Fen Bilimleri Sorusu Çözümü
Soru kağıdında yer alan aşağıdaki 3 farklı soruyu tek tek çözerek açıklayalım:
1. Üstteki gazete haberlerinden çıkarılabilecek sonuçlar
Soru:
Gazete haberlerini okuyan bir öğrenci aşağıdaki çıkarımlardan hangilerini yapabilir?
- Uzay araştırmaları için geliştirilen teknolojiler günlük hayata yararlar sağlamaktadır.
- Uzay araştırmaları için geliştirilen teknolojiler yaşamın tehlikeye atıldığı durumlarda kullanılmaktadır.
Seçenekler:
A) Yalnız I
B) I ve II
C) II ve III
D) I, II ve III
Cevap:
Habere göre:
- Kenya’daki su kütlesinin bulunması ve su sorunun çözüme kavuşturulması, teknolojinin günlük hayatı olumlu şekilde etkilediğini (I. madde) gösterir.
- NASA’nın, bina yapımında kullanılan teknolojilerle titreşim ve depremlere karşı dayanıklı yapılar tasarlıyor olması, uzay teknolojilerinin tehlike durumlarında yarar sağladığını (II. madde) kanıtlar.
Bu nedenle doğru cevap: B) I ve II
2. Büyük kütleli gök cismi hakkında bilgi
Soru:
Umut Öğretmen’in söz ettiği “çok güçlü çekim gücüne sahip”, “bazıları yaşam sürelerini tamamlayıp tamamen yok olan bir gök cismi” aşağıdakilerden hangisidir?
Seçenekler:
A) Nebula
B) Büyük kütleli yıldız
C) Kara delik
D) Süpernova
Cevap:
Öğretmenin verdiği bilgiler, özellik ve tanımlardan kara deliği işaret etmektedir:
- Kara delikler, çok güçlü çekim kuvvetine sahip olup çevredeki her şeyi yutabilir.
- Büyük kütleli yıldızlar yaşamlarını tamamlayıp bir süpernova patlaması sonucu kara delik oluşturabilirler.
Doğru cevap: C) Kara delik
3. Hücre bölünmesi kromozom sayıları analizi
Soru:
Şekilde 2n kromozomlu bir hücrenin mitoz ve mayoz bölünmeleri sonucu oluşan hücrelerin kromozom sayıları verilmiştir. Buna göre:
- Hücre 1: Mitoz
- Hücre 2: Mitoz
- Hücre 3: Mayoz
- Hücre 4: Mayoz
Hangi seçenek doğrudur?
Seçenekler:
A) 2n, 2n, n, n
B) 2n, n, n, n
C) 2n, n, 2n, n
D) 2n, 2n, 2n, 2n
Cevap:
Bölünme kuralları:
- Mitoz bölünme: Kromozom sayısı değişmez, aynı kalır (2n → 2n).
- Mayoz bölünme: Kromozom sayısı yarıya iner (2n → n).
Bu bilgiye göre verilen hücreler şöyle sıralanır:
- Hücre 1 ve 2 mitoz bölünme sonucu oluştuğu için kromozom sayısı değişmez = 2n, 2n
- Hücre 3 ve 4 mayoz bölünme sonucu oluştuğu için kromozom sayısı yarıya iner = n, n
Doğru cevap: A) 2n, 2n, n, n
Özet Cevaplar:
- Soru: B) I ve II
- Soru: C) Kara delik
- Soru: A) 2n, 2n, n, n
Bu çözümler Fen Bilimleri sorularına yönelik temel açıklayıcı yanıtlar sunar! Eğer başka sorularınız olursa yardımcı olmaktan memnuniyet duyarım! 
