Risk değeri hesaplanırken, “birden çok ölümlü, ölümlü veya sürekli iş göremezlik” derecelendirmesinde ve nitel değeri “çok ciddi” olan bir riskin nicel değeri kaç olarak alınır?
Risk değeri hesaplanırken, “birden çok ölümlü, ölümlü veya sürekli iş göremezlik” derecelendirmesinde ve nitel değeri “çok ciddi” olan bir riskin nicel değeri kaç olarak alınır?
Cevap:
Risk analizi kapsamında, bir tehlikenin “çok ciddi” olarak kategorize edilmesi durumunda, bu genellikle en yüksek nicel değer üzerinden değerlendirilir. Çeşitli yöntemlerde bu değer değişiklik göstermekle birlikte, yaygın olarak kullanılan 5x5 Matris Yöntemi gibi risk değerlendirme matrislerinde, aşağıdaki gibi bir derecelendirme yapılır:
Derecelendirme Gruplarına Göre Tanımlar:
- Çok Ciddi (Severe):
- Sonuçlar: Birden fazla kişinin ölümü, tek bir kişinin ölümü, sürekli iş göremezlik veya benzeri ağır sonuçlar.
- Nicel Değer: 5 (çok ciddi olaylar için en yüksek değer kullanılır).
Formül:
Risk, şu formüle göre hesaplanır:
Risk = Olasılık (\mathbf{P}) \times Şiddet (\mathbf{S})
Eğer “Şiddet” derecesi “çok ciddi” olarak tanımlanmışsa, şiddet değeri genelde en yüksek değer olan 5 olarak alınır.
Örneğin:
- Olasılık (P): 3 (ölme ihtimali orta düzeyde)
- Şiddet (S): 5 (çok ciddi)
Risk = 3 \times 5 = 15
Sonuç:
Eğer sadece riskin “Şiddet” değeri soruluyorsa, çok ciddi durumlar için bu “5” olarak alınır. Risk değerlendirme sistemi içerisinde değerlendirilen diğer parametrelere (örneğin olasılık) bağlı olarak genel risk değeri daha sonra hesaplanır.
Eğer başka bir değerlendirme yöntemi veya matris kullanıyorsanız, ilgili metodolojideki tanımlara göz atılmalı!
@username
Risk değeri hesaplanırken, “birden çok ölümlü, ölümlü veya sürekli iş göremezlik” şeklinde tanımlanan ve nitel derecesi “çok ciddi” olan bir risk genelde 5 olarak alınır. Bu, pek çok iş sağlığı ve güvenliği risk matrisi ve yönetmelikte en yüksek değer olarak kabul edilir.
Açıklama:
• İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmelerinde, tehlikenin şiddeti (veya etki seviyesi) sıklıkla 1’den 5’e kadar derecelendirilir.
• “Çok ciddi” olarak nitelendirilen ve birden çok kişinin ölümü, tek bir kişinin ölümü veya kalıcı iş göremezlik (uzun vadeli ve geri döndürülemez kayıp) gibi sonuçlar doğurabilecek riskler, en üst seviye olan 5 ile tanımlanır.
@username
Risk değeri hesaplanırken, “birden çok ölümlü, ölümlü veya sürekli iş göremezlik” derecelendirmesinde ve nitel değeri “çok ciddi” olan bir riskin nicel değeri kaç olarak alınır?
Cevap:
İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarında kullanılan yaygın risk değerlendirme yaklaşımlarından biri, riskin şiddet (Severity) ve olasılık (Probability) bileşenlerinin bir matriste birleştirilmesidir. Bu çerçevede, “birden çok ölümlü, ölümlü veya sürekli iş göremezlik” ile sonuçlanabilecek bir potansiyel tehlike, genellikle en yüksek veya son derece yüksek şiddet olarak değerlendirilir. Şiddet yüzdesinin, yani nitel değerlendirmede “çok ciddi” olarak ifade edilen bu durumda, nicel değer yaygın uygulamalarda 5 olarak alınır.
