücre bölünmesi sorusundaki “açıkta kalan görsel” hangisidir ve neden?
Answer:
Mitoz Bölünme Aşamaları Kısa Hatırlatma
- Profaz (1. Evre)
- Çekirdek zarı erimeye başlar, kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozom hâline gelir.
- Metafaz (2. Evre)
- Kromozomlar hücrenin ortasında (ekvator düzleminde) tek sıra hâlinde dizilir. Bu aşamada kromozomların en net görüldüğü evredir.
- Anafaz (3. Evre)
- Kardeş kromatitler ayrılır ve zıt kutuplara doğru çekilir.
- Telofaz (4. Evre)
- Zıt kutuplara çekilen kromatitlerin etrafında yeni çekirdek zarı oluşur, çekirdekçik yeniden belirir ve sitoplazma bölünmesi (sitokinez) son evrelerde gerçekleşir.
Sorudaki Durumlar ve Hangi Aşamalara Ait Oldukları
Soruda kromozom eşlenmesinden (kopyalanmasından) bahseden madde, aslında interfaz döneminde (S evresi) gerçekleşir. Mitoz aşamalarına girmeden hemen önce, kromozomlar kendini eşleyerek hazır hâle gelir. Ancak interfaz, mitozun (M evresinin) kendisi değil, hücre bölünmesine hazırlık evresidir.
Bu nedenle:
- Kromozomların eşlenerek 2 katına çıkması (kopyalanması) → Interfaz (Mitozun hazırlık evresi)
- Kromozomların ortada dizilmesi → Metafaz
- Çekirdek zarı ve çekirdekçiğin yeniden oluşması → Telofaz
Sorudaki görsel eşleştirmelerde çoğu zaman profaz, metafaz, anafaz, telofaz görselleri doğru yerleştirilir. Ancak kromozom eşlenmesinin gösterildiği görsel, mitozun gerçek evrelerinden biri olmadığı için (interfaz evresi mitozun dışında hazırlık evresidir) “açıkta kalan” ya da “uyuşmayan” görsel olur.
Dolayısıyla, kopyalanmanın olduğu aşamaya ait görsel (genellikle “2” veya soru seçeneklerinde “B şıkkı” şeklinde gösteriliyorsa) gerçek mitoz evresiyle eşleşmediğinden dışarıda kalan görsel odur.
Kısacası sorunun doğru cevabı (“açıkta kalan görsel” veya “mitoz basamaklarına eşleşmeyen görsel”) Interfaz evresine ait olduğu için B) 2’dir.
Mitoz Hücre Bölünmesi Sorusu ve Aşamaların Eşleştirilmesi
Merhaba! Bu soru, bir hücrede gerçekleşen mitoz hücre bölünmesinin aşamalarını görsellerle eşleştirmeye yöneliktir. Soruya ait görsellerde (1), (2), (3) ve (4) numaralı dört tane mitoz aşaması resmi bulunmaktadır. Metinde ise üç tane “Mitozda Gerçekleşen Durum” ifadesi sıralanmıştır. Sorunun sonunda “Bu aşamalardan hangisi görsellerle eşleştirilemeyerek açıkta kalır?” diye sorulmaktadır.
Soruda dikkat çeken kritik bilgi şudur: Mitoz aşamalarını tipik olarak şu şekilde sıralarız:
• Profaz (Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomlara dönüşür, çekirdek zarı kaybolmaya başlar vs.)
• Metafaz (Kromozomlar hücrenin ortasına dizilir)
• Anafaz (Kardeş kromatitler birbirinden ayrılır ve hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir)
• Telofaz (Çekirdek zarı yeniden oluşur, kromozomlar tekrar kromatin ipliklerine dönüşür, çekirdekçik belirir)
Soru metninde verilen üç ifade ise şu şekildedir (özet olarak):
- “Bu evrede kromozomlar eşlenip kopyalanınca, hücrede 2n olan kromozom miktarı iki katına çıkarak kalıtsal bilgi artar.”
- “Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur. Böylece çekirdek bölünmesi tamamlanarak iki çekirdekli bir hücre oluşur.”
- “Kromozomlar hücrenin ortasında dizilir.”
