erzurum’un fiziki özellikleri
Erzurum’un Fiziki Özellikleri
Erzurum, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve yüz ölçümü bakımından ülkenin en geniş illerinden biri olan Erzurum’un fiziki özellikleri oldukça dikkat çekicidir. Erzurum’un yeryüzü şekilleri, iklimi, bitki örtüsü ve akarsuları gibi doğal faktörleri hem ekonomik hem de kültürel yapısını etkiler. İşte Erzurum’un fiziki özellikleri hakkında ayrıntılı bir inceleme:
1. Coğrafi Konumu
Erzurum, Doğu Anadolu Bölgesi’nin Kuzeydoğu Anadolu Bölümünde yer alır. İl şu konum özelliklerine sahiptir:
- Doğu komşuları: Ağrı ve Kars
- Batı komşuları: Erzincan
- Kuzey komşuları: Bayburt, Artvin ve Rize
- Güney komşuları: Bingöl ve Muş
Türkiye’nin en yüksek illerinden biridir. Şehir merkezi yaklaşık 1950 metre yükseklikte yer alır ve bu özelliğiyle Erzurum, Türkiye’nin en soğuk illerinden biri olmasına neden olmuştur.
2. Yeryüzü Şekilleri (Dağlar, Ovalar ve Yaylalar)
Erzurum’un fiziki coğrafyasında dağlar, ovalar ve yaylalar büyük bir yer kaplar.
Dağlar:
Erzurum çok dağlık bir bölgeye sahiptir. Başlıca dağları şunlardır:
- Palandöken Dağları: Erzurum’un en bilinen dağ zincirleridir ve Palandöken Kayak Merkezi bu dağların üzerinde yer alır. Bu dağlar kış turizmi açısından önemli bir destinasyondur.
- Mescit Dağları: Şehir merkezinin kuzeyinde bulunur.
- Allahuekber Dağları: Erzurum’un kuzeydoğusunda uzanır ve Sarıkamış sınırları içerisindedir. Bu dağlar hem yüksekliği hem de tarihi önemiyle dikkat çeker.
- Şahvelat Dağları gibi bölgede irili ufaklı diğer pek çok dağ yer alır.
Ovalar:
Erzurum ovaları genellikle yüksek rakımlıdır ve verimli tarım arazileri sağlar. Şehirdeki başlıca ovalar arasında şunlar bulunur:
- Erzurum Ovası: Şehir merkezinin çevresinde uzanır, geniş düzlüklerden oluşur ve tarım için uygun koşullara sahiptir.
- Hasankale Ovası: Pasinler sınırları içindedir ve Erzurum’da tarım yapılan diğer önemli bir alandır.
Yaylalar:
Erzurum yaylaları yaz aylarında otlak olarak kullanılır ve hayvancılık açısından büyük bir öneme sahiptir. En bilinen yaylalar:
- Çat Yaylası
- Tortum Yaylası
- İspir Yaylası
Bu yaylalarda küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık yoğundur.
3. İklim Özellikleri
Erzurum’da karasal iklim hâkimdir. İklim koşulları, yüksek rakım nedeniyle oldukça serttir. İşte Erzurum ikliminin başlıca özellikleri:
- Kışlar: Uzun, sert ve yoğun kar yağışlıdır. Kış aylarında sıcaklık zaman zaman -30°C’ye kadar düşebilir.
- Yazlar: Nispeten kısa sürelidir ve ılımlı geçer. Ancak gece-gündüz sıcaklık farkı fazladır.
- Yağışlar: Erzurum genellikle kar yağışı alır. Yıllık ortalama yağış miktarı 459 mm civarındadır.
Erzurum kış turizmi açısından önemli bir merkezdir. Özellikle Palandöken Dağları, kayak severler için Türkiye’nin en cazip alanlarından biridir.
4. Toprak ve Bitki Örtüsü
Erzurum’un toprak yapısı ve doğal bitki örtüsü, iklim ve yeryüzü şekillerinin etkisiyle şekillenmiştir.
