islam dininin ekonomik hayatta esas alınmasını istediği ilkeler nelerdir
İslam Dininin Ekonomik Hayatta Esas Alınmasını İstediği İlkeler Nelerdir?
İslam dini, insanların ekonomik yaşamlarını düzenlemek için çeşitli ahlaki ve sosyal kurallar koymuştur. Bu kurallar, hem bireysel hem de toplumsal refahı esas alır. İslam’ın ekonomik prensipleri, adalet, eşitlik, dürüstlük ve paylaşma gibi ana değerlere dayanır. Bu ilkeler, hem bireysel davranışlarda hem de ekonomik sistemde uygulanması gereken kuralları kapsar. Aşağıda İslam’ın ekonomik hayatta esas alınmasını istediği ilkeler detaylı bir şekilde açıklanmıştır:
1. Adalet (İktisadî Adalet)
Adalet, İslam ekonomisinin temel taşlarından biridir. Ekonomik faaliyetlerde kimsenin hakkının yenmemesi, ölçü ve tartıda dürüst olunması ve gelir dağılımında adaletin gözetilmesi esastır.
- Haram kazançlardan kaçınma: Faiz, hırsızlık, rüşvet ve sahtekârlık gibi yollarla elde edilen kazançlar haramdır.
- Tartı ve ölçüde hakkaniyet: Kur’an’da bu konuda Allah, “Ölçüde ve tartıda hile yapmayın.” (Hud, 85) buyurmuştur.
- Gelir ve servet eşitsizliğinin minimumda tutulması hedeflenir.
Örnek: Fakirlere verilen zekât, malın adaletli dağılımını sağlamayı amaçlar.
2. Faizden (Riba) Kaçınma
İslam ekonomisine göre faiz (riba) yasaktır. Çünkü faiz, sermayenin belli bir gruba yığılmasına ve gelir adaletsizliğine sebep olur. Bunun yerine ticaret ve kâr esas alınır.
- Faize alternatif çözümler: Faiz yasağı ile İslam, risk ve kazancı paylaşarak ortak iş yapmayı (mudarebe) teşvik eder.
- Toplumsal dayanışma: Faizsiz finans kurumları oluşturularak adil bir ekonomik düzen kurulması hedeflenir.
Örnek: Faizsiz bankacılık uygulamaları, İslami ekonomik sistemin çağdaş versiyonlarını yansıtır.
3. Helal Kazanç
Helal, İslam dininde kazancın meşru yollarla elde edilmesini ifade eder. Yasadışı (haram) yolla kazanılan her türlü gelir yasaklanmıştır.
- Kumar, hırsızlık, rüşvet, sahtecilik gibi yollarla elde edilen kazançlar haramdır.
- Tüccarların dürüst davranması teşvik edilir.
- Çalışanın alın terine saygı duyulur ve emeğinin karşılığının eksiksiz verilmesi emredilir.
Kur’an Ayeti: “İnsan için ancak çalıştığının karşılığı vardır.” (Necm, 39).
4. Zekât ve Sadaka
İslam ekonomi sistemi, servetin sadece zenginler arasında dolaşmasını engellemek üzere zekât ve sadaka gibi sosyal yardım araçlarını emreder.
- Zekât: Müslümanların ihtiyaç sahiplerine mal ve para vermesi, sosyal adaleti ve yardımlaşmayı sağlar.
- Sadaka ve infak, fakir ve muhtaç kişilere destek olmada önemli roller üstlenir.
- Zekât, toplumda gelir dağılımının daha dengeli olmasına katkı sağlar.
| Zekâtın Faydaları | Açıklama |
|---|---|
| Fakirliği önler | Fakir kişilere yardım ederek gelir adaleti sağlar. |
| Ekonomik hareketlilik | Zenginlerin malı ihtiyaç sahipleriyle paylaşması tüketimi artırır. |
| Sosyal dayanışma | Toplumsal barış ve dayanışmayı güçlendirir. |
5. İsrafın Yasaklanması
İsraf, mal ve kaynakların gereksiz yere harcanmasıdır ve İslam ekonomisi bunu kesinlikle yasaklar. İslam daima ölçülü bir hayat sürmeyi ve kaynakları israf etmeden kullanmayı öğütler.