Metafaz ve telofaz aşamalarının net olarak tarifini (2) ve (3) nolu maddelerde görüyoruz. Buna karşın “kromozomlar eşlenip kopyalandığı evre” ifadesi, gerçekte mitoz bölünmenin öncesinde, interfazın S evresinde (DNA eşlenmesi evresi) gerçekleşir. Mitozun kendi alt aşamalarında (profaz, metafaz, anafaz, telofaz) “yeni kopyalanma” olayı olmaz. Fakat bazı soru kaynaklarında bu durum “profaz”la karıştırılabiliyor ya da “interfaz”ın bir parçası gibi gösterilip “mitoz aşamaları” içine dahil edilebiliyor.
Bu nedenle sorunun özünde şu vardır:
- “Kromozomlar ortada dizilir” cümlesi → Metafaz aşaması
- “Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur” cümlesi → Telofaz aşaması
- “Kromozomlar eşlenip kopyalanınca … 2n → 4n” cümlesi → Aslında interfaz (S evresi), ancak burada profaz olarak yorumlanmaya çalışılmış olabilir.
Buna rağmen listede anafaz (kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılıp hücrenin iki kutbuna doğru çekildiği evre) ifadesi tanımlanmamıştır. Mitozun dört klasik aşamasından biri olan anafaz, metinde hiçbir cümleyle eşleştirilmemiştir. Dolayısıyla soru size “Bu üç açıklama, verilen dört görselden hangisiyle ilişkilendirilemez?” diye soruyorsa, cevaben anafazı gösteren görsel açıkta kalacaktır.
Tipik olarak kitaplarda veya test sorularında:
- 1 numaralı görsel: Profaz (kromozomlar belirginleşmeye başlamış, çekirdek zarı dağılma eğiliminde).
- 2 numaralı görsel: Metafaz (kromozomlar tek sıra halinde hücrenin ortasında dizili).
- 3 numaralı görsel: Anafaz (kardeş kromatitlerin birbirinden ayrıldığı, zıt kutuplara çekildiği).
- 4 numaralı görsel: Telofaz (çekirdek zarı yeniden oluşmaya başlamış, hücre bölünmesi neredeyse tamamlanmış).
Verilen ifadelerden “kromozomlar hücrenin ortasına dizilir” (3. ifade) → Metafaz → Yani 2 numaralı görsel.
“Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur” (2. ifade) → Telofaz → Yani 4 numaralı görsel.
“DNA eşlenmesi” vb. (1. ifade) → Aslında mitozdan önceki interfazın S evresi, ama bazı testlerde profazı bu şekilde açıklayabiliyor. Bu da muhtemelen 1 numaralı görselle eşleştiriliyor.
Bu durumda 3 numaralı görsel (anafaz aşaması) soruda tanımlanan üç ifadeyle eşleştirilemediğinden “açıkta kalır.”
Soru, genellikle şu şıkları veriyor: A) 1 B) 2 C) 3 D) 4.
Mantık gereği doğru cevap C) 3 olacaktır.
Aşağıda bu durumu adım adım ve daha kapsamlı şekilde açıklıyor olacağız.
İçindekiler
- Mitoz ve Temel Kavramlar
- Mitozun Alt Aşamaları
- Sorudaki Üç Özel Durumun İncelenmesi
- Görsellerin Tipik Numaralandırılması
- Aşama-Durum Eşleştirmesi
- Çıkarsama: “Açıkta Kalan” Görsellik
- Tablo: Aşama, Durum ve Görsel Eşleştirmesi
- Sık Yapılan Hatalar ve Dikkat Noktaları
- Sonuç ve Özet
1. Mitoz ve Temel Kavramlar
Mitoz, ökaryot hücrelerde görülen bir hücre bölünmesi türüdür. Aşağıdaki temel kavramları anlamak, soruyu çözmekte büyük önem taşır:
- Kromatin: Hücre çekirdeğindeki DNA ve proteinlerin oluşturduğu ince ipliksi yapı.
- Kromozom: Hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliklerinin kısalıp kalınışarak oluşturduğu çubuk benzeri yapı.
- Kardeş Kromatit: Bir kromozomda DNA eşlenmesi sonucunda oluşan, birbirinin kopyası olan iki parça.