Fen Bilimleri Testi (NASA, Kara Delik, 2n Kromozom – Mitoz/Mayoz)
Answer:
1) Gazete Haberi Sorusu
Yukarıdaki metinlerde NASA’nın uydu teknolojisi ve uzaya fırlatma teknolojisinin, yalnızca uzay araştırmalarında değil aynı zamanda günlük yaşamda ve farklı alanlarda (örneğin susuzluk sorununun çözümü, depreme dayanıklı yüksek binaların inşası vb.) yarar sağladığı vurgulanmaktadır.
- I. Uzay araştırmaları için geliştirilen teknolojiler günlük hayata yarar sağlamaktadır.
Metinde su sorununun çözümü ve bina inşasında NASA’nın teknolojilerinin kullanılması bu görüşü destekler. - II. Uzay araştırmaları için geliştirilen teknolojiler tamamen insan yaşamını tehlikeye atar.
Metinde aksine, bu teknolojilerin yararlı olduğu, olası tehlikelerin de çeşitli çözümlerle giderildiği vurgulanır; dolayısıyla bu madde yanlıştır. - III. Uzay araştırmaları için geliştirilen teknolojiler tıp alanında da kullanılmaktadır.
Soruda net bir örnek tıbbi cihaz veya yöntem verilmemiş olsa da genellikle uzayda geliştirilen pek çok teknolojinin (ör. sensörler, bazı filtreleme sistemleri vb.) tıpta da kullanıldığı bilinir. Sorularda bu madde çoğunlukla “uzay teknolojisi farklı alanlarda işe yaramaktadır” şeklinde kabul edilir.
Dolayısıyla doğru çıkarımlar genelde I ve III şeklindedir.
2) “Umut Öğretmen’in Bahsettiği Gök Cismi” Sorusu
“İlgili gök cisminin çok güçlü bir çekim kuvvetine sahip olduğu, büyük kütleli yıldızların yaşam sürelerinin sonunda tamamen çökerek bu gök cismine dönüştüğü” ifadesi, kara deliği (Black Hole) tarif etmektedir.
- Nebula (Bulutsu) yıldız oluşum bölgeleridir.
- Büyük kütleli yıldız, henüz çöküp dönüşümü tamamlamamıştır.
- Süpernova, yıldızın patlama evresini ifade eder, fakat tamamen çöktükten sonra geriye kara delik kalabilir.
Bu nedenle doğru cevap: Kara delik.
3) 2n Kromozomlu Hücrenin Mitoz-Mayoz Sonuçları
Soruda şematikte bir hücre (2n kromozomlu) hem mitoz hem de mayoz bölünmeler geçirmektedir. Mitoz sonrasında oluşan hücreler yine 2n kromozomlu kalır. Mayoz bölünmede ise kromozom sayısı yarıya inerek n olur.
- Birinci işlem (mitoz): 2n → 2n
- İkinci işlem (mitoz): 2n → 2n
- Üçüncü işlem (mayoz): 2n → n
Buna göre sırasıyla (1. hücre, 2. hücre, 3. hücre, 4. hücre) kromozom sayıları büyük olasılıkla 2n, 2n, n, n şeklindedir.
Kaynak/Referans:
• MEB Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitapları
• NASA Resmî Web Sitesi (nasa.gov)
@username
Yukarıdaki Fen Bilimleri Sorularını Nasıl Çözüp Cevaplandırabilirim?
Cevap:
Aşağıda fotoğrafta görülen sayfada üç farklı soru yer almaktadır. Soruların her biri farklı konuları ele alır. Birinci soru, uzay araştırmalarının günlük hayata ve farklı alanlara etkisiyle ilgilidir. İkinci soru, kara delik gibi gök cisimlerine dairdir. Üçüncü soru ise hücrelerin bölünmesi (mitoz ve mayoz) sonucunda ortaya çıkan kromozom sayılarıyla ilişkilidir. Bu üç soru için doğru çözümleri ve çözüm adımlarını tek tek açıklayalım.
