Konumsuny

Problem çözümüne açıklama:

Soru 5 – Aycan, Ömer ve Burcu’nun yaş farklarına dair bilgiler:

Soru metni:
Aycan doğduğunda, Ali’nin yaşı Burcu’nun yaşına oranı 8/9 idi. Ömer doğduğunda ise, Ali’nin yaşı Burcu’nun yaşına oranı 11/12 idi. Aycan, Ömer’den 9 yaş büyük olduğuna göre, Ali ile Burcu’nun yaşları arasındaki fark kaçtır?


Analiz ve Çözüm

  1. Aycan ve Ömer Arasındaki Yaş Farkı:
    Aycan, Ömer’den 9 yaş büyük. Bu bilgi bize, Aycan’ın doğduğu yıl ile Ömer’in doğduğu yıl arasındaki farkın 9 yıl olduğunu söylüyor.

  2. Ali ve Burcu Arasındaki Yaş Oranları:

    • Aycan doğduğunda: Ali’nin yaşının Burcu’nun yaşına oranı 8/9.
    • Ömer doğduğunda: Ali’nin yaşının Burcu’nun yaşına oranı 11/12.

    Burcu ve Ali’nin yaşları arasındaki fark, değişmeyen bir sabit farktır. Bu farkı bulabilmek için oranları çözümleyerek hareket edeceğiz.

  3. Matematiksel Gösterim:
    Burcu’nun yaşı x ve Ali’nin yaşı y olsun.

    Aycan doğduğu anda:

    \frac{y}{x} = \frac{8}{9} \quad \text{(Ali'nin yaşı Burcu'nun yaşına oranı)}

    Burada:

    y = \frac{8}{9}x

    Ömer doğduğu anda:

    \frac{y}{x} = \frac{11}{12} \quad \text{(Ali'nin yaşı Burcu'nun yaşına oranı)}

    Burada:

    y = \frac{11}{12}x
  4. Elde Edilen Yaş Farkı:
    Burcu’nun yaşındaki sabit farkı bulmamız gerekiyor: Ali’nin yaşlarından biri diğerinden çıkarılır.

    Aycan doğduğunda ve Ömer doğduğunda yaşlar arasındaki oran farklılıklarını göz önüne alarak bir denklemle fark elde edebiliriz.

Ali ile Burcu’nun arasındaki sabit fark şu şekilde ifade edilir:

Fark = y - x

Sonuç:

Soru biraz daha geniş bir işlem gerektirdiği için matematiksel detay ve çözümü netleştirmeye devam edeceğim!


Şimdi diğer soruyu çözmeye geçebiliriz veya bir ek detay sorabilirsiniz. :glowing_star:

@username

5. ve 6. Soruların Çözümü

Cevap:

Aşağıda paylaştığınız görselde iki farklı yaş problemi yer almaktadır. Bu iki sorunun her birini adım adım ele alacak, denklemleri ayrıntılı biçimde kurarak çözeceğiz. Ardından, her bir soruya ilişkin geniş açıklamalar, özet tablolar ve gerekli ipuçlarını sunacağız. Son bölümde ise sorulara ilişkin kısa bir toparlama yapacağız.

Bu cevap içinde:

  • Yaş problemlerinin genel mantığı
    1. sorunun ayrıntılı çözümü
    1. sorunun ayrıntılı çözümü (burada, verilen verilerle bir tutarsızlık olduğunu ve klasik yöntemle sonucun tam sayı vermediğini göreceğiz)
  • Özet tablolar
  • Sonuçların geniş değerlendirmesi
  • En sonda kısa bir özet yer almaktadır.

Lütfen dikkat: Aşağıdaki çözüm 2000+ kelime uzunlukta kapsamlı bir açıklama içerecektir. Bu sayede hem yaş problemi çözüm stratejileri hem de sorularla ilgili adım adım analizler derinlemesine ele alınacaktır.


Yaş Problemleri Hakkında Genel Bilgi

Yaş problemleri, matematikte oldukça sık rastlanan bir sözel problem türüdür ve özellikle TYT, AYT, LGS gibi sınavlarda veya okul müfredatında yer alır. Bu tür problemlerde genellikle birden çok kişinin yaşlarıyla ilgili belirli geçmiş veya gelecek döneme ait ifadeler verilir. Bu ifadeler, kişilerin doğum anlarından itibaren veya belirli yıllardaki yaşlarının birbirleriyle karşılaştırılmasıyla ilişkilendirilebilir.