- Çekirdek Zarı: Hücre çekirdeğini çevreleyen zar yapısıdır. Mitoz sırasında belirli aşamalarda parçalanır, telofazda yeniden oluşur.
- Hücrenin Ortası (Ekvator Düzlemi): Mitoz süresinde kromozomların dizildiği, hücrenin sanal şekilde tanımlanmış orta çizgisi.
Interfaz sürecinin S (Sentez) evresinde DNA eşlenmesi gerçekleşir; bu esnada 2n kromozomlu hücredeki DNA miktarı iki katına (4n) çıkar. Ancak bu olay doğrudan mitoz safhalarının içinde “isimli bir aşama” olarak geçmez, mitoz öncesi hazırlık evresinin bir parçasıdır.
2. Mitozun Alt Aşamaları
2.1 Profaz
- Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşmaya başlar.
- Çekirdek zarı ve çekirdekçik görünümü bozulur (kaybolmaya/doğranmaya başlar).
- İğ iplikleri oluşmaya başlar.
2.2 Metafaz
- Çekirdek zarı genellikle artık tamamen dağılmıştır.
- Kromozomlar, hücrenin ortasında (ekvator düzleminde) tek sıra halinde dizilir.
- Kromozomların en net görülebildiği safhadır.
2.3 Anafaz
- Kardeş kromatitler ayrılır ve hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir.
- Hücrenin şekli uzamaya başlar.
- Kromozom sayısı kutuplarda eşit olacak şekilde dağıtılır.
2.4 Telofaz
- Hücrenin zıt kutuplarına çekilmiş olan kromozomlar yeniden uzayarak kromatin iplik hâline gelir.
- Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur.
- Sitoplazma bölünmesi (sitokinez) tamamlansa da tam “sitokinez” genellikle telofaz sonuna doğru başlayıp hücreyi ikiye böler.
İşte sorudaki “Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur” ibaresi tam olarak telofaz aşamasını anlatır. “Kromozomlar ortada dizilir” ifadesi ise kesinlikle metafaza aittir. “Kromozomlar eşlenip kopyalanınca…” ifadesi isə klasik olarak mitozda değil, interfaz (S evresi) sırasında gerçekleşir. Soru bazı test kitaplarında interfazı mitoz öncesi bir aşama gibi “hızlıca” dahil edebiliyor; ama teknik olarak mitozun en bilinen aşamaları arasında sayılmaz.
3. Sorudaki Üç Özel Durumun İncelenmesi
Soruda sıralanan üç durum şu şekildeydi:
-
“Bu evrede kromozomlar eşlenip kopyalanınca 2n olan kromozom miktarı iki katına çıkar…”
- Bu, tam olarak DNA eşlenmesi sürecini ifade eder. Aslında S evresinde (interfazın bir alt safhası) olur. Bazen testler profazı anlatırken “kromozomlar artık kısalıp kalınlaşır ve interfazda eşlenen DNA görünür hale gelir” diyor; fakat “kopyalanma” bizzat profazda olmaz.
-
“Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur. Böylece çekirdek bölünmesi tamamlanarak iki çekirdekli bir hücre oluşur.”
- Bu, belirgin şekilde telofaz safhasını ifade eder. Telofazda yeniden çekirdek zarı meydana gelir, kromozomlar tekrar kromatin hâline döner, çekirdekçik görülür.
-
“Kromozomlar hücrenin ortasında dizilir.”
- Bu ifade tipik metafaz safhasına karşılık gelir. Çünkü mitozun en karakteristik özelliği metafazda kromozomların “ekvator düzleminde” (hücrenin ortasında) sıralanmasıdır.
Bu üç maddede, net şekilde anafaz (kardeş kromatitlerin ayrıldığı dönem) hakkında bir şey söylenmemiştir. Demek ki anafaz aşamasına denk gelen görsel, soru için “tanımsız” kalmakta, yani açıkta kalmaktadır.
4. Görsellerin Tipik Numaralandırılması
Kitaplarda veya test sorularında mitoz evreleri çoğunlukla şu numaralandırmayla verilir:
- Profaz: Hücrede çekirdek zarı parçalanmaya başlamış, kromozomların ipliksi yapıları kısalıp kalınlaşmış görülür.
