Buna göre bu modelle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
Answer:
Merhaba! Bu soruda, DNA’nın eşlenmesi (replikasyon) sonucunda oluşan hatalı eşleşmelerin (örn. G ile T gibi) bir mutasyon biçimi oluşturabildiği gösteriliyor. Verilen seçenekler arasındaki ifadelerden bir tanesi DNA replikasyonundaki bu hatalı eşleşmelerin biyolojik sonuçlarıyla çelişmektedir. Söz konusu dört ifade şu şekildedir:
A) İşaretli bölgeler mutasyon olayına örnektir.
B) Bu olay insanların vücut hücrelerinde görülebilir.
C) Bu olay papatya bitkisinin üreme hücrelerinde görülebilir.
D) Bu olay üreme hücrelerinde meydana gelirse geçici, vücut hücrelerinde meydana gelirse kalıcıdır.
Yukarıdaki bilgilere bakıldığında yanlış ifade olan seçenek D’dir. Çünkü biyolojide, üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyon kalıtsal yol ile sonraki nesillere aktarılabilir ve bu kalıcılık çok daha uzun vadeli etkilere sahip olabilir. Oysa vücut (somatik) hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar kalıtsal değildir, sadece ilgili canlının kendi bedeniyle sınırlı kalır ve genellikle yavru nesillere aktarılmaz. Dolayısıyla oluşan mutasyonun “geçici” ya da “kalıcı” olması ifadesi, D seçeneğinde ters ifade edilmiştir. Aslında mutasyon üreme hücresinde meydana gelirse hem o canlı için kalıcıdır hem de gelecek nesillere aktarılabilir. Somatik hücredeki mutasyon ise genellikle sadece bireyin kendisini etkiler ve kalıtsal değildir.
Aşağıda konuyla ilgili detaylı açıklamaları ve önemli noktaları bulabilirsiniz.
DNA Replikasyonunun Temelleri
- DNA replikasyonu, bir hücrenin bölünmesi öncesinde DNA’nın iki yeni kopyasını oluşturma sürecidir.
- Replikasyon, her bir iplikte bulunan nükleotit dizilimine göre tamamlayıcı nükleotitlerin eklenmesiyle gerçekleşir.
- Normalde A (Adenin) ile T (Timin) ve G (Guanin) ile C (Sitozin) eşleşir. Eğer A yerine G ile T eşleşmesi gibi bir hata oluşursa, bu mutasyon olarak adlandırılabilir.
Neden Hatalar Oluşur?
- Polimeraz hatası: DNA polimeraz, nükleotit eklerken yanlış bir nükleotit seçebilir.
- Onarım eksikliği: Hücreler hataları onarmak için çeşitli mekanizmalara (örn. DNA onarım enzimleri) sahiptir. Ancak bazen bu süreç eksik kalabilir veya hatalı işleyebilir.
- Kimyasal ve fiziksel etkenler: Radyasyon, kimyasallar vb. faktörler DNA hasarına yol açabilir.
Mutasyon Kavramı
- Mutasyon, DNA diziliminde meydana gelen kalıcı değişiklerdir.
- Mutasyonlar vücut hücrelerinde (somatik) veya üreme hücrelerinde (gametler) ortaya çıkabilir.
- Üreme hücresindeki mutasyonlar kalıtsal iken, vücut hücresindeki mutasyonlar salt bireyseldir, yavru döllere aktarılmaz.
Mutasyonun Önemi
- Canlıların genetik varyasyon kazanmasında etkilidir.
- Bazı mutasyonlar zararlı (hastalık, işlev bozukluğu vb.) olabilirken, bazıları nötr ya da faydalı olabilir.
- Genetik araştırmalar ve evrimsel süreçte, mutasyonlar temel unsurlardan biridir.
Seçeneklerin Değerlendirilmesi
-
(A) İşaretli bölgeler mutasyon olayına örnektir.
- DNA üzerinde gözlenen yanlış eşleşmeler mutasyon olarak değerlendirilebilir. Bu ifade doğrudur.
-
(B) Bu olay insanların vücut hücrelerinde görülebilir.
- DNA’nın hatalı eşleşmesi insanlarda, özellikle somatik hücre bölünmelerinde de gerçekleşebilir. Bu nedenle doğrudur.
-
(C) Bu olay papatya bitkisinin üreme hücrelerinde görülebilir.
- Bitkilerde de DNA replikasyonunda hatalar oluşabilir ve bu hatalar üreme hücrelerine (polen veya yumurta hücresi) yansıyabilir. Dolayısıyla doğrudur.
-
(D) Bu olay üreme hücrelerinde meydana gelirse geçici, vücut hücrelerinde meydana gelirse kalıcıdır.
- Normalde üreme hücresinde oluşan mutasyon kalıcı etkiye sahiptir ve gelecek nesillere aktarılabilir. Vücut hücresindeki mutasyon ise sadece ilgili bireyde kalır. Bu ifadede tam tersi belirtilmiştir, bu yüzden yanlıştır.
Faydalı İpuçları ve Sonuç
- Kalıtsal mutasyonlar: Üreme hücrelerinde oluşarak gelecek nesillere aktarılır.
- Somatik mutasyonlar: Sadece içinde bulundukları bireyin hücrelerinde kalır ve nesillere geçmez.
- Soru kökünde de belirtildiği üzere, eşleştikten sonra gözlemlenen hatalı baz eşleşmeleri, tipik bir mutasyon örneğidir ve hem bitkilerde hem de hayvanlarda hem üreme hem de vücut hücrelerinde ortaya çıkabilir.
- En önemli nokta, kalıcılık ve kalıtsallık arasındaki farktır: Üreme hücresindeki mutasyonlar hem kalıcıdır hem de nesillere aktarılabilir. Vücut hücresindeki mutasyonlar ise kalıcılık açısından sadece o bireyi etkiler ve nesillere aktarılmaz.
Örnek Tablo: Hücre Tipine Göre Mutasyonların Farkları
| Hücre Türü | Mutasyon Etkisi | Kalıtsallık |
|---|---|---|
| Vücut Hücresi (Somatik) | Yalnızca o bireyin sağlığını, dokularını vb. etkiler. Çoğu zaman sınırlı doku veya organla ilgilidir. | Kalıtsal değildir, nesillere aktarılmaz. |
| Üreme Hücresi (Gamet) | Hem canlının kendisini hem de gelecekte oluşacak yavru nesilleri etkileyebilir. | Kalıtsaldır, sonraki nesillere aktarılabilir. |
Bu tabloda görebileceğiniz üzere mutasyonun üreme hücresinde mi yoksa vücut hücresinde mi meydana geldiği, biyolojik sonuçlar bakımından büyük farklılık yaratır.
Sonuç olarak:
Bu soruda yanlış ifade, “(D) Bu olay üreme hücrelerinde meydana gelirse geçici, vücut hücrelerinde meydana gelirse kalıcıdır.” seçeneğidir. Temel biyolojik gerçeklere göre, üreme hücresindeki bir mutasyon kalıcı ve kalıtsaldır; somatik hücredeki mutasyon ise ilgili bireyle sınırlıdır ve bir sonraki nesile aktarılmaz.