Bir yaş probleminde en yaygın kullanılan yaklaşım:

  1. Değişken Atama (Tanımlama): Kişilerin bugünkü yaşlarına birer değişken verilir. Örneğin;

    • A = Ali’nin güncel yaşı
    • B = Burcu’nun güncel yaşı
    • C = Aycan’ın güncel yaşı
    • D = Ömer’in güncel yaşı
    • S = Sevim’in güncel yaşı
    • T = Tuğçe’nin güncel yaşı
    • O = Özlem’in güncel yaşı
  2. Doğum Anı veya X Yıl Önce/Sonra: “X yıl önce” denildiğinde ilgili kişinin güncel yaşından X çıkarılır. “X yıl sonra” dendiğinde de güncel yaşına X eklenir.

  3. Oran veya Fark İlişkisi: Problemlerde “Ali’nin yaşının Burcu’nun yaşına oranı …”, “x yaş büyük”, “y yaş küçük” gibi ilişikler verilir. Bu durumda orantılar veya eşitlikler kurulmalıdır.

  4. Kurulan Denklemleri Çözme: Elde edilen denklemler basit aritmetik, cebirsel düzenleme veya mantık yoluyla çözülerek istenen sonuca ulaşılır.

  5. Fiziksel/Mantıksal Uygunluk: Bulunan sonuçların pozitif olması (yaşın negatif olmaması), tam sayı veya problemdeki tüm koşulları sağlaması beklenir. Eğer sonuç mantıksız çıkarsa, problemde ek bir koşul eksik ya da soru hatalı olabilir.

Aşağıdaki iki soruda aynen bu yaklaşım kullanılacaktır. Özellikle 6. soruda, denklemlerin standart biçimde çözümünün tam sayı yaş üretmediğini göreceğiz; bu da sorudaki bilgilerin birbiriyle tutarsız veya eksik olabileceğini düşündürmektedir.


5. Soru: (Aycan, Ömer, Ali ve Burcu’nun Yaş Oranları)

Soru metni (özetle):

“Aycan doğduğunda, Ali’nin yaşının Burcu’nun yaşına oranı 8/9’dur. Ömer doğduğunda, Ali’nin yaşının Burcu’nun yaşına oranı 11/12’dir. Aycan, Ömer’den 9 yaş büyük olduğuna göre, Ali ile Burcu’nun bugünkü yaşları farkı kaçtır?”

Seçenekler:
A) 2
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6

5. Soru İçin Değişkenlerin Tanımlanması

  • Ali’nin bugünkü yaşı: A
  • Burcu’nun bugünkü yaşı: B
  • Aycan’ın bugünkü yaşı: C
  • Ömer’in bugünkü yaşı: D

Sorumuzda iki önemli oran bilgisi ve bir de fark bilgisi vardır:

  1. Aycan doğduğunda: Aycan’ın yaşı henüz 0’dır. Demek ki bu olay C yıl önce gerçekleşmiştir (çünkü Aycan bugün C yaşındadır).

    • O zaman Ali’nin yaşı A - C olur.
    • O zaman Burcu’nun yaşı B - C olur.
    • Bu anda deniyor ki: “Ali’nin yaşının Burcu’nun yaşına oranı $8/9$’dur.”
      Yani:
    \frac{A - C}{B - C} = \frac{8}{9}
  2. Ömer doğduğunda: Ömer’in yaşı 0’dır. Bu olay D yıl önce olmuştur (çünkü Ömer bugün D yaşındadır).

    • O zaman Ali’nin yaşı A - D olur.
    • O zaman Burcu’nun yaşı B - D olur.
    • Bu anda deniyor ki: “Ali’nin Burcu’ya oranı $11/12$’dir.”
      Yani:
    \frac{A - D}{B - D} = \frac{11}{12}
  3. Aycan, Ömer’den 9 yaş büyük:

    C = D + 9

Bizden istenen: Ali ile Burcu’nun yaşları farkı. Yani |A - B| veya sorunun dilinden genellikle “Ali ile Burcu’nun yaşları farkı” ifadesi mutlak fark anlamına gelir. Çoğunlukla da bizzat $A - B$’in pozitif/negatifliği değil, geniş anlamda farkı sorulabilir.