1) Gazete Haberleri ve Uzay Teknolojileriyle İlgili Soru
Soru Metni (Özet)
Metinde iki “Hızlı Haber” yer alıyor:
- NASA’nın uydu teknolojisi sayesinde Kenya’da yerin çok derininde büyük bir su kütlesi bulunuyor. Bu keşif sonucunda ülkedeki susuzluk sorunu hafifliyor, uzak gelecekte yeni tarımsal üretim imkânları doğuyor.
- NASA’nın uzaya roket fırlatırken platformda oluşan şiddetli titreşimleri azaltmak için geliştirdiği teknolojilerin binalarda, özellikle depremde yıkılmaları önlemek amacıyla da kullanılabiliyor olmasıyla ilgili bir haber.
Soruda, bu iki haber metnini okuyan bir öğrencinin aşağıdaki yargılara (I, II, III vb.) ulaşabileceği, hangilerinin doğru olduğu soruluyor.
Örnek Yargılar
- Uzay araştırmaları için geliştirilen teknolojilerin günlük hayatta ve farklı alanlarda kullanıldığı.
- Uzay araştırmalarının yalnızca savaş teknolojilerini geliştirdiği (metinde böyle bir bilgi yok veya çok zayıf).
- Uzay araştırmaları sonucunda geliştirilen teknolojilerin tarım, deprem ve benzeri birçok alanda insanlığa yarar sağladığı.
Sorunun seçenekleri genelde şu biçimde oluyor:
A) Yalnız I
B) I ve II
C) I ve III
D) II ve III
Çözüm Adımları
-
Metindeki Önemli Bilgileri Belirleme
- İlk haberde NASA uydu teknolojisi ile Kenya’da yer altında yüksek miktarda su tespit ediyor ve bu, tarımsal üretimi canlandırıyor (dolayısıyla tarım alanında fayda).
- İkinci haberde NASA’nın roket fırlatma platformu için geliştirdiği titreşim azaltma teknolojisinin yüksek binalarda (özellikle deprem güvenliği) uygulandığı anlatılıyor (dolayısıyla inşaat/mühendislik alanında fayda).
-
Şıkları Değerlendirme
- I. “Uzay araştırmaları için geliştirilen teknolojilerin günlük hayata yararı…”
- Metinde net olarak görülüyor ki hem su kütlesi bulmada hem de titreşim azaltma teknolojisinde günlük hayata etki var. Birincisi tarım ve su kaynakları yönetimi, ikincisi inşaat güvenliği. Dolayısıyla I. yargı doğru.
- II. “Uzay araştırmaları için geliştirilen teknolojilerin savaş sanayisinde kullanıldığı…”
- Metinlerde savaşa dair hiçbir vurgu yok; birincisi tarıma yönelik, ikincisi de deprem güvenliğine yönelik. Dolayısıyla II. yargının metinde desteği yoktur.
- III. “Uzay araştırmaları sayesinde geliştirilen teknolojilerin tarımda ve benzeri alanlarda kullanıldığı…”
- Kenya’daki su keşfi örneği, doğrudan tarımsal faaliyetlere katkıyı gösterir. Dolayısıyla III. yargı da doğru.
- I. “Uzay araştırmaları için geliştirilen teknolojilerin günlük hayata yararı…”
-
Sonuç ve Doğru Seçenek
- I ve III yargıları doğrudur, II yargısı metinden çıkarılamaz.
- Böylece uygun cevap: C) I ve III olur.
2) Gök Cismi ile İlgili Soru
Soru Metni (Özet)
“Umut Öğretmen, bir gök cismi ile ilgili aşağıdaki bilgileri veriyor:
- Işığı bile yutabilecek kadar çok güçlü bir kütle çekim gücüne sahip.
- Büyük kütleli yıldızların bazıları yaşam sürelerini tamamlayıp enerjilerini tamamen yitirdiklerinde bu gök cismine dönüşür.”
“Bu bilgiler hangi gök cismi ile ilgilidir?” şeklinde soruluyor. Seçeneklerde de genelde “Nebula, Büyük kütleli yıldız, Kara delik, Süpernova” gibi gök cisimleri bulunuyor.