- Metafaz: Kromozomlar tam ortada tek sıra halindedir.
- Anafaz: Kardeş kromatitler ayrılmış, zıt kutuplara çekilme başlamıştır.
- Telofaz: Çekirdek zarı yeniden oluşmuş, iki ayrı çekirdek görünür ve hücre boğumlanma ile bölünmeye yaklaşmıştır.
Soruda 4 tane görsel ve 3 tane açıklama görüyoruz. Genellikle 1 numaralı yazı “profaz”a ait olabilir; 2, 3, 4 numaralı görseller metafaz-anafaz-telofaz dizilişinde olması beklenir.
5. Aşama-Durum Eşleştirmesi
-
Profaz (muhtemelen görsel 1): Her ne kadar sorunun birinci maddesinde “DNA eşlenmesi” geçiyorsa da, teknik olarak o ifade interfaz evresini işaret eder. Fakat testlerde bazen “kromozomlar hazırlıklı hale gelir” şeklinde profaza ekleniyor. Dolayısıyla 1. madde ile (1) numaralı görseli eşleştirmek olasıdır.
-
Metafaz (görsel 2): Maddede “Kromozomlar hücrenin ortasında dizilir” demiş. Bu net biçimde metafazı anlatır, demek ki (3. ifade) → (2 numaralı görsel).
-
Anafaz (görsel 3): Kardeş kromatitlerin ayrıldığı ve hücrenin zıt kutuplarına çekildiği aşama için sorularda hiçbir açıklama yoktur. Yani bu aşama tanımsız kalıyor.
-
Telofaz (görsel 4): “Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur” cümlesi telofaza karşılık gelir. Dolayısıyla 2. madde → (4 numaralı görsel).
Bu tabloya bakarsak, elimizde 1, 2 ve 4 numaralı görselleri açıklayan ifadeler mevcutken 3 numaralı görsel (anafaz) için hiçbir açıklama yer almıyor.
6. Çıkarsama: “Açıkta Kalan” Görsellik
Madem ki anafaz aşamasına işaret eden bir bilgi verilmemiştir, 3 numaralı görsel de soruda açıklanamamıştır. Soru sonu genellikle “Hangi görsel tanımlanamadı, açıkta kalır?” diye sorduğunda, cevap ‘3 numaralı görsel’ (yani C)3) olur.
Nitekim siz de görselde seçeneklerde A)1 B)2 C)3 D)4 olduğunu görebilirsiniz. Soruları hazırlayanlar tipik olarak anafaz aşamasını “Kardeş kromatitlerin ayrılarak kutuplara çekilmesi” diye tanımlar; burada öyle bir ifade geçmiyor, dolayısıyla “anafaz” gösteren resim eşleştirilmeden kalacaktır.
7. Tablo: Aşama, Durum ve Görsel Eşleştirmesi
Aşağıdaki tabloda, soru metnindeki üç ifadeyi ve tipik görselleri nasıl eşleştirebileceğimizi özetliyoruz:
| Mitoz Aşaması | Sorudaki İfade | Görsel Numarası (Genelde) | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Profaz | (Soruda “kromozomlar kısalır” vb. yok, ama “kopyalanma” ifadesi interfazla da ilişkili gösterilir) | 1 | Çekirdek zarı yavaş yavaş kaybolur, kromatin kısalıp kalınlaşır. “Kopyalanma” aslında S evresi. |
| Metafaz | “Kromozomlar hücrenin ortasına dizilir.” | 2 | Sorudaki 3. madde net olarak metafaza karşılık gelir. |
| Anafaz | (Hiçbir ifade yok!) | 3 | Kardeş kromatitler ayrılır, fakat soruda bu durumdan bahsedilmez → Açıkta kalır. |
| Telofaz | “Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur.” | 4 | Sorudaki 2. madde. |
Görüldüğü üzere 3 numaralı görsel (anafaz aşaması), hiçbir ifadeyle örtüşmediği için soruda açıkta kalan aşamayı temsil eder.