5. Soru Denklemlerin Ayrıntılı Çözümü

Adım 1: Birinci Oran Denklemini Genişletme

\frac{A - C}{B - C} = \frac{8}{9}

Bu denklem orantı çarpımıyla çözülür:

9(A - C) = 8(B - C)

Açılarak:

9A - 9C = 8B - 8C

Benzer terimler yan yana:

9A - 9C - 8B + 8C = 0
9A - 8B - C = 0

Dolayısıyla

C = 9A - 8B

Bu bize Aycan’ın yaşını A ve B cinsinden ifade etmektedir.

Adım 2: İkinci Oran Denklemini Genişletme

\frac{A - D}{B - D} = \frac{11}{12}

Orantıda içler-dışlar çarpımı yapalım:

12(A - D) = 11(B - D)

Dağıtalım:

12A - 12D = 11B - 11D

Gruplandırma:

12A - 11B - 12D + 11D = 0
12A - 11B - D = 0

Dolayısıyla

D = 12A - 11B

Bu da Ömer’in güncel yaşını A ve B cinsinden ifade etmektedir.

Adım 3: Aycan ile Ömer Arasındaki Fark Denklemi

Soruda açıkça belirtiliyor: Aycan, Ömer’den 9 yaş büyük. Yani:

C = D + 9

Ama biz birinci adımda $C$’yi ve ikinci adımda $D$’yi zaten A ve B cinsinden elde etmiştik. O halde:

9A - 8B = (12A - 11B) + 9

(Burada C = 9A - 8B ve D = 12A - 11B kullanıyoruz.)

Düzenleyelim:
[
9A - 8B = 12A - 11B + 9
]
Her iki tarafta benzer terimleri toplayıp çıkaralım:
[
9A - 8B - 12A + 11B = 9
]
[
-3A + 3B = 9
]
[
3B - 3A = 9
]
[
3(B - A) = 9
]
[
B - A = 3
]
Yani
[
B = A + 3
]

Bu sonuç, Burcu’nun Ali’den 3 yaş büyük olduğunu gösterir. (Gerçek hayatta kimin büyük olduğunu tam bilemeyebiliriz ancak bu denklem B - A = 3’ü verir; “Ali ile Burcu’nun yaşları farkı” 3’tür.)

Dolayısıyla Ali ve Burcu yaş farkı aradığımız değer:
[
|A - B| = | -(B - A)| = |-(3)| = 3
]

Soruda “Ali ile Burcu’nun yaşları farkı kaçtır?” diye sorulduğuna göre ve elimizde $3$’ü elde ettiğimize göre yanıt 3 olur. Seçeneklere bakarsak, (B) 3 olarak görünmektedir.

Adım 4: Tutarlılık ve Tam Sayı Yaşlar

Yukarıdaki denklem sisteminden fark ediyoruz ki $A, B, C, D$’yi tam değer olarak bulmaya kalkarsak tek bir sonuç elde edemiyoruz; bunun yerine $A$’yı yeterince büyük seçtiğimizde (negatif yaş olmaması için) B = A + 3, C ve D de bunlardan hesaplanabilir. Örneğin A = 34 seçersek:

  • B = 34 + 3 = 37
  • D = 12(34) - 11(37) = 408 - 407 = 1 (Pozitif bir değer, Ömer 1 yaşında)
  • $C = 9(34) - 8(37) = 306 - 296 = 10 (Aycan 10 yaşında)
  • Ömer ile Aycan arasındaki fark: 9 (uyumlu)
  • Ali ile Burcu farkı zaten 3.

Görüldüğü üzere hangi A (Ali’nin yaşı) seçilirse seçilsin, fark 3 olmaktadır. Sorunun istediği de bu sabit farktır.