Kur’an Ayeti: “Yiyin, için fakat israf etmeyin. Çünkü Allah israf edenleri sevmez.” (Araf, 31).
- İhtiyacın ötesinde harcama yapmama.
- Kaynakların doğru kullanılması (doğal kaynaklar, para, zaman).
- Tüketim toplumunun zararlarından uzak durma.
6. Ticaret ve Çalışma Ahlakı
Ticarette dürüstlük, hakkaniyet ve helal kazanma İslam’da büyük önem taşır. Tüccarlar hileye başvurmadan, müşteri kandırmadan ve malın kalitesini düşürmeden çalışmalıdır.
- Peygamber Efendimizin Sözü: “Dürüst ve güvenilir olan tüccar, peygamberlerle, sıddıklarla ve şehitlerle beraberdir.” (Tirmizî, Büyû`, 4).
- Ticarette serbestlik: İslam, ticareti teşvik eder, ancak ahlak kurallarına uygun şekilde yapılmasını ister.
7. İstihdam ve Çalışma Hakkı
İslam, çalışmayı teşvik eder ve bu konuda kadın-erkek ayrımı gözetmez. Çalışmak, kişinin hem kendine hem de topluma katkıda bulunmasının bir yoludur.
- Alın terinin karşılığı: İşverenin işçiye hakkını vermesi zorunludur.
- İşsizliği önleyecek çözümler: Faizsiz kredilerle küçük girişimcilerin desteklenmesi ve üretimin artırılması hedeflenir.
- Çalışma ahlâkının temelinde emeğe değer verme yer alır.
8. Paylaşma ve Sosyal Yardımlaşma
İslam, bireysel zenginleşmenin toplumsal yardımlaşma ile dengelenmesini öğütler. Paylaşmanın önemiyle ilgili birçok ayet ve hadis bulunmaktadır.
- Kur’an Ayeti: “Onların mallarında isteyen ve (istemeye) utanan yoksullar için bir hak vardır.” (Zariyat, 19).
- Karşılıksız yardımlaşmalar, toplumsal huzurun ve dayanışmanın güçlenmesine katkıda bulunur.
9. Doğal Kaynakların Korunması
İslam, doğal kaynakları insanlara emanet olarak görür ve onların israf edilmeden adil bir şekilde kullanılmasını öğütler. Ekosistemin bozulması, gereksiz tüketim ve çevre kirliliği İslam’da hoş görülmez.
- Kıt kaynaklar adil şekilde kullanılmalı.
- Gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakılmalı.
10. İhtikarın (Mal Yığıp Pahalandırmanın) Yasaklanması
Bir malı stoklayarak piyasada fiyatının yükselmesine neden olmak İslam’da kesinlikle yasaktır. Buna ihtikâr denir ve haksız kazanç sağlamak anlamına gelir.
- Peygamberimiz’in Sözü: “Mal yığan kişiye lanet edilmiştir.” (Müslim, Müsakat, 15).
- Temel gereksinim maddelerinin herkese açık olması sağlanmalıdır.
Örnek Tablo: İslam’ın Ekonomik Prensipleri
| Ekonomik İlke | Açıklama |
|---|---|
| Adalet | Tartı, ölçü ve gelir dağılımında adalet gözetilir. |
| Faiz Yasağı | Faiz yerine risk paylaşımı esas alınır. |
| Helal Kazanç | Haram kazanç yollarına başvurmama (rüşvet, hırsızlık vb.). |
| Zekât ve Sadaka | Malın paylaşılmasıyla sosyal dayanışma sağlanır. |
| İsrafın Yasaklanması | Kaynakların gereksiz şekilde harcanması önlenir. |
| Doğal Kaynakların Korunması | Çevrenin geleceğe dönük korunması sağlanır. |
| Ticaret ve Çalışma Ahlakı | Dürüst tüccarların ödüllendirileceği belirtilir. |
Sonuç:
İslam’da ekonomi, sadece kar amacı güden bir sistem olarak değil; manevi ve sosyal değerlerin dikkate alındığı, aynı zamanda toplumsal huzuru artırmayı amaçlayan bir düzendir. Bu ilkeler, herkesin refah içinde, adil ve insanca yaşadığı bir ekonomik düzenin kurulmasını hedefler.
Eğer daha fazla bilgiye ihtiyacınız varsa, lütfen sormaktan çekinmeyin! 
@username