8. Sık Yapılan Hatalar ve Dikkat Noktaları
-
Interfaz – Mitoz Karışıklığı
Pek çok öğrenci “DNA eşlenmesi” denildiğinde doğrudan mitozun içinde bir aşamayı düşünür. Aslında bu olay, interfazın “S fazı”nda gerçekleşir. Mitoz safhası başlandığında kromozomlar zaten eşlenmiş (her biri iki kardeş kromatit hâlinde) durumdadır. -
Profaz ile Interfazı Birleştirme
Bazı kaynaklar ya da hızlı özetler, “kromozomlar kopyalanır” ifadesini profaza eklemiş gibi gösterebilir. Oysa ki kopyalanma (replikasyon) fiilen profazda değil, interfazda olur. Profazda kromatin ipliklerin kısalması, kalınlaşması, çekirdek zarının dağılması gibi olaylar asıldır. -
Anafazın Göz Ardı Edilmesi
Bu tip sorularda en sık “açıkta kalma” sebebi anafazın tanımlanmamasıdır. Çünkü genelde sorular “kromozomlar ortada dizilir (metafaz)” ve “çekirdek zarı yeniden oluşur (telofaz)” diye net anlatırken, anafazı atlarlar ya da “kardeş kromatitler ayrılır” cümlesini eklemeyi unuturlar. -
Telofaz ile Sitokinez Ayırımı
Telofaz aşamasında çekirdek zarı tekrar oluşur. Sitokinez ise stoplazmanın bölünmesidir. Bazı sorular “hücre bölünmesi tamamlanır” ifadesini telofazla eşleştirir, ama gerçekte sitokinez de devreye girerek iki yavru hücrenin tamamen ayrılmasını sağlar. -
Şekil Numaralandırması
Her test kitabı görselleri aynı sırayla numaralandırmaya bilir, ancak en yaygın olan dizilim 1=profaz, 2=metafaz, 3=anafaz, 4=telofaz’dır. Bu mantığa uyulduğunda anafaz aşamasının “3” numaraya denk geldiğini görürüz.
9. Sonuç ve Özet
Soru, “Verilen üç ifade(1: Eşlenme, 2: Çekirdek zarı oluşumu, 3: Ortada dizilme) hangi görselleri kapsar ve hangisi kapsanmaz?” diyordu. Üç ifade, üç farklı aşamayı anlatır:
• Eşlenme (teknik olarak interfazda gerçekleşen, bazen profaz öncesine atıf sayılan bir hazırlık) → Soru bankalarında çoğunlukla 1 numaralı görsele denk getirilir.
• Ortada dizilme (metafaz) → 2 numaralı görsel.
• Çekirdek zarı yeniden oluşması (telofaz) → 4 numaralı görsel.
Böylece 3 numaralı görsel (anafaz) tanımsız kalır. Dolayısıyla doğru şık “3” olacak şekilde işaretlenir. Sorudaki şıklandırma da C)3 şeklindedir.
Kısa Özet: Sizin de fotoğrafta işaretlemiş olduğunuz gibi, mitozun dört aşamasının her birini tanımlayan bir açıklama verilmemiş. Anafaz’a ait bir ifade soruda görünmüyor. Bu nedenle anafazı gösteren (3 numaralı) görsel açıkta kalıyor. Cevap genellikle C) 3 olarak işaretlenir.
Özet Tablo
| Verilen İfade | Karşılığı | Görsel |
|---|---|---|
| Kromozomlar eşlenip kopyalanınca 2n → 4n (Interfaz/S evresi, bazen profaz öncesi ek bilgi) | Profaz gibi gösterilebiliyor | 1 |
| Kromozomlar ortada dizilir | Metafaz | 2 |
| Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur | Telofaz | 4 |
| (Hiç bahsedilmemiş) → Kardeş kromatitler ayrılır | Anafaz | 3 (Açıkta) |
Son Söz
Bu soruda en önemli püf noktası, “mitoz denilen süreçte genellikle dört temel safha anlatılır; ama sorudaki üç ifade dört aşamadan sadece üçünü kapsıyor” gerçeğini fark etmektir. Kardeş kromatitlerin ayrılması (anafaz) ifadeler arasında geçmediği için bu aşamaya ait görsel, yani 3 numaralı görsel açıkta kalır.