Çözüm Adımları
-
Bilgileri Analiz Etme
- “Işığı bile yutabilecek kadar güçlü çekim” ifadesi, kara deliği (Black Hole) doğrudan çağrıştıran en ünlü özelliktir.
- “Büyük kütleli yıldızların yaşam sürecinin sonunda dönüşebileceği gök cismi” ifadesi de yine kara deliği destekler. (Nötron yıldızı veya kara delik oluşması büyük kütleli yıldızlarda mümkün.)
-
Diğer Seçenekleri Dışlama
- Nebula: Gaz ve toz bulutu, bir ömrünü tamamlamış yıldızın dış katmanlarını atması ya da yıldız oluşum bölgesi olabilir fakat ışığı yutacak kadar güçlü çekim özelliği yoktur.
- Büyük kütleli yıldız: Zaten hâlâ yıldız formundadır, ışık yutma özelliği bulunmaz.
- Süpernova: Yıldızın patlama evresidir, güçlü enerjiler açığa çıkar ancak patlama sonrası kalıntı kara delik ya da nötron yıldızı olabilir. Bu safhada direkt olarak ışık yutma söz konusu değildir; o, patlamanın kendisidir. Dolayısıyla soruda anlatılan gök cismi “süpernova” değil, süpernova sonrası oluşabilecek kara deliktir.
-
Sonuç ve Doğru Yanıt
- Soru kökünde tarif edilen gök cismi: Kara delik.
3) 2n Kromozomlu Hücreden Mitoz ve Mayoz Sonucu Oluşan Hücrelerin Kromozom Sayıları
Soru Metni (Özet)
“Aşağıda 2n kromozomlu bir hücreden mitoz ve mayoz bölünmeler sonucu oluşan hücreler numaralar ile verilmiştir. Buna göre 1, 2, 3 ve 4 numaralı hücrelerin kromozom sayıları aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?”
Sorunun görselinde genelde:
- (2n hücre) → Mitoz → 2n
- (2n hücre) → Mitoz/Mayoz → ?
- (2n ya da n?) → Mayoz → ?
- (n?)
şeklinde sıralı oklar yer alır. Mitoz sonunda kromozom sayısı değişmez (2n → 2n). Mayoz sonunda ise kromozom sayısı yarıya iner (2n → n).
Temel Bilgiler
- Kromozom Sayısı (2n): Canlının vücut (somatik) hücrelerinde bulunan çift kromozom takımıdır.
- Mitoz: Bir hücreden iki yeni hücre oluşur ve kromozom sayısı değişmez.
- Mayoz: Bir hücreden gamet (üreme) hücreleri oluşur ve kromozom sayısı yarıya iner. Bir başlangıç hücresinden genel olarak 4 yavru hücre meydana gelir, her biri “n” kromozomludur.
Çözüm Mantığı
- Başlangıç hücresi 2n kromozomludur.
- Bu hücre önce mitoz geçirdiğinde oluşan hücre yine 2n kromozomlu olur. (1’den 2’ye ya da 2’den 3’e geçişte Mitoz gösteriliyorsa, sonuçta yine 2n elde ederiz.)
- Daha sonra bir hücre mayoz geçiriyorsa (2n hücre mayoz geçirince) oluşan yavru hücreler n kromozomlu olur.
Verilen diyagramda genelde:
- 1 numara: İlk mitozdan sonra oluşan hücre → 2n
- 2 numara: Mitoz geçirip aynı kromozom sayısı korunan başka hücre → 2n
- 3 ve 4 numara (Mayoz bölünme sonucu): Her biri n kromozomlu
Dolayısıyla 1 ve 2 numaralı hücreler 2n, 3 ve 4 numaralı hücreler n şeklinde sıralanır.
En sık doğru yanıt: (1) 2n, (2) 2n, (3) n, (4) n şeklindedir. Seçeneklerde bunu en çok “B) 2n, 2n, n, n” gibi görebilirsiniz.
