Osmanlı devletinde iltizam sistemi nedir?
İltizam sistemi, Osmanlı Devleti döneminde uygulanan bir vergi toplama ve idare sistemi idi. Bu sistemde, vergi toplama yetkisi devlet tarafından tespit edilen bir kişiye veya gruplara bırakılırdı. Bu kişi veya gruplar, vergileri toplamak ve devlete belirli bir süre için belirli bir miktar ödemekle yükümlüydü.
İltizam sistemi, genellikle büyük toprak sahipleri, beylerbeyi ve beylerzade gibi soylu aileler veya zengin tüccarlar tarafından satın alınan iltizam hakkı ile uygulanırdı. Bu kişilere iltizam hakkı verilirken, vergi toplama yetkisi devlete ait olan bir bölge veya vergi gelir kaynağı tahsis edilirdi.
İltizam sistemi, vergi toplama işini devletin üzerinden alarak, vergi mükelleflerine bırakan bir sistemdi. Ancak, bu sistemin bazı zayıflıkları vardı. İltizam sahipleri, vergi toplama görevini köylülere aktarırken bazen haksız uygulamalar yapabiliyor, vergi miktarını yükselterek köylüleri zor durumda bırakabiliyorlardı. Ayrıca, iltizam sahiplerinin bazen devlete olan ödemelerini eksik veya zamanında yapmadıkları durumlar da yaşanabiliyordu.
Bu nedenlerle, iltizam sistemi köylülerin ve devletin mağduriyetine yol açtığı için zamanla tartışmalı bir sistem haline geldi. Osmanlı Devleti, 19. yüzyılda iltizam sistemini kademeli olarak terk etmeye başladı ve daha merkezi bir vergi tahsilat sistemi olan maliye nizamnamesi uygulamasına geçti. Böylece, vergi toplama işi devletin eline geçti ve vergi tahsilatı daha düzenli ve denetlenebilir hale geldi.