hikayenin özellikleri
Hikayenin Özellikleri
Hikâye, edebiyattaki en temel ve etkili anlatım türlerinden biridir. Özellikle olay ya da durum anlatımı üzerine kurulu olan hikâyeler, karakterler, olay örgüsü, zaman ve mekân gibi unsurlar etrafında şekillenir. Hikâyenin özelliklerini anlamak, bu türü daha iyi tanımamıza olanak tanır. İşte hikâyenin özellikleri detaylı bir şekilde:
1. Tür Tanımı
Hikâye, Türk edebiyatındaki adıyla öykü, gerçeğe uygun ya da hayalî olayların bir anlatıcı tarafından anlatıldığı kısa anlatı türüdür. Roman gibi uzun bir anlatı türü değil, genellikle tek bir olay ya da durum üzerine odaklanır.
2. Hikâye Bölümleri
Hikâye genellikle şu 4 ana bölümden oluşur:
| Bölüm | Açıklama |
|---|---|
| Serim | Hikâyenin başlangıcıdır. Olayın, durumun ya da çatışmanın ana hatları anlatılır. |
| Düğüm | Olayın ya da durumun geliştiği ve karmaşıklaştığı bölümdür. |
| Çözüm | Olayın ya da durumun sonuçlandığı, düğümün çözüldüğü kısımdır. |
| Sonuç | Hikâyeye genel bir son verilir ve kesin bir kapanış yapılabilir (bazı hikâyelerde açık uçlu bırakılır). |
3. Hikâye Türleri
Hikâyeler, özelliklerine ve olay anlatım biçimlerine göre iki ana türe ayrılır:
| Hikâye Türü | Özellikleri |
|---|---|
| Olay Hikâyesi | Maupassant tarzı olarak bilinir. Belirli bir olay anlatılır ve genellikle sürükleyici bir sona ulaşır. |
| Durum Hikâyesi | Çehov tarzı olarak bilinir. Gündelik bir durum veya bir atmosfer ön plandadır, kesin bir son şart değildir. |
4. Hikâyenin Temel Unsurları
Hikâye metinlerini oluşturan 5 temel unsur bulunmaktadır. Bunlar hikâyenin çatısını oluşturur.
| Unsur | Açıklama |
|---|---|
| Olay | Hikâyenin temelini oluşturan olay ya da durumdur. |
| Yer (Mekân) | Olayın geçtiği veya karakterlerin bulunduğu ortam. Örneğin; ev, sokak, doğa vb. |
| Zaman | Hikayenin geçtiği dönem ya da saat gibi zaman unsurları. Örneğin; 19. yüzyıl, sabah vakti vb. |
| Kişiler (Karakter) | Hikâyede yer alan tüm bireyler (kahramanlar). Örneğin; ana kahraman ve yardımcı karakterler. |
| Anlatıcı | Anlatıcı, olayları aktaran kişidir (1. veya 3. şahıs bakış açısıyla olabilir). |
5. Hikâyenin Özellikleri
Hikâye türünün öne çıkan belirgin özellikleri şunlardır:
| Öne Çıkan Özellikler |
|---|
| Kısa ve öz bir anlatıma sahiptir. |
| Genellikle bir olay veya durum çevresinde şekillenir. |
| Sürükleyici bir dil kullanılarak okuyucunun ilgisi canlı tutulur. |
| Hikâyelerde mesaj verme amacı olabilir; toplumsal, ahlaki ya da bireysel bir tema işlenebilir. |
| Hayalî bir kurgudan oluşabileceği gibi gerçeğe uygun olaylar da tasvir edilebilir. |
| Kahramanlar sınırlı sayıda olup, genellikle derinlemesine incelenmez. |
| Zaman, mekân ve olay örgüsü, genellikle okuyucunun zihninde bir atmosfer oluşturacak şekilde tasarlanır. |
6. Hikâye Yazımında Kullanılan Anlatım Biçimleri
Etkili bir hikâye yazımında çeşitli anlatım yöntemlerinden faydalanılır. Öne çıkan anlatım biçimleri şunlardır:
| Anlatım Biçimi | Açıklama |
|---|---|
| Betimleme | Mekân, insan ya da nesnelerin okuyucunun gözünde canlanacak şekilde detaylı tasvir edilmesi. |
| Öyküleme (Hikâye Etme) | Olayların bir anlatıcı tarafından baştan sona aktarılması. |
| Diyalog | Karakterlerin kendi aralarındaki konuşmalar yoluyla hikâyenin aktarımı. |
| Çözümlemeci Anlatım | Karakterlerin duygu ve düşüncelerinin analiz edilerek okuyucuya aktarılması. |
7. Hikâyenin Dili ve Üslubu
- Duygusal, anlatıma dayalı bir dil kullanılır.
- Doğal ve samimi bir üslup benimsenir.
- Özellikle betimlemelerle görsellik ön planda tutulur.
8. Hikâyenin Temaları
Hikâyelerde işlenen temalar genellikle şu konular çevresinde şekillenir:
- Aile ilişkileri,
- Toplumsal sorunlar,
- Bireysel yalnızlık,
- Aşk ve dostluk,
- Hüzün veya mutluluk,
- Hayaller veya hayal kırıklıkları.
Örnek:
Ahmet Mithat Efendi’nin eserleri, Türk edebiyatında hikâye türünün önemli örneklerindendir. Letaif-i Rivayet, Türk edebiyatındaki ilk hikâye serisi olarak kabul edilir.
9. Türk Hikâyesinin Tarihi Gelişimi
Türk hikâyeciliği, şu dönemlere ayrılarak ele alınabilir:
| Dönem | Özellikleri |
|---|---|
| Tanzimat Dönemi | Hikâye türü Osmanlı’ya bu dönemde Batı edebiyatından girmiştir. |
| Servet-i Fünun Dönemi | Daha bireysel ve imgesel, duygusal anlatımlar öne çıkmıştır. |
| Cumhuriyet Dönemi | Toplumsal sorunlar, köy hayatı ve bireysel meselelerle ilgili hikâyeler yazılmıştır. |
10. Tablo ile Özet
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| Dil ve Anlatım | Sürükleyici, açık ve kısa. |
| Olay Örgüsü | Tek bir olay ya da durum ekseninde gelişir. |
| Kişiler (Karakterler) | Az sayıda ve genellikle yüzeysel işlenir. |
| Temel Bölümleri | Serim, düğüm, çözüm, sonuç. |
| Türler | Olay hikâyesi (Maupassant) ve durum hikâyesi (Çehov). |
| Türk Edebiyatındaki İlk Örnekler | Letaif-i Rivayet (Ahmet Mithat Efendi). |
Hikâyenin özelliklerini anlamak, hem bu türden eserleri doğru yorumlamayı hem de etkili bir şekilde hikâye yazmayı kolaylaştırır. Eğer aklınıza takılan başka bir nokta olursa, sormaktan çekinmeyin! 
Kaynaklar:
- Türk ve Dünya Edebiyatı Hikâye Gelenekleri
- Ahmet Mithat Efendi, Tanzimat Hikâyeciliği