Verilen şema ve bilgilere göre, aşağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
Soru Metni (Özet):
Bir şemada cam ambalajın geri dönüşüm süreci gösterilmiştir. Bu şema doğrultusunda aşağıdaki üç ifade verilmiş ve hangi ifadelerin doğru olduğu sorulmuştur:
- Cam maddelerin geri dönüştürülerek satışa sunulması insan gücü tüketimini ve maliyetini azaltır.
- Cam ambalaj atıklarının tamamı farklı süreçlerden geçerek ikincil ham madde olarak kullanılır.
- Cam ambalaj atıkları, her ikincil ham madde olarak üretime katıldığında kalitesi azalacağından bir süre sonra üretime katılamaz.
Seçenekler:
A) Yalnız I
B) I ve II
C) II ve III
D) I, II ve III
Cevap:
Cam geri dönüşüm süreci, doğaya ve ekonomik sisteme birçok açıdan faydalı bir işlemdir. Cam, diğer birçok malzemeye göre geri dönüşüm sırasında kalitesini kaybetmeyen bir üründür ve defalarca geri dönüştürülebilir. Şimdi verilen ifadeleri tek tek inceleyerek hangi ifadelerin doğru veya yanlış olduğunu belirleyelim.
1. İfade: “Cam maddelerin geri dönüştürülerek satışa sunulması insan gücü tüketimini ve maliyetini azaltır.”
- Analiz: Geri dönüşüm, yeni hammadde üretme sürecine kıyasla çoğu zaman daha az enerji ve kaynak tüketir. Ayrıca cam üretiminde yeni kum ve ek kaynak kullanılmasını büyük ölçüde engeller. Bu durum hem üretim maliyetini hem de enerji tüketimini azaltır. İnsan gücü anlamında da, yeni cam üretimi yerine geri kazanılmış camın işlenmesi genellikle daha az saflaştırma ve rafinasyon işlemine ihtiyaç duyduğundan, süreç genel olarak daha maliyet-etkin olabilir.
- Sonuç: Bu ifade doğrudur.
2. İfade: “Cam ambalaj atıklarının tamamı farklı süreçlerden geçerek ikincil ham madde olarak kullanılır.”
- Analiz: Cam, fiziksel ve kimyasal özellikleri gereği tam anlamıyla geri dönüştürülebilme kapasitesine sahip bir malzemedir. Pratikte uygun toplama ve sınıflandırma yapılırsa cam atıklarının büyük kısmı, hatta neredeyse tamamı, yeni cam ürünlerinin üretiminde “ikincil ham madde” görevi görebilir. Camın geri dönüşümünde kısıtlayıcı temel faktör kirlenme seviyesi ve renk ayrımıdır; ancak bu süreçler endüstriyel ölçekte geliştirildiğinde çok yüksek oranda geri kazanım gerçekleştirilmektedir. “Tamamı” ifadesi burada, gerekli koşullar sağlandığında camların geri dönüşüm sürecine eksiksiz katılabileceğini ima etmektedir.
- Sonuç: Bu ifade genel anlamda doğru kabul edilir. Cam atıklarının tamamı geri dönüştürülebilirdir ve farklı süreçlerden geçerek yeniden kullanılabilir.
3. İfade: “Cam ambalaj atıkları, her ikincil ham madde olarak üretime katıldığında kalitesi azalacağından bir süre sonra üretime katılamaz.”
- Analiz: Bu ifade aslında yanlıştır. Cam, plastik veya kağıttan farklı olarak, geri dönüştürülürken yapısal olarak neredeyse hiçbir kayba uğramaz. Eğer cam içindeki safsızlıklar iyi ayrıştırılırsa (metaller, farklı renkli cam parçaları vb. ayıklanırsa) yeni ürün oluşumunda kalite neredeyse ilk üretim kalitesine eşdeğer olur. Dolayısıyla “bir süre sonra üretime katılamaz” ifadesi plastik için geçerli olsa bile cam için genel kabul görmüş bir durum değildir. Tam tersine cam, tekrar tekrar geri dönüştürülebilir ve kimyasal yapısı korunur.
- Sonuç: Bu ifade yanlıştır. Cam, geri kazanımda kalitesini koruyan bir madde olduğundan tekrar tekrar geri dönüşüme katılabilir.
Doğru İfadelerin Değerlendirilmesi
- I. İfade: Doğru
- II. İfade: Doğru
- III. İfade: Yanlış
Bu sebeple verilmiş olan seçeneklerden B) I ve II doğru bir seçimdir.