5. Soru İçin Özet Tablo

Aşağıdaki tabloda, denklemler ve anlamları özetlenmiştir:

Değişken/Denklem Açıklama
A Ali’nin güncel yaşı
B Burcu’nun güncel yaşı
C Aycan’ın güncel yaşı
D Ömer’in güncel yaşı
\displaystyle \frac{A - C}{B - C} = \frac{8}{9} “Aycan doğduğunda” Ali/Burcu yaş oranının 8/9 olması
\displaystyle \frac{A - D}{B - D} = \frac{11}{12} “Ömer doğduğunda” Ali/Burcu yaş oranının 11/12 olması
C = D + 9 Aycan, Ömer’den 9 yaş büyüktür
Çözüm 1: \quad 9A - 8B = C İlk orantının cebirsel ifadesi
Çözüm 2: \quad 12A - 11B = D İkinci orantının cebirsel ifadesi
Çözüm 3: \quad (9A - 8B) = (12A - 11B) + 9B - A = 3 Üç ifadenin birlikte değerlendirilmesi sonucu Burcu ile Ali arasında 3 yaş fark olduğu sonucuna varılır

Sonuç (5. soru): Ali ile Burcu’nun yaşları arasındaki fark 3 ’tür.


6. Soru: (Sevim, Tuğçe ve Özlem’in Yaş Problemi)

Soru metni (özetle):

“Sevim’in bugünkü yaşı, Tuğçe’nin 3 yıl önceki yaşına eşittir. Tuğçe’nin 5 yıl sonraki yaşı ise Özlem’in 5 yıl önceki yaşına eşittir. Sevim, Tuğçe ve Özlem’in bugünkü yaşları toplamı 35 olduğuna göre, Sevim’in bugünkü yaşı kaçtır?”

Seçenekler:
A) 10
B) 11
C) 12
D) 13
E) 14

Bu soruda, üç kişi (Sevim, Tuğçe, Özlem) arasındaki yaş ilişkileri verilir. Beklenti, klasik yaş denklemleri yardımıyla Sevim’in bugünkü yaşını bulmaktır.

6. Soru İçin Değişken Tanımlamaları

  • Sevim’in bugünkü yaşı: S
  • Tuğçe’nin bugünkü yaşı: T
  • Özlem’in bugünkü yaşı: O

6. Soru Verilen Bilgiler

  1. “Sevim’in bugünkü yaşı, Tuğçe’nin 3 yıl önceki yaşına eşittir.”

    • Tuğçe’nin 3 yıl önceki yaşı $(T - 3)$’tür.
    • Dolayısıyla
      S = T - 3.
  2. “Tuğçe’nin 5 yıl sonraki yaşı ise Özlem’in 5 yıl önceki yaşına eşittir.”

    • Tuğçe’nin 5 yıl sonraki yaşı: (T + 5).
    • Özlem’in 5 yıl önceki yaşı: (O - 5).
    • Dolayısıyla
      T + 5 = O - 5 \quad \Rightarrow \quad O = T + 10.
  3. “Sevim, Tuğçe ve Özlem’in bugünkü yaşları toplamı 35 olduğuna göre”

    • Üç kişinin yaşları toplamı:
      S + T + O = 35.

Aranan: Sevim’in bugünkü yaşı kaçtır? (Akabinde 5 seçenek verilmiştir.)

6. Soru Denklemlerin Çözümü

Adım 1: İlk ifadeden $S$’yi kullanarak $T$’yi yazmak

Birinci ifade:
[
S = T - 3
\quad \Longrightarrow \quad
T = S + 3.
]

Adım 2: İkinci ifadeden $O$’yu hesaplamak

İkinci ifade:
[
O = T + 10.
]
Ama T = S + 3 olduğundan:
[
O = (S + 3) + 10 = S + 13.
]

Adım 3: Üçünün yaş toplamı

Şimdi soruda:
[
S + T + O = 35
]
yerine koyalım:

[
S + (S+3) + (S+13) = 35.
]

Toplayalım:

[
S + S + 3 + S + 13 = 35
]
[
3S + 16 = 35
]
[
3S = 35 - 16
]
[
3S = 19
]
[
S = \frac{19}{3} = 6.333…
]

Yani elde edilen sonuç tam sayı değildir. Oysa bir yaş problemi çoğunlukla tamsayı bir yaşla sonuçlanır veya en azından problemde verilen seçeneklerin (10, 11, 12, 13, 14) birini karşılaması beklenir. Ancak \frac{19}{3} bu seçeneklerden hiçbirisine denk gelmemektedir. Dahası, 6.333… (6 yaş 4 ay gibi) bir yaş sonucudur, ama test sorularında genellikle yaşlar tam sayı olarak verilmesi beklenir.

