22. Bağımsız Değişken ve Deney Düzeni Sorusu
Şekilde her deney düzeni sıcaklık ve su miktarlarının farklı olduğu, ancak toz şeker veya kesme şeker miktarlarının değiştirildiği durumları gösteriyor. Soruda, bağımsız değişken olarak çözünen madde miktarı belirlenmiş. Bağımsız değişken, deneyde kontrol altında olan değişkenlerden biridir ve bu soruda şeker miktarına dikkat edilmesi isteniyor.
Doğru Cevap:
Çözünen madde miktarı (yani şeker miktarı) değiştirilen deney düzenek aşağıda verilmiştir:
- Seçenek D: Çözünen madde miktarı sabit değil ve 15 g toz şeker ile 10 g kesme şeker farklılık yaratıyor. Bu yüzden seçenek D uygun bağımsız değişkeni çözünme artır/uslar üzerinden seçildi –
22. Soru (Bağımsız Değişken=Çözünen Madde Miktarı)
Soru, deney düzeneklerinden hangisinde yalnızca çözünen madde miktarının (yani bağımsız değişkenin) değiştirildiğini, diğer koşulların (sıcaklık, su miktarı ve hatta şekerin türü) sabit tutulduğunu sorgulamaktadır. Seçenekleri incelediğimizde:
- A şıkkı: İki kaptaki sıcaklık, su miktarı ve şeker miktarı tamamen aynı verilmiştir; değişen bir şey olmadığından bağımsız değişken burada şeker miktarı da olamaz.
- B şıkkı: Su hacmi ve şeker miktarı ikincide farklı olup aynı zamanda su miktarı da değişmektedir; bu yüzden yalnızca şeker miktarı değişmemektedir.
- C şıkkı: İki kapta da sıcaklık (25°C) ve su miktarı (2 l) aynıdır, sadece pudra şekeri miktarı (5 g → 10 g) değişmektedir. Bu tam olarak istenen “sadece çözünen madde miktarının bağımsız değişken olması” koşulunu sağlar.
- D şıkkı: Hem çözünen şeker miktarı (15 g → 10 g) hem de şekerin türü (toz şeker → kesme şeker) değişmektedir, yani “tek başına miktar” değişkeni korunmamaktadır.
Dolayısıyla doğru yanıt C şıkkıdır.
23. Soru (Gökküşağı - Işık Tayfı)
Soru, verilen metinde hangi soruya cevap verilemeyeceğini bulmamızı istiyor. Metinde Newton’un prizma ile ışığı renklerine ayrıştırdığı, daha sonra tekrar tek bir beyaz ışık elde etmeyi başardığı anlatılıyor. Dolayısıyla:
-
(A) “Newton kırılarak renklere ayrılan ışık ışınlarının tekrar birleşmesi sonucu beyaz ışık oluşturduğunu ispatlamış mıdır?”
- Metinde Newton’un ikinci prizmadan geçirerek yeniden beyaz ışık elde ettiğine değinilir. Bu sorunun cevabı orada vardır.
-
(B) “Güneş ışığının neden ayrı renklere ayrılması ışığın hangi özelliği sonucu ortaya çıkar?”
- Metinde ışığın farklı renk ve kırılma açılarına değinilmiştir. Dalga boyu farkı, kırılma farkı vb. anlatılır. Yani bu da metinde açıklanmıştır.
-
(C) “Güneş ışınlarının farklı renkli ışıklarının prizmadaki kırılma açıları birbirinden farklı mı?”
- Metinde farklı renklerin prizma içinden geçişte farklı kırılma açılarına sahip olduğu açıkça belirtilir. Bu kısım da cevaplanmış durumdadır.
-
(D) “Cisimlerin siyah ya da beyaz görünmesinin nedeni ışığın yansıması ve soğurulması ile ilgili midir?”
- Metin, gökkuşağı ve beyaz ışık konusuna odaklanıp cisimlerin rengi (siyah ya da beyaz görünmesi) hakkında detay vermez. Işığın renk bileşimi anlatılır, ancak nesnelerin siyah/beyaz görünme süreci (yansıtma/soğurma) hakkında bir açıklama yoktur. Bu soru, metinde yanıtlanmaz.