Geniş Açıklama
Geri dönüşüm, özellikle cam gibi sürdürülebilir malzemelerde ekonomiye ve doğaya çok önemli katkılar sunar. Geri dönüşüm sürecine katılan cam, örneğin sıfırdan kum, soda külü (sodyum karbonat) ve kireç taşı gibi hammaddeler kullanılarak cam üretmenin getirdiği yüksek enerji maliyetini azaltır. Cam geri dönüşümü:
-
Enerji Tasarrufu: Cam, yüksek sıcaklıklarda eritilerek şekil verilen bir malzemedir. Geri dönüşümlü cam kullanıldığında, ilk hammadde eritmede harcanan enerjiden daha az enerji tüketilir. Bu da üretim maliyetlerini düşürür ve çevreye salınan sera gazı miktarını azaltır.
-
Doğal Kaynakların Korunması: Yeni ham madde üretmek yerine atık camın kullanılması, doğadan daha az mineral çıkarılmasını sağlar. Özellikle kum, soda külü ve kireç taşı gibi hammaddelerin aşırı miktarda çıkarılması ekolojik dengeyi tehdit edebilir. Camın geri dönüştürülmesi, bu kaynakların daha verimli ve uzun süreli kullanımına ortam hazırlar.
-
İnsan Gücü ve Ekonomik Kazanım: Daha düşük maliyetli üretim, firmalar açısından rekabet avantajı demektir. Aynı zamanda cam sektörü, geri dönüşüm tesislerinde istihdam yaratarak ekonomik canlılığı artırır. Bununla birlikte, klasik üretim sürecindeki bazı adımların devre dışı kalması (örneğin, yeni hammadde arıtma süreçleri) insan gücü ve akabinde maliyet tasarrufu sağlayabilir.
-
Sınırsız Geri Dönüşüm: Camın en önemli özelliği, birçok malzeme gibi geri dönüşümle kalitede kayıp yaşamamasıdır. Plastiklerde bilindiği üzere her geri dönüşüm sonrasında polimer zincirleri kısalır ve kalite düşer. Ama camda bu zincir yapısı söz konusu olmadığı için tam bir dönüşüm mümkündür. Dolayısıyla III. ifadede belirtilen “bir süre sonra üretime katılamaz” yargısı cam için geçerli değildir.
-
Farklı Renklerde Cam: Lojistik ve ayrıştırma maliyetlerini düşürebilecek bazı faktörler bulunsa da günümüzde renkli camların geri kazanımı için de gelişmiş teknolojiler mevcuttur. Cam şişe ve kavanozların geri toplama aşamasında ayrıştırılması veya işleme merkezlerinde renklerine göre ayrılması mümkündür; bu işlem sonrasında elde edilen cam kırığı (cullet) yeniden ergitilir ve yüksek kaliteli yeni ürünlere dönüştürülür.
Bu bilgiler ışığında söz konusu üç ifade değerlendirildiğinde, birinci ve ikinci ifadelerin doğru, üçüncü ifadenin yanlış olduğu kolayca anlaşılır. Dolayısıyla doğru cevap, I ve II şeklinde özetlenir.
Özet Tablo
Aşağıdaki tabloda her bir ifadenin genel değerlendirmesi ve kısa gerekçesi yer almaktadır:
| İfade | Geçerlilik | Gerekçe |
|---|---|---|
| I. “Cam maddelerin geri dönüştürülerek satışa sunulması insan gücü tüketimini ve maliyetini azaltır.” | Doğru | Yeni cam üretimine kıyasla daha az enerji ve hammadde işlemi gerektirdiği için verimlilik sağlar, maliyet düşer. |
| II. “Cam ambalaj atıklarının tamamı farklı süreçlerden geçerek ikincil ham madde olarak kullanılır.” | Doğru | Cam, doğru şekilde toplanıp ayrıştırıldığında tamamen geri dönüştürülebilir ve tekrar üretime girebilir. |
| III. “Cam ambalaj atıkları, her ikincil ham madde olarak üretime katıldığında kalitesi azalacağından…” | Yanlış | Camın yapısı geri dönüşümde bozulmaz. Defalarca işlemden geçebilir ve kalitesini korur, bu nedenle bir süre sonra kullanılamama durumu söz konusu değildir. |
Sonuç ve Kısa Özet
Bu soru, cam geri dönüşümünün çevre ve ekonomi açısından avantajlarını sorgulamaktadır. Geri dönüşümün maliyet ve insan gücü avantajı sağlaması (I), camın pratikte tamamının geri dönüştürülebilmesi (II) doğru ifadelerdir. Ancak camın kalitesinin geri dönüşümle kaybolacağı ve üretime katılamayacağı (III) ifadesi yanlıştır. Cam, pek çok kez geri dönüştürüldüğünde bile kalitesini koruyan bir malzemedir.
Dolayısıyla sorunun doğru cevabı, I ve II (seçenek B) olmaktadır.