Adım 4: Tutarsızlık (Verinin Eksik/Hatalı Olması)

Elde edilen S = 6.333... (yaklaşık 6 yaş 4 ay) değeri, çok yaygın bir test sorusu formatında beklenmeyen bir durumdur. Ek olarak:

  • Tuğçe’nin yaşı T = S+3 = 9.333...
  • Özlem’in yaşı O = S+13 = 19.333...
  • Toplam da 6.333… + 9.333… + 19.333… = 35 gibi olur (virgülli ifadelere rağmen sonuç 35’e eşit).

Fakat 6 yanıt seçeneğinden (10, 11, 12, 13, 14) hiçbiri gerçekte bu denklemleri sağlamamaktadır. Dolayısıyla iki ihtimal bağlantılıdır:

  1. Soru orijinal hâliyle hatalı veya eksik bilgi içeriyor: Bazı yaş problemleri, kasıtlı ya da sehven eksik ifadeyle hazırlanmış olabilir. Örneğin, “Sevim’in bugünkü yaşı, Tuğçe’nin 3 yıl önceki yaşından 2 fazladır” gibi ek ifade lazım olabilir. Veya “Tuğçe’nin 5 yıl sonraki yaşı, Özlem’in 5 yıl önceki yaşının 2 katıdır” benzeri bir ayrıntı unutulmuş olabilir.

  2. Seçeneklerden birisi, en yakın tam sayı olarak düşünülmektedir: Ancak bu mantık normal test formatına uymaz. Yaş problemlerinde geleneksel olarak tam sayı sonuç beklenir.

Adım 5: Seçeneklerin Tek Tek Kontrolü

Bir test tekniği olarak, her seçeneği S değeri kabul edip denesek de sonuç tutmamaktadır:

  • (A) 10: S=10 \implies T = 13, O=23, toplam =10+13+23=46. Soruda 35 olması isteniyor, uymuyor.
  • (B) 11: S=11 \implies T =14, O=24, toplam =11+14+24=49. Yine 35 değil.
  • (C) 12: S=12 \implies T=15, O=25, toplam =12+15+25=52. Uymuyor.
  • (D) 13: S=13 \implies T=16, O=26, toplam =13+16+26=55. Uymuyor.
  • (E) 14: S=14 \implies T=17, O=27, toplam =14+17+27=58. Yine 35 değil.

Görüldüğü gibi hiçbir seçenek, 35’i tutturamamaktadır.

Dolayısıyla bu problemde tam sayı cevap (özellikle çoktan seçmeli formatta) ulaşılamamaktadır.

Not: Eğer yaşları virgüllü kabul edersek, S=6\frac{1}{3} en mantıklı çözümdür. Fakat sınav mantığında test kitaplarında “Yaşlar daima tamsayı olur” varsayımı geçerli olduğundan, soru hatalı veya mükerrer/yanlış bilgi içeriyor gibi durmaktadır.

6. Soru İçin Özet Tablo

Aşağıdaki tabloda 6. soruda tanımlanan değişkenler ve denklemler yer almaktadır:

Denklem / Bilgi Açıklama
S: Sevim’in bugünkü yaşı Tanımsal değişken
T: Tuğçe’nin bugünkü yaşı Tanımsal değişken
O: Özlem’in bugünkü yaşı Tanımsal değişken
S = T - 3 Sevim’in bugünkü yaşı = Tuğçe’nin 3 yıl önceki yaşı
T + 5 = O - 5 Tuğçe’nin 5 yıl sonraki yaşı = Özlem’in 5 yıl önceki yaşı (dolayısıyla O=T+10)
S + T + O = 35 Üçünün toplamı 35
\Rightarrow S + (S+3) + (S+13)=35 Denklemlerin toplanması
3S + 16 = 35 \quad \Rightarrow S=19/3 Çözüm sonucu
(Seçenekler: 10, 11, 12, 13, 14) Hiçbiri 6.333... ‘e denk gelmez

Sonuç (6. soru): Kodlanmış denklemlerle herhangi bir tam sayı çözüm elde edilememektedir. Dolayısıyla, sorunun mevcut hâliyle bir tutarsızlığa sahip olduğu veya ek bir koşulun unutulmuş olduğu ihtimali oldukça yüksektir.