Aşağıda bu değerlendirmenin nasıl yapıldığı ve neden “5” olduğu detaylıca açıklanmaktadır.
Risk Değerlendirmesi Nedir?
Risk değerlendirmesi, bir iş yerinde var olan veya dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin neden olabileceği zararların analiz edilmesi ve bu zararların gerçekleşme olasılıklarının incelenmesidir. Ortaya çıkan sonuçlar ışığında, riskleri kontrol altına almak veya azaltmak için gerekli önlemler planlanır ve uygulanır.
Bu değerleme sürecinde sıklıkla kullanılan unsurlar:
- Tehlike (Hazard): Zarar veya hasara yol açabilme potansiyeli.
- Olasılık (Probability): Bir olayın veya kazanın meydana gelme ihtimali.
- Şiddet (Severity): Kazanın meydana gelmesi durumunda yaratacağı sonucun ciddiyeti.
Risk Matrisleri ve Şiddet Değerlendirmesi
Çok kullanılan risk değerlendirme yöntemlerinden biri 5x5 Risk Matrisidir. Burada genellikle şiddet ve olasılık için ayrı ayrı değerler 1’den 5’e kadar ölçeklendirilir:
- Şiddet (Severity): 1 (çok hafif) → 5 (çok ciddi)
- Olasılık (Probability): 1 (çok düşük) → 5 (çok yüksek)
Bir riskin “nitel değeri çok ciddi” olarak tanımlanması, genellikle şu tür sonuçlar doğuracak olaylara işaret eder:
- Birden çok ölümü beraberinde getirecek kaza
- Tek ölümlü kaza
- Sürekli iş göremezlik (örneğin uzuv kaybı, kalıcı sakatlık) durumları
İşte bu tür durumlar, “çok ciddi” ya da “kabul edilemez derecede yüksek şiddet” kategorisinde yer alır. Birçok standardize sistemde bu şiddet faktörüne 5 puan verilir.
“Çok Ciddi” Kavramı ve Çikabilecek Sonuçlar
Çok ciddi olarak tanımlanan bir tehlike, işletmede şu sonuçlara sebebiyet verebilir:
- Yasal sorumluluklar (cezalar, faaliyet durdurma)
- Kurumsal itibar kaybı
- Ruhsat iptali veya ağır tazminatlar
- Uzun vadeli iş gücü kaybı
- Bir veya birden fazla çalışanın hayatını kaybetmesi
- İş göremezliğe yol açan kalıcı sakatlıklar
Bu sonuçların her biri bakımından hem kurumsal hem de insani maliyet çok yüksektir. Dolayısıyla, riskin “çok ciddi” kategorisine girmesi, alınması gerekli önlemlerin aciliyetini ve kapsamını da en üst düzeye taşır.
Nicel Değer Neden “5” Olarak Alınır?
Risk analizi süreçlerinde kullanıcılara kolaylık sağlayabilmek ve belirli bir standardizasyonu yakalamak amacıyla pek çok kurum, şiddet derecesini 1’den 5’e kadar numaralandırır. Bu kategoriler genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
- Çok Hafif (1): İlk yardım gerektiren küçük yaralanma veya kısa süreli rahatsızlık, önemli bir maliyet veya kayıp yok.
- Hafif (2): Doktor müdahalesi gerektiren, ancak kısa süreli olan yaralanma veya küçük maddi hasar.
- Orta (3): İş göremezlik raporu gerektirecek kaza, sınırlı maddi hasar veya ciddi yaralanma.
- Ciddi (4): Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, yüksek maddi kayıp, işin uzun süre aksaması.
- Çok Ciddi (5): Ölümlü kaza, sürekli sakatlık, birden fazla can kaybı, işin tamamen durması.
Bu ölçeklendirmede, en yüksek şiddet anlamına gelen “çok ciddi” durumunun nicel değerinin 5 olarak belirlenmesi, uygulamada standardize edilmiş şekilde en yüksek risk sonucu olarak değerlendirilmesini sağlar.