Sonuç
- 1 ve 2 mitoz sonucu: Kromozom sayısı 2n.
- 3 ve 4 mayoz sonucu: Kromozom sayısı n.
- Dolayısıyla doğru şık genellikle 2n, 2n, n, n şeklindedir.
Tüm Yanıtların Birlikte Özeti ve Çözüm Tablosu
Aşağıdaki tabloda, her sorunun konu başlığı, hangi ipuçlarına dayanarak çözüldüğü ve doğru cevabın ne olduğu özetlenmiştir:
| Soru No | Konu | Önemli İpuçları | Doğru Cevap |
|---|---|---|---|
| 1 | Uzay teknolojilerinin günlük hayata etkileri | - NASA’nın Kenya’da su bulup tarımı canlandırması - Roket titreşim teknolojisinin binalarda kullanılması - Günlük hayata katkı, tarım/inşaat alanlarına katkı (sağlıktan bahsedilmiyor) |
C) I ve III |
| 2 | Gök cismine ilişkin betimleme (kara delik) | - Işığı bile yutabilen çekim gücü - Büyük kütleli yıldızların ömürleri bitince dönüşebildiği cisim (kara delik) |
“Kara delik” (Seçenekteki karşılığı) |
| 3 | 2n kromozomlu bir hücrenin mitoz ve mayoz sonucunda kromozom sayısı | - Mitoz sonunda kromozom sayısı değişmez (2n → 2n) - Mayoz sonunda kromozom sayısı yarıya iner (2n → n) - Diyagramda 1 ve 2 = mitozla 2n, 3 ve 4 = mayozla n |
2n, 2n, n, n (Gen. “B” şıkkı) |
Kavramların Detaylı Açıklaması
Aşağıdaki bölümlerde, sorularda geçen temel kavramları daha ayrıntılı öğrenmek isteyenler için ek bilgiler yer almaktadır.
A) Uzay Teknolojilerinin Günlük Hayata Uyarlanması
- Uydu Teknolojisi: Tarımsal alanların izlenmesi, hava tahminleri, coğrafi bilgi sistemleri, maden aramaları gibi pek çok alanda uzay teknolojisi ürünü uyduların verileri kullanılır.
- Roket ve İtki Sistemleri: Roket titreşimlerinin azaltılması için geliştirilen sönümleme (damping) teknolojileri, deprem yalıtım sistemlerine ilham verir.
- Tıbbi Uygulamalar: Astronotların uzayda karşılaştığı biyolojik zorluklara yönelik geliştirilen çözümler (örneğin, kemik erimesini engelleyici teknikler, ileri görüntüleme cihazları) zamanla günlük hayatta da kullanılır.
B) Kara Delikler ve Yıldız Evrimi
- Yıldızın Ana Kolu: Bir yıldız, ömrünün büyük kısmını hidrojen yakarak geçirir.
- Kırmızı Dev veya Süperdev: Yıldızın yakıtının azalmasıyla genişleyip soğuduğu evredir.
- Süpernova Aşaması: Çok büyük kütleli yıldızlar yakıtlarını bitirince şiddetli bir patlama (süpernova) geçirir.
- Nötron Yıldızı veya Kara Delik: Süpernova patlaması sonrası yıldızın çekirdeği çok kütleli ise, çökmeye devam ederek kara deliğe dönüşür.
- Çekim Gücü: Kara deliklerin çekim alanı öylesine büyüktür ki ışık bile bu çekim alanından kaçamaz.
C) Hücre Bölünmeleri (Mitoz ve Mayoz)
-
Mitoz
- Tek hücreli canlılarda üremeyi, çok hücreli canlılarda büyüme ve yaraların onarımını sağlar.
- Bölünme sonunda 2n → 2n korunur (kromozom sayısında değişiklik yok).
- Oluşan iki yavru hücre, başlangıç hücresiyle genetik olarak aynıdır (klon).