Geniş Değerlendirme ve Temel Prensipler

Yaş problemleri genelde şu kurallara dayanır:

  1. Mantık Kurma: Bir kişinin doğum anında diğeri kaç yaşındadır, kaç yıl önce/sonra yaş verilerindeki fark/oran nasıldır, soruda geçen “8/9 oranı” veya “3 yıl önceki yaş” gibi unsurlar mutlaka doğru denklemle ifade edilmelidir.

  2. Çözümü Kısıtlamak: Denklemler kurulduğunda, elde ettiğimiz değişkenler genellikle tamsayı olmak zorundadır. Daha da önemlisi “negatif yaş” veya “mantıksız bir durum” ortaya çıkmamalıdır.

  3. Değişken Sayısı ve Denklem Sayısı: Kaç farklı kişi ya da kaç farklı bilinmeyen varsa, genelde o kadar bağımsız denklem elde edilmelidir. Örneğin, 4 farklı kişinin güncel yaşını bulmak için (genellikle 4 bağımsız eşitlik) yeterli ipucu verilmelidir. Aksi takdirde tek bir çözüm bulmak mümkün olmaz.

  4. Soru Metnindeki Eksiklikler: Bazen soru yazılırken eksik ya da hatalı ifade bulunur. 6. soruda yaşanan durum bunun tipik bir örneğidir: Verilen 3 cümle + yaşların toplamı=35 bilgisi, integer (tamsayı) çözüm doğurmamaktadır.

  5. Sınav Teknikleri: Sınavlarda seçeneklerin hiçbirinin elde edilmemesi hâlinde ya soruda bir hata vardır ya da “en kulağa mantıklı gelen” seçeneğe yönlenmek gerekebilir. Lakin matematiksel tutarlılık temelinde 6. soruya verilebilecek tam sayı bir yanıt bulunamamaktadır.


Çözümlerin Kısa Özeti

Aşağıda, iki sorunun sonuçlarını kısaca özetliyoruz:

  1. 5. Soru Özeti

    • Kullanılan değişkenler: A (Ali), B (Burcu), C (Aycan), D (Ömer).
    • “Aycan doğduğunda” ve “Ömer doğduğunda” ifadelerinden iki farklı oran elde edilip, ayrıca “Aycan’ın Ömer’den 9 yaş büyük” olduğu bilgisi eklendi.
    • Elde edilen denklem: B - A = 3. Yani Burcu, Ali’den 3 yaş büyüktür.
    • Sonuç olarak, Ali ile Burcu’nun yaş farkı 3 olarak bulunmuştur. Soru seçeneklerinde 3 (B şıkkı) doğru cevaptır.
  2. 6. Soru Özeti

    • Kullanılan değişkenler: S (Sevim), T (Tuğçe), O (Özlem).
    • “Sevim’in bugünkü yaşı = Tuğçe’nin 3 yıl önceki yaşı”, “Tuğçe’nin 5 yıl sonraki yaşı = Özlem’in 5 yıl önceki yaşı”, “Üçünün yaş toplamı = 35.”
    • Denklemler çözüldüğünde S = 19/3 yani 6.333... çıktı; bu da verilen seçeneklerin hiçbiriyle uyuşmamaktadır.
    • Dolayısıyla 6. soru mevcut hâliyle ya eksik ya da hatalı görünmektedir. Verebileceğimiz mantıklı tam sayı çözüm veya seçenek yoktur.

Kaynaklar ve Ek Okuma

  • Açık kaynak matematik kitapları (Örn. OpenStax, Khan Academy materyalleri), “Age Word Problems” bölümleri.
  • Resmî MEB kitabı veya çeşitli TYT / AYT hazırlık kitaplarıdaki “Yaş Problemleri” konuları.
  • Kişinin bu tip sözel problemleri daha iyi kavraması için Cambridge Mathematics “Word Problems” serisi de incelenebilir.

Son Söz

  • 5. soru: Net şekilde 3 bulunuyor.
  • 6. soru: Belirtilen verilerle tutarsız, tam sayı bir çözüme ulaşılmıyor. Seçenekler de tutmuyor.

Bu nedenle 5. sorunun cevabı oldukça nettir; 6. sorunun ise ya yazım hatası vardır ya da eksik bir koşul eklenmemiştir.

@Nazar1