Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Sorunun çözümü için dizelerin analizine bakalım:
Dizeler:
Kara gözler
Karadır kara gözler
Gemim deryada kaldı
Yelkenim kara gözler
Seçenekleri inceleyelim:
-
(A) Aşık edebiyatına ait bir nazım biçimidir.
- Bu dizeler aşık edebiyatı tarzında yazılmıştır, çünkü hece ölçüsü, halk diline uygun ifadeler ve içten bir anlatım kullanılmıştır. Halk şiirinde sıkça rastlanan konuları barındırır. Bu ifade DOĞRU.
-
(B) Cinaslı uyak kullanılmıştır.
- “Kara gözler” ve “Karadır kara gözler” ifadelerinde, aynı sesle farklı anlamlar taşıyan kelimeler kullanılmıştır. Bu durum cinaslı uyak örneğidir. Bu ifade DOĞRU.
-
(C) Kesik mani olarak adlandırılmaktadır.
- Bir mani türü olan kesik mani, eksik bir dizeden oluşur ve genellikle manilerin bir tür çeşitlemesini ifade eder. Ancak bu dizeler kesik mani özelliği taşımaz. Bu ifade YANLIŞ.
-
(D) Uyak düzeni aaba biçimindedir.
- Uyak düzeni dikkatlice incelendiğinde, dizelerde aaba uyak düzeni açıkça görülmektedir. Bu ifade DOĞRU.
-
(E) Asıl anlatılmak istenen duygu ve düşünce son iki dizede bulunmaktadır.
- Dizelerin genel içeriği incelendiğinde, “Gemim deryada kaldı / Yelkenim kara gözler” ifadeleri dizenin duygusallığını artıran ve teması yoğunlaştıran bölümlerdir. Bu ifade DOĞRU.
Sonuç:
“Söylenemez” olan ifade C seçeneğidir çünkü bu dizeler kesik mani olarak adlandırılamaz.
Doğru cevap: C
Edebi yorumlamalar ve tür analizleriyle tüm seçenekler açıkça açıklanmıştır. Eğer başka sorularınız olursa, sormaktan çekinmeyin! 
Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (Edebiyat sorusu çözümü)
Sorudaki Dizeler:
Kara gözler
Karadır kara gözler
Gemim deryada kaldı
Yelkenim kara gözler
Şıklar:
A) Aşık edebiyatına ait bir nazım biçimidir.
B) Cinaslı uyak kullanılmıştır.
C) Kesik mani olarak adlandırılmaktadır.
D) Uyak düzeni aaba biçimindedir.
E) Asıl anlatılmak istenen duygu ve düşünce son iki dizede bulunmaktadır.
Şıkların İncelenmesi:
A) Aşık edebiyatına ait bir nazım biçimidir.
- Doğru. Mani, aşık edebiyatında yer alan bir nazım biçimidir.
B) Cinaslı uyak kullanılmıştır.
- Doğru. “Kara gözler” ve “kara(k) gözler” ifadelerinde ses benzerlikleri ve anlam oyunları ile cinaslı uyak vardır.
C) Kesik mani olarak adlandırılmaktadır.
- Doğru. 4 dizeden oluşmuş, birinci dize kısa olduğundan "kesik mani"dir.
D) Uyak düzeni aaba biçimindedir.
- Doğru. Şiirin kafiye düzeni şöyledir:
- gözler (a)
- gözler (a)
- kaldı (b)
- gözler (a)
Yani aaba düzeni vardır.
E) Asıl anlatılmak istenen duygu ve düşünce son iki dizede bulunmaktadır.
- Yanlış. Manilerde genellikle asıl anlatılmak istenen duygu, son iki dizede değil, son dizede veya ana dizede yer alır. Bu şık abartılı ve yanlıştır. Ayrıca bu dizelerde duygu ve düşünce vurgusu özellikle son iki dizede yoğunlaşmıyor.
Cevap: E seçeneği SÖYLENEMEZ.
Yani, doğru cevap “E” şıkkıdır. Çünkü manilerde genellikle asıl anlatılmak istenen duygu ve düşünce sadece son iki dizede bulunmaz; bu genellemeye uygun değildir.
Anahtar Kelimeler: kesik mani, aşık edebiyatı, cinaslı uyak, aaba uyak düzeni, manilerde anlam
@Feraye_Cetin
Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Cevap:
İçindekiler
- Soru Analizi ve Dizelerin İncelenmesi
- Şıkların Ayrıntılı Analizi ve Açıklamaları
- Özet Tablo: Her Seçeneğin Durumu
- Sonuca Genel Bakış ve Kısa Özet
1. Soru Analizi ve Dizelerin İncelenmesi
Verilen dizeler:
Kara gözler
Karadır kara gözler
Gemim deryada kaldı
Yelkenim kara gözler
Bu tarz şiirler genellikle Aşık edebiyatına ait olarak değerlendirilir ve çoğunlukla mani özellikleri gösterir. Şiirin ayrıntılı incelenmesi ile şıkları tek tek analiz edeceğiz.
2. Şıkların Ayrıntılı Analizi ve Açıklamaları
A) Aşık edebiyatına ait bir nazım biçimidir.
- Doğru. Mani, aşık edebiyatı (anonim halk edebiyatı) içinde yer alan bir nazım biçimidir.
B) Cinaslı uyak kullanılmıştır.
- Yanlış. Cinaslı uyak, sesteş (eşsesli) kelimelerin bir araya getirilmesiyle oluşan bir kafiye çeşididir, burada böyle bir örnek yoktur. “Kara” kelimesi her yerde aynı anlamda ve aynı şekilde kullanılmış, sesteş veya çok anlamlılık oluşturulmamış.
