Dogrumu
Sorunuzun cevabı:
Evet, yukarıdaki grafikler doğru çizilmiş gibi görünüyor. Şimdi bu grafikleri açıklayalım:
1. Işık Renginin Fotosentez Hızına Etkisi
- Mor Işık: Fotosentez hızının en yüksek olduğu bölgedir, çünkü klorofil mor ışığı en iyi absorbe eder.
- Yeşil Işık: Fotosentez hızı düşüktür, çünkü yeşil ışık bitkiler tarafından yansıtılır ve emilimi düşüktür.
- Kırmızı Işık: Fotosentez hızı tekrar yükselir, çünkü klorofil bu ışığı güçlü bir şekilde emer.
2. Sıcaklığın Fotosentez Hızına Etkisi
- Fotosentez hızı başlangıçta artar çünkü enzim aktivitesi sıcaklıkla doğru orantılıdır.
- Optimum bir sıcaklıkta (örn. 30-35°C) maksimuma ulaşır.
- Sıcaklık daha da arttığında, enzimler denatüre olur ve fotosentez hızı düşer.
Grafikler bilimsel bilgilerle uyumlu şekilde çizilmiştir. Doğru olan grafikleri görüyoruz, çalışmanıza devam edin! 
Gösterilen grafikte çevresel faktörlere bağlı fotosentez hızı dağılımı doğru mu?
Cevap:
Genel olarak paylaştığınız grafikteki iki temel unsur (ışık rengi ve sıcaklık) açısından fotosentez hızının değişimi, ders kitaplarında ve araştırmalarda belirtilen tipik eğrilerle uyumludur. Yani hem ışık spektrumunun mor (maviye yakın) ve kırmızı dalga boylarında maksimum düzeyde fotosentez görülmesi hem de sıcaklık arttıkça belli bir noktaya kadar fotosentez hızının artması ve ardından yüksek sıcaklıklarda hızla düşmesi doğru bir eğridir. Aşağıda bu iki grafiği ve gerekçelerini kısaca açıklayalım:
1) Işık Rengi (Dalga Boyu) ve Fotosentez Hızı
- Mor/mavi bölgede ve kırmızı bölgede fotosentez hızı yüksek olur. Çünkü bitkilerdeki klorofil pigmentleri bu dalga boylarını daha iyi emer.
- Yeşil ışıkta fotosentez hızı düşüktür; klorofil, yeşili yansıtır veya çok az emer.
Grafiğinizde yeşil spektrumda bir dalga olması ve mor ile kırmızı bölgelerde zirve yapması beklenen bir durumdur ve bu, klorofilin absorpsiyon spektrumuna uygundur.
2) Sıcaklık ve Fotosentez Hızı
- Fotosentezde kullanılan enzimler, genellikle 25–35°C aralığında en yüksek etkinliklerini gösterirler.
- Düşük sıcaklıklarda enzim aktivitesi sınırlıdır; bu nedenle fotosentez hızı düşer.
- Yüksek sıcaklıklarda ise enzim yapısı bozulmaya (denatürasyon) başlayabileceğinden, fotosentez hızı ani şekilde düşer.
Grafiğinizde sıcaklık arttıkça fotosentezin önce yükselip ardından düşmesi, genel biyolojik gerçeklerle örtüşür. Tipik olarak 10°C’de çok düşük olan hız, 25-30°C civarında maksimuma ulaşır ve 40-50°C civarında hızla geriler.
Özet Tablo
| Faktör | Etkisi | Grafiksel Eğilim |
|---|---|---|
| Işık Rengi | Klorofil pigmentleri belli dalga boylarını daha fazla soğurur (mor ve kırmızı). | Mor ve kırmızı bölgede yüksek, yeşil bölgede düşük fotosentez |
| Sıcaklık | Enzimler için optimum sıcaklık aralığı vardır. | Düşük sıcaklıkta az, optimum aralıkta maksimum, yüksek sıcaklıkta sert düşüş |
Sonuç Olarak: Grafiğiniz, çevresel faktörlere (ışık rengi ve sıcaklık) bağlı olarak fotosentez hızını gösteren tipik bilimsel verilere uygun görünüyor. Mor (maviye yakın) ve kırmızı bölgede zirve, yeşilde en düşük nokta, sıcaklıkta ise optimum aralıkta en yüksek hız ve aşırı sıcaklıklarda düşüş olması beklenen ve doğrulanmış bir sonuçtur.
Dogrumu?
Answer:
Aşağıdaki açıklamalar, çizdiğiniz iki grafiğin de genel olarak doğru bir mantıkla oluşturulduğunu gösteriyor. Ancak bazı küçük ayrıntılara dikkat etmekte fayda vardır:
1) Işık Rengine (Dalga Boyuna) Bağlı Fotosentez Hızı
- Bitkiler başta mor (mavi‐mor) ve kırmızı ışıkta en yüksek fotosentez hızına sahiptirler.
- Yeşil ışık ise yaprak tarafından büyük oranda yansıtıldığı için fotosentez hızı diğer renklere göre düşüktür.
- Bu nedenle y‐ekseninde (fotosentez hızı) en yüksek noktalar mor/mavi ile kırmızı ışıkta, en düşük nokta ise yeşilde olacak şekilde çizilen bir eğri genel anlamda doğrudur.
Sizin Grafiğinizde: Mor/ Mavi (solda) – Yeşil (ortada) – Kırmızı (sağda) şeklinde ilerleyen ve mor ile kırmızı bölümlerde yüksek, yeşilde nispeten düşük bir fotosentez hızı görülmüş. Bu durum, literatürdeki bilgilerle uyumludur.
2) Sıcaklığa Bağlı Fotosentez Hızı
- Fotosentez için optimum sıcaklık genellikle 20 °C – 35 °C aralığındadır (bitki türüne göre değişebilir).
- Çok düşük sıcaklıklarda, enzim faaliyetleri yetersiz kalacağından fotosentez hızı düşük olur.
- Sıcaklık artışıyla beraber bir süre fotosentez hızı yükselir ve optimum düzeyde ya da yakınında zirve yapar.
- Sıcaklık daha da yükseldikçe enzimler denatüre olmaya başlar ve buna bağlı olarak fotosentez hızı düşer.
Sizin Grafiğinizde: 10 °C civarında düşük, 30 °C – 35 °C civarında en yüksek, 40 °C – 50 °C sonrası azalan bir eğri gördüğümüz anlaşılıyor. Bu da bilimsel gerçeklere uygundur.
Sonuç
- Farklı ışık renklerine göre fotosentez hızı grafiğiniz, mor (mavi‐mor) ve kırmızı ışık bölgelerinde yüksek, yeşil ışıkta düşük olacak şekilde çizilirse doğru kabul edilir.
- Sıcaklık grafiğinizde ise 10 °C’den başlayıp 30‐35 °C civarında zirve yaparak sonrasında düşme eğrisi göstermesi, fotosentezin sıcaklıkla ilişkisinde beklenen tipik bir optimum eğrisidir.
Genel olarak, çizimleriniz biyolojideki yaygın fotosentez bilgilerle uyumludur. Küçük dalgalanmalar olsa da ana mantık doğru.
Kaynaklar:
- Campbell, N. A., & Reece, J. B. (2017). Biology (11th Edition). Pearson.
- Açık Lise Biyoloji Ders Kitabı, MEB (2023).