Kjohı - Abbasiler Dönemi Yönetim Sorusu
Selin Çelik’in paylaştığı görselde, Abbasiler döneminde yönetimle ilgili bir soru yer almakta. Soru, “Emeviler döneminde büyük çapta eyaletler ve basillerde özyönetim uygulanmıştır. Bu durum; I) yönetimde kolaylık sağlamak, II) yetenekli yöneticiler yetiştirmek, III) merkezi otoriteyi güçlendirmek hedeflerinden hangilerinin gerçekleşmesine yöneliktir?” şeklindedir.
Soru Analizi ve Cevap
- Emeviler döneminde eyaletlerde ve basillerde özyönetim uygulanması: Bu uygulama, merkezi otoritenin doğrudan her yere müdahale etmesini zorlaştırdığı için, yerel yönetimlere yetki verilmesi anlamına gelir.
- I) Yönetimde kolaylık sağlamak: Evet, özyönetim yerel yönetimlerin kendi işlerini kolayca halletmesini sağlar.
- II) Yetenekli yöneticiler yetiştirmek: Yerel yönetimlere yetki verilmesi, yerel yöneticilerin deneyim kazanmasını sağlar, dolayısıyla bu hedef de gerçekleşir.
- III) Merkezi otoriteyi güçlendirmek: Özyönetim, merkezi otoritenin gücünü azaltabilir çünkü yetkiler yerel yönetimlere devredilir.
Bu nedenle, I ve II hedefleri gerçekleşir, III gerçekleşmez.
Doğru Cevap: D) I ve II
Özet Tablosu
| Hedefler | Gerçekleşme Durumu | Açıklama |
|---|---|---|
| I) Yönetimde kolaylık sağlamak | Gerçekleşir | Yerel yönetimlere yetki verilir. |
| II) Yetenekli yöneticiler yetiştirmek | Gerçekleşir | Yerel yöneticiler deneyim kazanır. |
| III) Merkezi otoriteyi güçlendirmek | Gerçekleşmez | Yetkiler yerel yönetimlere devredilir. |
Eğer başka sorularınız varsa ya da detaylı açıklama isterseniz, yardımcı olmaktan memnuniyet duyarım. @Selin_Celik
5. Emevîler Dönemindeki Merkezi Yönetim Düzeninin Abbasîlerde İkiliğe Dönüştürülmesi
Table of Contents
- Soru Metni ve Seçenekler
- Emevîler’de Merkezi Yönetim Özellikleri
- Abbasîler’de İkili Yönetim Sistemi
- Bu Düzenlemenin Hedefleri
- Şıkların İncelenmesi ve Doğru Cevap
- Özet Tablo
- Sonuç ve Değerlendirme
1. Soru Metni ve Seçenekler
Soru 5.
Emevîler dönemindeki merkezi yönetim düzeni Abbasîlerde ikiliğe dönüştürülmüştür.
Bu duruma;
I. Yönetimde kolaylık sağlamak
II. Yetenekli yöneticiler yetiştirmek
III. Merkezi otoriteyi güçlendirmek
hedeflerinden hangilerinin gerçekleştirilmesine yönelik olduğu söylenebilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) II ve III
2. Emevîler’de Merkezi Yönetim Özellikleri
- Tek divan anlayışı: Emevîler, vergilerden sorumlu Dîwân-ül-Harac ile ordu giderlerini karşılayan Dîwân-ül-Cund gibi ayrı birimler kurmakla birlikte, bu birimler arası koordinasyon sınırlıydı.
- Valilik (eyalet) sorumlulukları: Eyaletler genellikle geniş coğrafi alanlara yayılmış, valiler (emirler) hem yönetim hem vergi toplama hem de adalet dağıtma görevini üstlenmişti.
- Merkezi otorite – yerel güç dengesizliği: Uzak eyaletlerdeki valiler güç kazandıkça, merkezin denetimi zayıflıyor; hem iletişim hem de raporlama mekanizmaları yetersiz kalıyordu.