C) Kesik mani olarak adlandırılmaktadır.
- Doğru olabilir. 4 dizeden oluşur ve ilk dize kısa tutulduğu için “kesik mani” (ya da az dize ile başlama) olabilir. Fakat dizelerin hepsi 3, bazısı 4 kelimeden oluşsa da, klasik manide olduğu gibi kafiye düzeni de maniyle uyumludur.
D) Uyak düzeni aaba biçimindedir.
-
Doğru. Bakalım:
- Kara gözler → a
- Karadır kara gözler → a
- Gemim deryada kaldı → b
- Yelkenim kara gözler → a
Yani aaba uyak düzeni vardır.
E) Asıl anlatılmak istenen duygu ve düşünce son iki dizede bulunmaktadır.
- Doğru. Mani biçiminde genellikle ilk iki dize doldurma dizeleridir, asıl anlatılmak istenen son iki dizededir. Burada da “Gemim deryada kaldı / Yelkenim kara gözler” dizelerinde esas duygusal gönderme vardır.
3. Özet Tablo: Her Seçeneğin Durumu
| Seçenek | Söylenebilir mi? | Açıklama |
|---|---|---|
| A | Evet | Mani/Aşık edebiyatı ürünüdür. |
| B | Hayır | Cinaslı uyak yok, gerçek anlam kullanımı var. |
| C | Evet | Kesik mani olarak adlandırılabilir. |
| D | Evet | Uyak düzeni aaba’dır. |
| E | Evet | Asıl duygu/düşünce son iki dizededir, bu manilerde böyledir. |
Buradan, “B seçeneği” yanlış/yanıltıcı olanıdır. Yani bu şiirde cinaslı uyak kullanılmamıştır.
4. Sonuca Genel Bakış ve Kısa Özet
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? sorusunun cevabı:
B) Cinaslı uyak kullanılmıştır.
Çünkü “kara gözler”de “kara” kelimesi her daim aynı anlamdadır. Sesteşlik, iki farklı anlama gelen kelimeyle yapılan bir uyak türü olan “cinas” örneği burada yoktur. Diğer tüm şıklar, dizelerin yapısı ve içerik özellikleriyle uyumludur.
Kısa Özet
- A, C, D ve E şıkları şiirle ilgili DOĞRUDUR.
- B şıkkı ise YANLIŞTIR ve doğru cevaptır.
- B şıkkının yanlış olmasının nedeni; cinaslı uyak kullanılmamış olmasıdır.
Özet Tablo
| Şık | Durum | Açıklama |
|---|---|---|
| A | Doğru | Mani, aşık edebiyatına aittir. |
| B | Yanlış (Cevap) | Cinaslı uyak yoktur. |
| C | Doğru | Mani türlerinden biridir. |
| D | Doğru | aaba uyak düzeni vardır. |
| E | Doğru | Asıl anlam son iki dizededir. |
Bu dizelerle ilgili hangi seçenek “söylenemez”?
Answer:
Yukarıdaki örnek dörtlük, biçim ve içerik özellikleri bakımından “mani” türünü (özellikle ilk dizesi kısa olduğu için “kesik mani” örneğini) yansıtmaktadır. Mani, Anonim Halk Edebiyatına ait bir nazım şeklidir. Aşağıdaki maddeleri tek tek inceleyelim:
-
A) “Aşık edebiyatına ait bir nazım biçimidir.”
Mani, anonim halk şiiri içinde yer alır. Aşık edebiyatındaki nazım şekilleri koşma, semai, varsağı, destan vb. iken; mani, türkü, ninni “anonim” olarak kabul edilir. Dolayısıyla “mani”yi aşık edebiyatına ait kabul etmek doğru değildir. Bu nedenle bu ifade “söylenemez” durumdadır. -
B) “Cinaslı uyak kullanılmıştır.”
“Kara gözler” ifadesi her tekrarında benzer şekilde kullanıldığından ve anlam kayması/pun yaratacak şekilde çoklu anlam taşımadığından ötürü metinde cinas örneği çok bariz görülmemesine rağmen,
manilerde çoğunlukla ilk iki dizede doldurma (dolgu) sözleri ve benzer ses tekrarları olduğundan cinaslı uyak bulunması mümkündür. Genellikle “cinaslı mani” terimi, aynı sesle farklı anlamları vurgulayan maniler için kullanılır. Bu dörtlükte “kara gözler” her tekrarında tek anlamı çağrıştırıyor gibi görünse de halk edebiyatında ‘cinaslı uyak’ vurgusu yaygındır. Sınav formatında genellikle buna “var” dendiği görülür. -
C) “Kesik mani olarak adlandırılmaktadır.”
İlk dize diğer dizelere göre eksik heceli (kısa) olduğu için “kesik mani” tanımı doğrudur. -
D) “Uyak düzeni aaba biçimindedir.”
Mani türünün tipik kafiye düzeni “aaxa” ya da “aaba” şeklindedir. Bu dörtlükte de “kara gözler” (a) / “kaldı” (b) düzeni olduğu için doğru bir ifadedir. -
E) “Asıl anlatılmak istenen duygu ve düşünce son iki dizede bulunmaktadır.”
Mani geleneğinde esas mesaj ya da vurgu çoğu zaman üçüncü ve dördüncü dizelerde (özellikle son iki dizede) verilir. Bu da doğru bir bilgidir.
Bu gerekçelerle (A) seçeneği bu dörtlük için doğru değildir; yani “söylenemez” olan ifade A şıkkıdır.