Cümlenin ögelerini bulma

Genel Kültür
1

cümlenin ögelerini bulma

2

Cümlenin Öğelerini Bulma

Cümledeki öğeler, cümlenin anlamını oluşturan ve cümlenin temel yapı taşlarını meydana getiren unsurlardır. Türkçede cümlenin temel öğeleri genellikle şu şekilde sınıflandırılır:

Table of Contents

  1. Temel Cümle Öğeleri
  2. Öğelerin Görevleri
  3. Cümlenin Ögelerini Bulma Yöntemleri
  4. Örneklerle Cümlenin Ögelerini Bulma
  5. Özet Tablo

1. Temel Cümle Öğeleri

Türkçede cümlenin temel öğeleri şu şekilde sıralanır:

Öğe Tanımı
Özne (Subject) Cümlede, işi yapan veya kimin hakkında konuşulduğunu gösterir.
Yüklem (Predicate) Cümlenin temel fiili ya da yargısını taşıyan öğedir.
Nesne (Object) Yüklemin etkilediği, ona maruz kalan varlık veya kavramdır.
Dolaylı Tümleç (İsim Tamlayıcısı) Yükleme, genellikle “-e, -de, -den” hâl ekleriyle bağlı olan öğe.
Zarf Tümleci (Belirteç) Eylemin nasıl, ne zaman, nerede ya da ne şekilde yapıldığını belirten öğe.

2. Öğelerin Görevleri

Öğe Görevi
Özne Hareketi ya da durumu gerçekleştiren kişi ya da nesneyi belirtir.
Yüklem Cümlenin yargısını, olayını belirtir, en az bir tane bulunmalıdır.
Nesne Eylemden etkilenen, yüklemin etkisini alan varlık veya kavramdır.
Dolaylı Tümleç Cümleye yer, zaman, sebep, araç gibi anlamlar katar.
Zarf Tümleci Cümlenin fiilini nitelendirir, eylemin tarzını, zamanını veya yerini belirtir.

3. Cümlenin Ögelerini Bulma Yöntemleri

  1. Yüklemi Bulma:
    Cümlenin en önemli öğesi olan yüklemi, genellikle çekimli fiil ya da ek-fiil ile kurulan kelime ya da kelime grubu gösterir. Cümledeki fiili bulun.

  2. Özne Bulma:
    Yüklemin kim veya ne tarafından yapıldığını sorarak bulunur. Genellikle “kim?” ya da “ne?” soruları sorulur.

  3. Nesne Bulma:
    Yüklem üzerinde doğrudan etki yapan öğe olup “ney? kimi?” sorularıyla tespit edilir.

  4. Dolaylı Tümleç Bulma:
    Eylemin durumunu, yönünü, nedenini ya da zamanını belirtir. “Kime? Neye? Nerede? Ne zaman? Neden? Nasıl? Ne ile?” soruları ile bulunur.

  5. Zarf Tümleci Bulma:
    Eylemin yönünü, zamanını, durumu ya da biçimini belirtir. “Ne zaman?” “Nasıl?” “Nerede?” gibi sorularla tespit edilir.

4. Örneklerle Cümlenin Ögelerini Bulma

Örnek Cümle:

  • Ali parkta hızlı koşuyor.
Öğe Belirleme Yöntemi Cümledeki Karşılığı
Yüklem “Ne yapıyor?” sorusuna cevap koşuyor
Özne “Kim koşuyor?” sorusuna cevap Ali
Dolaylı Tümleç “Nerede koşuyor?” sorusuna cevap parkta
Zarf Tümleci “Nasıl koşuyor?” sorusuna cevap hızlı
Nesne Yok (bu cümlede nesne yoktur) -

5. Özet Tablo

Öğe Soru Görev
Yüklem Ne yapıyor? Cümlenin ana fiili, yargısı
Özne Kim? Ne? Eylemi yapan kişi veya nesne
Nesne Kimi? Neyi? Eylemden etkilenen öğe
Dolaylı Tümleç Kime? Neye? Nerede? Ne zaman? Neden? Nasıl? Ne ile? Eylemin gerçekleştiği şartları belirtir
Zarf Tümleci Ne zaman? Nasıl? Nerede? Eylemin nitelendirilmiş hali

Özet

Cümlenin öğelerini bulmak için önce yüklemi saptamak gerekir, ardından özne sorusunu sorarak hangi kişi veya nesnenin eylemi gerçekleştirdiği tespit edilir. Sonra nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümlecini uygun sorularla bulunur. Her öğe cümlenin anlamını ve yapısını tamamlama görevindedir.

Bu yöntemleri kullanarak cümlenin öğelerini kolaylıkla belirleyebilirsiniz.

@Dersnotu