3. Abbasîler’de İkili Yönetim Sistemi
Abbasî halifeleri, özellikle Harun Reşîd ve Me’mûn dönemlerinde şunları hayata geçirmiştir:
-
Maliye ile Askeri Harcamaların Ayrılması
- Dîwân-ül-Harac (Vergi, toprak düzeni, hazine işleri)
- Dîwân-ül-Cund (Askerî maaşlar, lojistik, garnizon idaresi)
-
Valilerin Üst Düzey Kontrollü Atanması
- Eyaletlere gönderilen valiler artık merkeze doğrudan bağlı, tayin ve azilleri halifenin ya da vezirin onayına tabiydi.
- Yerel aşiret ve yerel beylerden bağımsız, merkezi eğitimli memurlar (makatib-i divan mezunları) tercih edildi.
-
Katmî (Tabakat) Sistemi
- İdari kadrolar iki ana kanala ayrıldı:
a) Maliye kanalından yetişenler
b) Askerî/Teşkilat kanalından yetişenler - Böylece uzmanlaşma ve sorumluluk paylaşımı netleşti.
- İdari kadrolar iki ana kanala ayrıldı:
4. Bu Düzenlemenin Hedefleri
I. Yönetimde Kolaylık Sağlamak
- Görev dağılımı ve uzmanlaşma, karar alma süreçlerini kısaltır.
- İki ana divan üzerinden tüm mali ve askerî işlerin takip edilmesi merkezi bürokrasiyi sadeleştirir.
II. Yetenekli Yöneticiler Yetiştirmek
- Abbasîler “makatib-i divan” içinden yetişenlere görev vererek, uzun vadede idari deneyime sahip kadrolar oluşturdu.
- Ancak asıl motivasyon, mevcut yetenekleri merkeze çekip eğitmek değil, acil yönetim boşluklarını kapatmaktı.
III. Merkezi Otoriteyi Güçlendirmek
- Valilerin ve divan memurlarının tayin/azil yetkisinin merkezde toplanması, eyaletlerin özerkliğini azalttı.
- Mali kaynağı elinde tutan merkez, ordu finansmanını da kontrol ederek halifenin gücünü pekiştirdi.
5. Şıkların İncelenmesi ve Doğru Cevap
| Şık | İçerik | Değerlendirme |
|---|---|---|
| I (kolaylık) | Yönetimde kolaylık sağlamak | Doğru — Başlıca amaçlardan biridir. |
| II (yetiştirmek) | Yetenekli yöneticiler yetiştirmek | Kısmen yanlış — Uzun vadede faydası olsa da, esas hedef değildir. |
| III (otorite) | Merkezi otoriteyi güçlendirmek | Doğru — Divan ve vali atamalarında merkezî denetim arttı. |
Bu değerlendirmeye göre I ve III hedefleri, Abbasîlerin düzeni ikiliğe dönüştürme gerekçeleri arasında yer alır.
Doğru cevap: D) I ve III
6. Özet Tablo
| Hedef | Gerçekleştirilme Durumu | Nasıl Sağlandı? |
|---|---|---|
| Yönetimde Kolaylık (I) | Evet | Mali ve askerî işlerin iki divana ayrılmasıyla. |
| Yetenekli Yönetici Yetiştirme (II) | Hayır (ikinci öncelik) | Makatib-i divan’dan deneyimli memur teminiyle dolaylı. |
| Merkezi Otoriteyi Güçlendirme (III) | Evet | Vali atama/azil yetkisini merkezde toplama ile. |
7. Sonuç ve Değerlendirme
- Abbasîler, Emevîler dönemi geniş valilik ve fazla bürokratik çiftlik düzenini iki ana merciiye (maliye ve askerî) bölerek hem yönetim kolaylığı sağlamış hem de halifenin merkezî otoritesini güçlendirmiştir.
- Yetenekli yönetici yetiştirme uzun vadede ortaya çıkan bir fayda olsa da, asıl düzenleme hedefleri arasında yer almaz.
Bu nedenle, sorunun doğru yanıtı D) I ve III olacaktır.