Sorunuzun Çözümü
Türk İslam tarihiyle alakalı sorunuzdaki bilgileri dikkatlice inceleyerek yanıtlamaya çalışacağım. Soruda geçen Uygur Kağanı Böğü Kağan hakkında verilen bilgiler ve şıklardan çıkarılabilecek doğru yanıt aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:
Sorunun Temel Bilgileri
Sorudaki ifadelerden Böğü Kağan ile ilgili çıkartılabilecek sonuçlar:
Metin Analizi:
- Çin hükümdarının Böğü Kağan’dan yardım istemesi ve Lo Yong Seferi’ni düzenlemesi, Böğü Kağan’ın askeri gücünü ve stratejik önemini ortaya koymaktadır.
- Mani dinini öğrenip benimsemesi ve yaymaya çalışması, Türk kültürüne yabancı bir dine geçme girişimini ifade eder.
- Uygur halkının bu dine karşı sıcak bakmadığını söylemesi, kültürel uyumsuzluğu vurgular.
Doğru Cevap: E Şıkkı
E. Türk kültürüne aykırı bir dine geçmek istediği.
Metin, Böğü Kağan’ın Manihaizm’i benimsemesi ve Uygur halkına yaymaya çalıştığını açıkça belirtiyor. Manihaizm, Uygur kültürüne farklı bir dini inanca geçiş çabası anlamında değerlendirilebilir. Bu nedenle sorunun doğrusu E şıkkıdır.
Şıkların Analizi
| Şık | Açıklama | Doğruluk Durumu |
|---|---|---|
| A | Çin topraklarına egemen olduğu. | Metinde Böğü Kağan’ın Çin topraklarını ele geçirdiğine dair bilgi yok. Yanlış. |
| B | İpek ve Kürk yollarını kontrol ettiği. | Metinde bu yolların kontrolü ile ilgili bir veri verilmemiş. Yanlış. |
| C | Çin’in siyasi egemenliğini kabul ettiği. | Böğü Kağan, bir yardım talebine yanıt veriyor, egemenlik durumu söz konusu değil. Yanlış. |
| D | Uygurların iç işlerine karışmasını önlediği. | Metin, Uygurların iç işlerine karışması değil, din değiştirme gibi bir girişimi ele alınıyor. Yanlış. |
| E | Türk kültürüne aykırı bir dine geçmek istediği. | Mani dinine ilgisi ve yayma çabası açıkça metinde geçiyor. Doğru. |
Sonuç:
Sorunuzun doğru yanıtı E şıkkıdır. Mani dini gibi kültüre yabancı bir dine geçme isteği, Uygur halkı tarafından sıcak karşılanmamıştır ve bu durum metinde vurgulanmaktadır.
Bu bilgilere bakıldığında Bögü Kağan ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
Cevap:
Bögü Kağan’ın Çin’de dört yıl kalıp oradaki zenginlikten ve Mani inancını benimseyen rahiplerden etkilendiği, ardından bu dini Uygur ülkesine taşıyarak halka yaymaya çalıştığı ifade edilmiştir. Mani dini; et yememe, savaşı yasaklama, evlilik düzenine farklı yaklaşma gibi Türklerin geleneksel yaşam tarzıyla çelişebilecek bir anlayış barındırdığı için Uygur halkı bu dine sıcak bakmamıştır. Dolayısıyla metinden çıkarılabilecek en doğru yargı, “Türk kültürüne aykırı bir dine geçmek istediği” olacaktır. (Seçenek E)
İçindekiler
- Soru Metninin İncelenmesi
- Bogü Kağan ve Mani İnancı
- Seçeneklerin Değerlendirilmesi
- Önemli Noktalar
- Özet Tablo
- Kısa Özet
1. Soru Metninin İncelenmesi
Soruda, Çin’deki bir isyanı bastırmak için Uygur hükümdarı Bögü Kağan’dan yardım istendiği ve Bögü Kağan’ın “Lo Yong Seferi”ni düzenleyerek isyanı bastırdığı bilgisi verilmektedir. Ardından Bögü Kağan’ın dört yıl boyunca Çin’de kaldığı, buradaki zenginlikten etkilendiği ve Mani inancına ilgi duyarak bir Mani rahibini Uygur ülkesine götürdüğü belirtilmiştir. Daha sonra Bögü Kağan’ın, Uygur halkı arasında bu yeni dini yaymaya çalıştığı fakat halktan tepki gördüğü anlaşılmaktadır.