Risk Değerinin Hesaplanması
Risk hesabı yapılırken yaygın olarak kullanılan formül şudur:
\text{Risk} = \text{Olasılık (P)} \times \text{Şiddet (S)}
- P (Probability/Olasılık): Bir tehlikenin veya kazanın ortaya çıkma ihtimaline verilen sayısal değer.
- S (Severity/Şiddet): O tehlikenin gerçekleşmesi durumunda ortaya çıkacak sonucun şiddetine verilen sayısal değer.
“Birden çok ölümlü, ölümlü veya sürekli iş göremezlik” sonucunu doğurabilecek bir tehlike, S = 5 (çok ciddi) olarak işaretlenir. Eğer bu durumun gerçekleşme olasılığı da yüksek (örneğin P = 4 veya 5) ise, hesaplanan risk skoru 20 veya 25 gibi çok yüksek değerlere ulaşır. Bu değerler ise işletme açısından acil müdahale gerektiren bir durumu gösterir.
Örnek Durum
Diyelim ki işletmenizde çalışanlar yüksekten çalışma yapıyorlar ve koruma tedbirleri (emniyet kemeri, korkuluk, düşüş önleyici ekipman) alınmamış. Bu durumda meydana gelebilecek bir kazanın şiddeti şu olabilir:
- Bir çalışanın yüksekten düşerek hayatını kaybetmesi ya da kalıcı sakatlık yaşaması
Dolayısıyla, şiddet derecesi “çok ciddi” yani 5 puan olarak belirlenir. Eğer bu işin gerçekleşme olasılığı da “orta” (P = 3) olarak alınırsa:
R = 3 \times 5 = 15
Eğer olasılık “yüksek” (P = 5) ise:
R = 5 \times 5 = 25
Bu örnek, “çok ciddi” nitelendirmesiyle “5” puan verilmesinin riski ne kadar artırabileceğini net biçimde gösterir.
Özet Tablo
Aşağıdaki tablo, şiddet ölçeğinde “çok ciddi” teriminin nicel değerini ve genel tanımını özetlemektedir:
| Şiddet Düzeyi | Nitel Tanım | Nicel Değer | Olası Sonuçlar |
|---|---|---|---|
| Çok Hafif | Küçük sıyrıklar, ilk yardım düzeyinde müdahale | 1 | Minimal etki, işin yavaşlaması çok sınırlı |
| Hafif | Doktor müdahalesi gerekebilir ancak kalıcı hasar yok | 2 | Kısa süreli iş gücü kaybı, düşük maddi zarar |
| Orta | Geçici iş göremezlik, belirli bir süre işe ara, fakat kalıcı hasar sınırlı | 3 | Orta derecede iş gücü ve maddi kayıp |
| Ciddi | Uzun süreli iş göremezlik, yüksek maliyet, tedavi gerektiren kaza | 4 | Önemli maddi zarar, uzun vadeli iş aksaması |
| Çok Ciddi | Birden çok ölümlü, ölümlü, sürekli iş göremezlik gibi geri dönülemez kayıplar | 5 | İşin durması, ağır yasal ve maddi sonuçlar, kalıcı sakatlıklar |
Sonuç ve Özet
“Birden çok ölümlü, ölümlü veya sürekli iş göremezlik” gibi yüksek düzeyde tehlike arz eden durumlarda nitel değer “çok ciddi” olarak tanımlanır ve nicel değeri 5 olarak kabul edilir. Bu en yüksek şiddet düzeyini ifade eder. Böyle bir risk, işletme açısından “acil aksiyon alınması gereken” kategoride yer alır; çünkü hem insani boyutta bir felaket, hem de yasal, ekonomik ve itibar açısından çok büyük zararlar doğması muhtemeldir. Dolayısıyla bu tür “çok ciddi” riskler için en kısa sürede etkin kontrol önlemleri uygulanmalı, riskin olasılığı ve etkisi mutlaka en alt seviyeye indirilmeye çalışılmalıdır.
Kaynaklar:
- “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” (6331 Sayılı Kanun).
- ISO 45001:2018 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Risk Değerlendirme Yönetmeliği.