“İnsanoğlu kıyamet gününde şu beş şeyden hesaba çekilmedikçe Rabb’inin huzurundan bir yere kımıldayamaz: Ömrünü nerede ve nasıl tükettiğinden, gençliğini nerede geçirdiğinden, malını nereden kazanıp nereye harcadığından, bildiği ile amel edip etmediğinden.”
Bu hadisi dikkate alan bir kişide;
Kazancının helal olmasına özen gösterme,
Hayatını faydalı şeyler yaparak değerlendirme,
Eylemlerinden sorumlu olduğu bilinciyle hareket etme
tutum ve davranışlarından hangilerinin gelişmesi beklenir?
İnsanoğlu kıyamet gününde şu beş şeyden hesaba çekilmedikçe Rabb’inin huzurundan bir yere kımıldayamaz: Ömrünü nerede ve nasıl tükettiğinden, gençliğini nerede geçirdiğinden, malını nereden kazanıp nereye harcadığından, bildiği ile amel edip etmediğinden.
Bu hadisi dikkate alan bir kişide aşağıdaki tutum ve davranışlardan hangilerinin gelişmesi beklenir?
Kazancının helal olmasına özen gösterme (I)
Hayatını faydalı şeyler yaparak değerlendirme (II)
Eylemlerinden sorumlu olduğu bilinciyle hareket etme (III)
Şıklar:
A) Yalnız I
B) I ve II
C) II ve III
D) I, II ve III
Cevap ve Açıklama:
Hadiste belirtilen hususlar, insanın yaşamı boyunca yaptığı her şeyin Allah katında sorguya çekileceğini vurgulamakta ve bir sorumluluk bilinci aşılamaktadır. Bu bağlamda:
Kazancının helal olmasına özen gösterme (I):
Hadisin içerisinde geçen “Malını nereden kazanıp nereye harcadığından” ifadesi doğrudan kazancın kaynağının ve harcama şeklinin sorgulanacağını belirtir. Bu durum insanların helal kazanç sağlama konusunda kendilerini geliştireceğini gösterir. Bu madde doğrudur.
Hayatını faydalı şeyler yaparak değerlendirme (II): “Ömrünü nerede ve nasıl tükettiğinden” ve “Gençliğini nerede geçirdiğinden” gibi ifadeler, hayatın faydalı ve anlamlı şeylerle geçirilmesi gerektiğini vurgular. Hadis, kişinin ömrünü ve gençliğini boşa harcamaması gerektiğini öğretir. Bu madde doğrudur.
Eylemlerinden sorumlu olduğu bilinciyle hareket etme (III): “Bildiği ile amel edip etmediğinden” ifadesi, bilgiye dayalı hareket ederek sorumluluk bilincine sahip olunması gerektiğini anlatır. Bu, bireyin her eylemini bilinçli ve sorumlu bir şekilde yapmasını sağlamaktadır. Bu madde doğrudur.
Doğru Cevap:
D) I, II ve III
Bu hadis dikkate alındığında, kazancın helal olması, hayatın faydalı işlerle geçirilmesi ve sorumlu bir bilinç geliştirilmesi gibi üç tutumun da bireyde gelişmesi beklenmektedir.
Bu hadisi dikkate alan bir kişide; kazancının helal olmasına özen gösterme, hayatını faydalı şeyler yaparak değerlendirme, eylemlerinden sorumlu olduğu bilinciyle hareket etme tutum ve davranışlarından hangilerinin gelişmesi beklenir?
Cevap:
Hadiste, insanın kıyamet gününde şu konulardan tek tek hesaba çekileceği belirtilmiştir:
Ömrünü nerede ve nasıl harcadığından (yani zamanı nasıl değerlendirdiğinden),
Gençliğini nerede geçirdiğinden (özellikle hayatının verimli kısmı hakkında),
Malını nereden kazanıp, nereye harcadığından (kazancının HELAL olup olmadığına dikkat etmek ve maddi kaynakları nasıl kullandığı),
Bildiği ile amel edip etmediğinden (yani bildiklerini uygulayıp uygulamadığından).
Bu konuya göre üç tutumun maddelerle eşleşmelerini inceleyelim:
1. Kazancının helal olmasına özen gösterme
Hadisin “Malını nereden kazanıp nereye harcadığından” bölümüyle doğrudan ilgilidir.
Doğrudur. (I)
2. Hayatını faydalı şeyler yaparak değerlendirme
“Ömrünü nerede ve nasıl tükettiğinden” ve “Gençliğini nerede geçirdiğinden” bölümleriyle doğrudan ilgilidir.
Doğrudur. (II)
3. Eylemlerinden sorumlu olduğu bilinciyle hareket etme
Hadisin tamamında, insanın yaptığı her şeyden (ibadet, davranış, bilgi, maddi-manevi her şey) sorumlu olduğu vurgulanmaktadır.
Doğrudur. (III)
Sonuç:
Bu tutum ve davranışların HER ÜÇÜ de hadisin mesajına uygundur.