2. Bögü Kağan ve Mani İnancı
- Mani dini (Maniheizm), III. yüzyılda Mani adlı kişi tarafından kurulmuş, özellikle et yememe, savaş karşıtlığı gibi katı kuralları olan bir inançtır.
- Uygurların eski inancı genellikle Gök Tanrı inancı ya da Budizm, Şamanizm etkileriyle harmanlanmış bir yapıdaydı.
- Bögü Kağan, Çin’deki zenginlik ve yeni fikirlerden etkilenerek Mani dinine girmiş ve bunu ülkesinde yaymaya çalışmıştır.
- Türk savaşçı geleneği ve et tüketiminin kültürel öneminden dolayı Uygur halkı bu dine tepkili yaklaşmıştır.
3. Seçeneklerin Değerlendirilmesi
- (A) Çin topraklarına egemen olduğu
– Metinde, Bögü Kağan’ın Çin’deki isyanı bastırdığı, fakat Çin topraklarını ele geçirdiği hakkında bir ifade yer almamaktadır. - (B) İpek ve Kürk Yollarının kontrol ettiği
– Bu konuda doğrudan bir bilgi verilmemektedir; metinde Bögü Kağan’ın ticaret yollarındaki hakimiyetine dair ayrıntı yoktur. - (C) Çin’in siyasi egemenliğini kabul ettiği
– Tam tersine, yardım istendiğinde gitmesi, ardından Mani dinini kabul etmesi söz konusudur. Bağımlılık veya siyasi egemenliği kabul etme ifadesi yer almamaktadır. - (D) Uygurların iç işlerine karışmasını önlediği
– Bögü Kağan, bizzat yeni dini Uygur ülkesine getirip yaymaya çalışmıştır. Buradan Uygurların iç işlerine karışmayı engellediği anlamı çıkarılamaz. - (E) Türk kültürüne aykırı bir dine geçmek istediği
– Bögü Kağan’ın Mani dinini benimsemesi, savaşçılık ve et tüketimi gibi Türk gelenekleriyle zıt düşmüştür. Metnin bütünündeki anlatıma en uygun ifade budur.
4. Önemli Noktalar
- Maniheizm’in Türk gelenek ve görenekleriyle çelişmesi.
- Bögü Kağan’ın Çin’deki zenginlikten etkilenerek farklı bir dine sempati duyması.
- Uygur halkının et yememe ve savaş yasakları nedeniyle bu dine mesafeli yaklaşması.
- Metnin odak noktası, Bögü Kağan’ın yeni bir dini kabul etmeye yönelmesidir.
5. Özet Tablo
| Başlık | Açıklama |
|---|---|
| Bögü Kağan’ın Çine Gidişi | Çin’deki isyanı bastırmak için çağrılması ve “Lo Yong Seferi”nin düzenlenmesi |
| Çin’de Kalması | Dört yıl süresince Çin’de konaklayarak zenginliğe hayran olması |
| Mani Rahibiyle Beraber Dönüşü | Mani dinine ilgi duyması, Uygur ülkesine bir Mani rahibi getirmesi |
| Halkın Tepkisinin Nedeni | Mani dini kurallarının (et yememe, savaş karşıtlığı vb.) geleneksel Türk kültürüyle uyuşmaması |
| Doğru Seçenek | (E) Türk kültürüne aykırı bir dine geçmek istediği |
6. Kısa Özet
Metinden yola çıkarak Bögü Kağan’ın, Maniheizm adıyla bilinen ve Türklerin geleneksel yaşam tarzına uymayan bir dine geçmek istediği anlaşılmaktadır. Bu dinin yasakları, Türk savaşçı kültürü ve yaşam biçimiyle ters düştüğü için Uygur halkı tarafından benimsenmemiştir. Dolayısıyla sorudaki en geçerli yargı, Türk kültürüne aykırı bir dine geçmek istediğidir.