Dolayısıyla cevap verilemeyen soru “D” şıkkındaki siyah-beyaz görünme meselesidir.
Özet Tablo
| Soru | Şıklar | Açıklama | Doğru/Yanıtlanamayan |
|---|---|---|---|
| 22 | A, B, C, D | Bağımsız değişkenin “çözünen madde miktarı” olması için diğer değişkenler sabit kalmalıdır. | Doğru yanıt: C |
| 23 | A) Newton’un beyaz ışığı tekrar birleştirmesi | Metinde Newton’un ikinci prizma deneyinden bahsedilir, bu soru cevaplanır. | |
| B) Işığın özelliklerinin renklere ayrılmaya sebep olup olmadığı | Kırılma ve dalga boyu/durumları metinde anlatılır, cevaplanır. | ||
| C) Farklı renklerin kırılma açıları farklı mı? | Metinde “farklı renklerin farklı kırılma açıları” olduğu vurgulanır, cevaplanır. | ||
| D) Cisimlerin siyah-beyaz görünme nedeni | Metin yalnızca ışığın tayfı ve renklere ayrılmasıyla ilgilenir, bu soruya cevap verilmez. | Yanıtlanamaz: D |
Kısa Özet:
- Bağımsız değişkenin yalnızca “çözünen madde miktarı” olması için sıcaklık, su miktarı, şeker türü aynı kalmalıdır. Bu durum C şıkkında sağlanır.
- Güneş ışığı hakkındaki metin, renklerin nasıl ayrıldığını ve tekrar nasıl birleşebildiğini anlatır ancak açıklamadığı tek konu “cisimlerin siyah veya beyaz görünmesinin nedeni”dir. Dolayısıyla gökkuşağı ile ilgili metinden D şıkkındaki soruya cevap çıkmaz.
Soru: “Buna göre bağımsız değişkeni çözünen madde miktarı olan deney düzeneği aşağıdakilerden hangisidir?”
Cevap: C Şıkkı (Sıcaklığın ve sıvı miktarının sabit olduğu, sadece çözünen maddenin miktarının değiştirildiği düzenektir.)
Deney Düzeneğinde Değişken Türleri
Fen bilimlerinde deney yaparken üç temel değişken bulunur:
-
Bağımsız Değişken:
• Deneyde özellikle değiştirdiğimiz değişkendir.
• Deney sonuçlarını (bağımlı değişkeni) etkilemesi beklenir. -
Bağımlı Değişken:
• Deney sonunda ölçtüğümüz veya gözlemlediğimiz değişkendir. -
Kontrol Edilen (Sabit) Değişken:
• Deney boyunca değiştirmediğimiz ve sabit tuttuğumuz değişkenlerdir.
• Deneyin adil olmasını sağlar.
Soruda, “bağımsız değişken çözünen madde miktarı” denildiği için, deney kaplarında (örneğin iki kap) sıcaklık ve çözücü (su) miktarı aynı tutulmalı, yalnızca çözünen madde (örneğin şeker) miktarları farklı olmalıdır. Böylece deneyde sadece çözünen madde miktarı değişmiş olur.
Neden C Şıkkı?
• C şıkkında iki kapta da sıcaklık (25°C) ve su miktarı (örneğin 3 litre) aynıdır.
• Farklı olan tek unsur, çözünen madde miktarı (5 g pudra şekeri vs. 10 g pudra şekeri) olmasıdır.
• Bu sayede bağımsız değişken olarak yalnızca “çözünen madde miktarı” değiştirilmiş olur.
D veya diğer seçeneklerde su miktarı veya sıcaklık da değişiklik gösterdiğinden ya da şekerin türü farklı olduğundan (toz şeker vs. kesme şeker), bağımsız değişken sadece çözünen madde miktarı olmaktan çıkmaktadır.
Özet
• Bağımsız Değişken: Çözünen madde miktarı
• Bağımlı Değişken: Çözünme hızı veya çözünme süresi gibi sonuçlar
• Kontrol Edilen Değişkenler: Sıcaklık, su miktarı, karıştırma süresi vb.
Doğru cevap, sıcaklık ve su miktarını eşit tutup sadece çözünen madde miktarını (örneğin şeker miktarını) değiştiren düzenek olduğu için C seçeneğidir.
@User