iki savaş arasında türkiye ve dünya
İki Savaş Arasında Türkiye ve Dünya
İçindekiler
- Genel Bakış
- Dünya’da İki Savaş Arası Dönem
- Türkiye’de İki Savaş Arası Dönem
- Ekonomik ve Siyasal Gelişmeler
- Uluslararası İlişkiler ve Önemli Olaylar
- Özet Tablo
1. Genel Bakış
İki savaş arası dönem, Birinci Dünya Savaşı’nın (1914-1918) bitimi ile İkinci Dünya Savaşı’nın (1939-1945) başlangıcı arasındaki yaklaşık 20 yıllık süredir. Bu dönem, dünya genelinde büyük siyasi, ekonomik ve sosyal değişimlerin yaşandığı, yeni rejimlerin kurulduğu, ekonomik krizlerin ve ideolojik mücadelelerin yoğunlaştığı bir zaman dilimidir.
Türkiye açısından ise, bu dönem Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılması, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılması ve Cumhuriyet’in ilan edilmesi ile karakterizedir. Türkiye, bu süreçte hem iç reformlar hem de dış politikada yeni bir yol izlemeye başlamıştır.
2. Dünya’da İki Savaş Arası Dönem
2.1. Siyasi Gelişmeler
- Versay Antlaşması (1919): Birinci Dünya Savaşı sonrası Almanya ve diğer yenilenmiş devletlere ağır şartlar getirilmiştir.
- Yeni Devletlerin Kurulması: Avusturya-Macaristan ve Osmanlı İmparatorluklarının parçalanmasıyla birçok yeni devlet ortaya çıkmıştır.
- Totaliter Rejimlerin Yükselişi: İtalya’da Faşizm (Mussolini), Sovyetler Birliği’nde Komünizm (Lenin, Stalin), Almanya’da Nazizm (Hitler) güç kazanmıştır.
- Milletler Cemiyeti: Barışı korumak amacıyla kurulmuş ancak etkisi sınırlı kalmıştır.
2.2. Ekonomik Durum
- 1929 Büyük Buhran: ABD’de başlayan ekonomik kriz tüm dünyaya yayılmış, işsizlik ve yoksulluk artmıştır.
- Koruyucu Ekonomi Politikaları: Ülkeler ithalatı azaltıp kendi ekonomilerini korumaya çalışmıştır.
3. Türkiye’de İki Savaş Arası Dönem
3.1. Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet’in Kuruluşu
- Mondros Mütarekesi (1918): Osmanlı’nın savaştan çekilmesi.
- Kurtuluş Savaşı (1919-1923): Mustafa Kemal Atatürk liderliğinde işgallere karşı mücadele.
- Lozan Antlaşması (1923): Türkiye’nin bağımsızlığı uluslararası alanda tanındı.
- Cumhuriyetin İlanı (1923): Saltanat kaldırıldı, yeni devlet rejimi kuruldu.
3.2. İç Reformlar
- Hukuk: Medeni Kanun, Ceza Kanunu gibi çağdaş yasalar kabul edildi.
- Eğitim: Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim birleştirildi.
- Dil ve Kültür: Latin alfabesine geçiş, Türk Dil Kurumu’nun kurulması.
- Ekonomi: Devletçilik politikaları ile sanayi ve altyapı yatırımları yapıldı.
3.3. Dış Politika
- Yurtta Sulh, Cihanda Sulh: Barışçıl dış politika benimsenmiştir.
- Azınlıklar ve sınırlar: Lozan sonrası sınırlar korunmuş, azınlık sorunları çözülmeye çalışılmıştır.
- Balkan Antantı (1934): Bölgesel güvenlik için Balkan ülkeleriyle işbirliği.
4. Ekonomik ve Siyasal Gelişmeler
| Dünya | Türkiye |
|---|---|
| 1929 Ekonomik Buhranı | Devletçilik ve planlı ekonomi |
| Faşizm ve Nazizm’in yükselişi | Tek parti dönemi (CHP) |
| Milletler Cemiyeti’nin zayıflaması | Hukuk ve eğitim reformları |
| Silahlanma ve askeri hazırlıklar | Sanayi ve altyapı yatırımları |
5. Uluslararası İlişkiler ve Önemli Olaylar
- Versay Antlaşması ve Milletler Cemiyeti: Dünya barışını korumaya çalıştı ancak başarısız oldu.
- Büyük Buhran: Ekonomik krizler ülkeler arası ilişkileri etkiledi.
- Almanya’nın yeniden silahlanması: İkinci Dünya Savaşı’nın zeminini hazırladı.
- Türkiye’nin tarafsızlığı: İkinci Dünya Savaşı’na kadar tarafsız kalmaya çalıştı.
6. Özet Tablo
| Konu | Dünya | Türkiye |
|---|---|---|
| Siyasi Durum | Yeni rejimler, totaliter yönetimler | Cumhuriyetin kuruluşu, tek parti yönetimi |
| Ekonomi | Büyük Buhran, korumacı politikalar | Devletçilik, sanayileşme |
| Dış Politika | Milletler Cemiyeti, artan gerilimler | Barışçıl politika, Balkan Antantı |
| Toplumsal Değişim | İdeolojik mücadeleler, sosyal hareketler | Eğitim ve hukuk reformları |
| Önemli Olaylar | Versay Antlaşması, 1929 Buhranı, Nazi Almanya’nın yükselişi | Lozan Antlaşması, Cumhuriyetin ilanı |
Özet
İki savaş arası dönem, dünya ve Türkiye için büyük dönüşümlerin yaşandığı kritik bir süreçtir. Dünya genelinde siyasi ideolojiler, ekonomik krizler ve uluslararası ilişkiler şekillenirken, Türkiye ise bağımsızlığını kazanıp modernleşme yolunda önemli adımlar atmıştır. Bu dönem, hem dünya tarihinin hem de Türkiye tarihinin anlaşılması için temel bir köprü görevi görür.