-
Mayoz
- Üreme hücrelerinin (gametlerin) oluşumunu sağlar.
- İki aşamalı bir bölünme süreci (Mayoz I ve Mayoz II) sonucunda başlangıçtaki bir hücreden genelde 4 yavru hücre oluşur.
- Her yavru hücrede kromozom sayısı yarıya iner (2n → n).
- Genetik çeşitlilik artar (krossing over, homolog kromozomların ayrılması vb. süreçler nedeniyle).
-
2n, n Kavramı
- 2n: Diploit (diploid) hücrelerdeki kromozom sayısıdır. İnsanda 2n=46, yani 23 çift kromozom vardır.
- n: Haploit (haploid) hücrelerdeki kromozom sayısıdır. Örneğin insan gametlerinde n=23 kromozom bulunur.
-
Soru İçin Özel Durum
- Diyagramda mitoz geçiren hücre 2n kromozomlarını korur, dolayısıyla 1 ve 2 numaralı hücreler 2n olur.
- Mayoz geçiren hücre 2n’den n’e düşer, dolayısıyla 3 ve 4 numaralı hücreler n olur.
Uygun Örneklerle Anlama
Aşağıdaki tablo, benzer soru tiplerinin nasıl cevaplandığını gösteren örnekler içerir:
| Örnek Soru | Çözüm Mantığı | Cevap |
|---|---|---|
| “Uzaya gönderilen teleskoplar sayesinde dünya dışı gezegenler keşfediliyor. Bu keşifler neticesinde farklı alanlarda (tarım, tıp vb.) bilgi elde etme ihtimalimiz olur. Bu durum hangi çıkarıma örnektir?” | Metinde uzay teknolojisinin çeşitli alanlara katkısı vurgulanmışsa, “Uzay araştırmalarının geliştirdiği teknolojiler farklı sivil alanlarda kullanılabilir” sonucuna varılır. | “Uzay teknolojilerinin çok yönlü kullanım alanları olduğu” |
| “(2n=46) kromozomlu bir hücre, 2 kez mitoz ve 1 kez mayoz geçiriyor. Sonuçta oluşan her hücrenin kromozom sayısı kaç olur?” | - 1. Mitoz: 46 → 46 - 2. Mitoz: 46 → 46 - Mayoz: 46 → 23 (haploit) Her mayoz bölünmede 2n, n’e indirgenir. |
23 (yavru hücreler) |
| “Işığı yutabilen bir gök cismi nedir?” | Kara delik (Black Hole). Bu soru neredeyse her zaman kara delik cevabına gider. | Kara delik |
Sonuç ve Genel Değerlendirme
-
Birinci soru (gazete haberleri): Öğrenci, uzay araştırmalarından elde edilen teknolojilerin tarım (susuzluk çözümü, yer altı suyu keşfi) ve mühendislik (titreşim azaltma, deprem güvenliği) gibi günlük hayatta farklı alanlarda kullanıldığını fark edebilir. Bu sebeple I ve III geçerli, II (savunma teknolojisiyle ilgili) metinde yok. Doğru seçenek: C) I ve III.
-
İkinci soru (gök cismi): Işığı bile yutabilen, büyük kütleli yıldızların son evresinde oluşan gök cismi bariz şekilde kara deliktir.
-
Üçüncü soru (2n kromozomlu hücreden mitoz ve mayozla oluşan hücrelerin kromozom sayıları): Mitoz sonrası kromozom sayısı değişmeyerek 2n kalır, mayoz sonrası yarıya inerek n olur. Verilen diyagramda 1 ve 2 numaralı hücreler mitozla 2n, 3 ve 4 numaralı hücreler mayozla n kromozomludur. Dolayısıyla doğru sayılar 2n, 2n, n, n şeklindedir.
Bu üç sorunun yanıtlarını bir arada özetlersek:
- C) I ve III
- Kara delik
- 2n, 2n, n, n