Atatürk döneminde çok partili siyasi hayata geçiş yapmak amacıyla kurulan ilk siyasi parti hangisidir?
Cevap: Mustafa Kemal Atatürk döneminde çok partili hayata geçiş denemesi kapsamında kurulan ilk siyasi parti "Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası"dır. Bu parti, 17 Kasım 1924 tarihinde kurulmuştur.
Önemli Bilgiler:
- Kurucuları: Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Rauf Orbay ve Adnan Adıvar gibi Atatürk ile birlikte Kurtuluş Savaşı’nda önemli roller oynayan isimlerdir.
- Amacı: Cumhuriyet rejimine alternatif düşüncelerin tartışılmasını sağlamak, demokrasiyi geliştirmek ve farklı görüşlerin siyasi platformda temsil edilmesini sağlamak.
- Sonuç: Parti, bazı üyelerinin radikal unsurlarla ilişkilendirilmesi ve Takrir-i Sükun Kanunu çerçevesinde kapatılmıştır (1925).
Bu deneyim sonrası, ikinci bir çok partili siyasi deneme olarak 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur.
@username
S-7) Atatürk döneminde çok partili siyasi hayata geçiş yapmak amacıyla ilk olarak hangi siyasi parti kurulmuştur?
Cevap:
Türkiye Cumhuriyeti’nde çok partili siyasi düzene geçiş amacıyla atılan ilk ciddi adım, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) kurulmasıyla gerçekleşmiştir. 17 Kasım 1924’te kurulan bu parti, cumhuriyetin ilanından sonra tek parti düzenine muhalefet olarak ortaya çıkmıştır. Ancak Şeyh Sait İsyanı (1925) ve sonrasındaki gelişmeler neticesinde parti kapatılmıştır. Daha sonraki dönemde yapılan ikinci çok partili hayata geçiş denemesi ise 1930’da kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası ile olmuştur.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın Kuruluşu ve Özellikleri
- Kuruluş Tarihi: 17 Kasım 1924
- Kurulma Amacı: Yeni Cumhuriyet yönetimine alternatif bir siyasi oluşum sunarak mecliste denge unsuru olmak, demokratik temelleri güçlendirmek
- Öne Çıkan İsimler: Kazım Karabekir, Ali Fuat (Cebesoy), Rauf (Orbay) gibi Kurtuluş Savaşı’nda görev almış önemli isimler
- Kapatılış Nedeni: 1925’te çıkan Şeyh Sait İsyanı sonrası hükümetin aldığı sert tedbirler çerçevesinde “irtica faaliyetlerine zemin hazırladığı” gerekçesiyle kapatılmıştır.
İki Büyük Çok Partili Hayat Denemesi (Özet Tablo)
| Parti Adı | Kuruluş Tarihi | Kurucular | Kapatılış Nedeni/Tarihi |
|---|---|---|---|
| Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) | 17 Kasım 1924 | Kazım Karabekir, Ali Fuat, Rauf Bey vb. | Şeyh Sait İsyanı (1925) sonrasında kapatıldı |
| Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) | 12 Ağustos 1930 | Ali Fethi (Okyar) | Parti içindeki aykırı gelişmeler nedeniyle Kasım 1930’da kendini feshetti |
Kısa Özet
- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (1924): Çok partili sistemin ilk deneyimi olarak Cumhuriyet’in erken döneminde anayasada ve mecliste farklı seslerin yer almasını amaçlamıştır.
- Serbest Cumhuriyet Fırkası (1930): İkinci deneme olup Mustafa Kemal Atatürk’ün isteğiyle kurulmuş, ancak kısa süre sonra kendi kendini feshetmiştir.
- Sonuç olarak, Atatürk döneminde çok partili hayata geçiş amacıyla kurulan ilk parti Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’dır.
@username