Toprak Türleri:
- Erzurum’da yüksek yaylalara ve ovalara özgü çoğunlukla kahverengi bozkır toprakları bulunur.
- Akarsu vadilerinde alüvyon topraklara rastlamak mümkündür.
Bitki Örtüsü:
- Erzurum çevresi doğal olarak bozkır bitki örtüsüyle kaplıdır. Bu, kurak iklimlerin karakteristik özelliğidir.
- Dağlık alanlarda yaz mevsiminde çayır ve otsu bitkiler, yaylalarda ise çimenlikler görülür.
- Erzurum orman bakımından oldukça fakirdir; ancak Tortum ve Oltu gibi bölgelerde yer yer ormanlık alanlara rastlanabilir.
5. Akarsular ve Göller
Erzurum’dan birçok akarsu kaynağını alır ve bu akarsular hem doğal güzellik oluşturur hem de ekonomik açıdan önemlidir.
Başlıca Akarsular:
- Fırat Nehri (Karasu): Fırat’ın iki ana kolundan biri olan Karasu Erzurum’dan doğar.
- Aras Nehri: Doğu bölgelerinde yaygın su kaynaklarından biridir.
- Çoruh Nehri: Tortum ve İspir bölgelerinden geçerek Gürcistan’a doğru akar.
- Erzurum’da bu nehirlerin yanı sıra İspir Çayı, Pasinler Çayı gibi çok sayıda küçük akarsu bulunur.
Tortum Gölü ve Şelalesi:
Erzurum’daki Tortum Gölü, Türkiye’nin en bilinen doğal güzelliklerinden biridir. Tortum Şelalesi ise gölün güneyinde yer alır ve sık ziyaret edilen bir turistik alandır.
6. Yükselti ve Rakım
Erzurum, Türkiye’nin en yüksek illerinden biridir. Yukarıda da bahsedildiği gibi şehir merkezi yaklaşık 1950 metre yükseklikte yer alır. Bunun yanı sıra:
- Palandöken zirvesi 3200 metreye kadar çıkar.
- Ortalama yükselti şehir geneline yayıldığında ise 2000 metre civarındadır.
Yüksekliği nedeniyle Erzurum’da sıcaklık değerleri düşük, hava basıncı ise oldukça düşüktür.
7. Jeolojik Yapı ve Madenler
Erzurum’da eski jeolojik dönemlere ait araziler bulunmaktadır. Bölge volkanik açıdan da etkilenmiş olup bazı alanlarda volkanik tüf ve kayaçlar dikkat çeker. Erzurum’un ekonomisini destekleyen çeşitli maden yatakları da mevcuttur, örneğin:
- Linyit (kömür) yatakları
- Kireçtaşı ve volkanik kayaçlar yapı ve inşaat sektöründe kullanılır.
- Oltu taşı: Dünyaca ünlüdür ve şehir ekonomisi için önemli bir gelir kaynağıdır. Özellikle takı ve süs eşyası imalatında kullanılmaktadır.
Erzurum’un Fiziki Özelliklerini Toparlayan Bir Tablo
| Fiziki Özellik | Detaylar |
|---|---|
| Coğrafi Konum | Doğu Anadolu, 1950 m rakım |
| Yeryüzü Şekilleri | Palandöken Dağları, Erzurum Ovası, Tortum Yaylası |
| İklim | Sert karasal iklim, kışlar -30°C’ye kadar soğuk |
| Bitki Örtüsü | Bozkır, yaylalarda çayır |
| Akarsular ve Göller | Karasu, Aras, Çoruh Nehirleri; Tortum Gölü ve Şelalesi |
| Madenler | Oltu taşı, linyit, kireçtaşı |
Erzurum’un fiziki yapısı, hem turizmi hem de yerleşim yapısını derinlemesine etkileyen bir özellik taşır. Özellikle kış turizmiyle dikkat çeken Palandöken Dağları, dünyaca ünlü Oltu taşı ve tarihi Tortum Gölü gibi yapılar, Erzurum’un doğal güzelliklerini öne çıkarır. Şehir, çevresel özellikleriyle Türkiye’nin önemli merkezlerinden biridir.