Doğru Seçenek:
D) I, II ve III
Ekstra Bilgi:
İslam ahlakında sorumluluk bilinci, helal kazanç, ve hayatı verimli kullanma çok önemlidir. Bu hadis de, insanın dünyadaki tüm eylemlerinden ve tercihlerinden sorumlu tutulacağını hatırlatır. Özellikle gençlik ve ömür vurgusu, zamanı faydalı işlerde harcamanın gerekliliğine dikkat çeker.
Bu hadisi dikkate alan bir kişide kazancının helal olmasına özen gösterme, hayatını faydalı şeyler yaparak değerlendirme, eylemlerinden sorumlu olduğu bilinciyle hareket etme tutum ve davranışlarından hangilerinin gelişmesi beklenir?
Cevap: D) I, II ve III
Açıklama:
Helal kazanç: Hadiste belirtilen “malını nereden kazanıp nereye harcadığı” vurgusu, kişinin kazancını helal yollardan temin etmesine dikkat etmesi gerektiğini gösterir.
Hayatı faydalı geçirmek: “Ömrünü nerede ve nasıl tükettiği” ifadesi, kişinin zamanını boş veya zararlı işlerde harcamak yerine, verimli ve faydalı işlerle meşgul olması gerektiğini anlatır.
Sorumluluk bilinci: “Eylemlerinden hesaba çekileceği bilinci” doğrultusunda, ahlaki ve dini kurallara uygun şekilde davranarak sorumluluk duygusuyla hareket etmeyi gerektirir.
Bu üç davranış özelliği de hadisi dikkate alan liyakatli bir mümin için bütünlüklü bir hayat anlayışı sunar.
Verilen hadis, insanın kıyamet günü hesabını vereceği temel konuları listeliyor. Bu önemli beş konu şunlardır:
Ömrünü nerede ve nasıl geçirdiği: Hayatın tamamının anlamlı ve doğru meşgalelerle geçirilmesi.
Gençliğini nerede harcadığı: Gençlik dönemi ayrı bir başlık olarak vurgulanmış, zira insanın enerjik ve üretken çağıdır.
Mallarını nereden kazanıp, nereye harcadığı: Kazanç yollarının ve harcamaların helal olup olmaması.
Bildiğiyle amel edip etmediği: Bilginin davranışa dönüşmesinin önemi.
Hadisin ana mesajı, insanın eylemlerinden sorumlu olduğu bilinciyle hareket etmesi, hayatını ve kazancını meşru/helal yolla idame ettirmesi, yaşamını faydalı ve anlamlı uğraşlarla değerlendirmesi gerektiğidir.
2. Seçeneklerdeki Tutumların İncelenmesi
Hadiste vurgulanan ana unsurlara bakarak seçeneklerde belirtilen davranışlara tek tek bakalım:
I. Kazancının helal olmasına özen gösterme:
Hadisin “malını nereden kazanıp nereye harcadığından” kısmı doğrudan bunu belirtir. Helal kazanca özen göstermek hadisin önemli bir sonucudur.
II. Hayatını faydalı şeyler yaparak değerlendirme:
“Ömrünü nerede ve nasıl tükettiğinden” kısmı insanın bütün hayatının verimli, olumlu ve faydalı işlerle değerlendirilmesinin gerekliliğine işaret eder.
III. Eylemlerinden sorumlu olduğu bilinciyle hareket etme:
Hadisin bütününde, insanın yaptığı her şeyden (kazanç, ömür, gençlik, bilgi) sorguya çekileceği açıkça vurgulanır; yani eylemlerinden sorumlu olduğu bilinci merkezîdir.
3. Beklenen Tutum ve Davranışlar
Verilen hadisin öğretilerinden, aşağıdaki üç temel davranış ve tutumun gelişmesi beklenir:
Kazancının helallik kaygısını ön planda tutma (I)
Hayatını ve özellikle gençliğini faydalı, anlamlı işlerle değerlendirme (II)
Her bir davranışının hesabını vereceği bilinciyle sorumlu yaşama (III)
4. Cevabın Gerekçesi ve Sonuç
Soru:
Bu hadisi dikkate alan bir kişide;
I. Kazancının helal olmasına özen gösterme,
II. Hayatını faydalı şeyler yaparak değerlendirme,
III. Eylemlerinden sorumlu olduğu bilinciyle hareket etme
tutum ve davranışlarından hangilerinin gelişmesi beklenir?
Seçenekler
A) Yalnız I
B) I ve II
C) II ve III
D) I, II ve III
En doğru cevap:
D) I, II ve III
Çünkü hadiste zikredilen her unsur, yukarıda belirtilen üç davranış temelini doğrudan destekler.
5. Özet Tablo
Tutum/Davranış
Hadiste Dayanağı
Gelişmesi Beklenir mi?
1. Kazancının helal olmasına özen gösterme
“Malını nereden kazanıp…”
Evet
2. Hayatını faydalı şeyler yaparak değerlendirme
“Ömrünü nerede ve nasıl…”
Evet
3. Eylemlerinden sorumlu olduğu bilinciyle hareket etme
Toplamda vurgulanıyor
Evet
6. Kısa Özet ve Anahtar Noktalar
Hadiste geçen hesap konuları, kişinin hem helal kazanca dikkat etmesini, hem faydalı işler yapmasını, hem de sorumluluk bilinciyle yaşamasını gerektirir.
Üç tutumun tamamı doğrudan hadisin özüne uygundur.