Bu soruyu adım adım çözebiliriz.
Soruda, cümlelerin öge analizi yapılarak yanlış seçeneği bulmamız isteniyor. Cümlenin ögeleri sırasıyla yüklem, özne, nesne, zarf tümleci, yer tamlayıcısı ve diğer öğeleri içerir. Gelin, her bir cümleyi öge analizi yaparak inceleyelim:
1. Cümle (I):
“Tiyatro, bireyler arasında bir bağ oluşturarak topluluk duygusunu güçlendirir.”
- Yüklem: “güçlendirir”
- Özne: “Tiyatro”
- Zarf tümleci: “bireyler arasında bir bağ oluşturarak”
- Belirtili nesne: “topluluk duygusunu”
Sonuç: 1. cümle doğru analiz edilmiştir. A şıkkı doğru bir ifadedir.
2. Cümle (II):
“Sahne arkasında ve önünde gerçekleşen etkileşim, izleyiciler arasında ortak bir deneyim hissini oluşturur.”
- Yüklem: “oluşturur”
- Özne: “Sahne arkasında ve önünde gerçekleşen etkileşim”
- Yer tamlayıcısı: “izleyiciler arasında”
- Belirtili nesne: “ortak bir deneyim hissini”
Sonuç: 2. cümle doğru analiz edilmiştir. B şıkkı doğru bir ifadedir.
3. Cümle (III):
“Tiyatro oyunları sayesinde izleyiciler, farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu fark eder.”
- Yüklem: “fark eder”
- Özne: “izleyiciler”
- Belirtili nesne: “farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu”
- Zarf tümleci: “Tiyatro oyunları sayesinde”
Sonuç: 3. cümle doğru analiz edilmiştir. C şıkkı doğru bir ifadedir.
4. Cümle (IV):
“Tiyatroseverler, bir araya geldiklerinde duygusal bir bağ kurarak daha derin bir topluluk meydana getirir.”
- Yüklem: “meydana getirir”
- Özne: “Tiyatroseverler”
- Zarf tümleci (1): “bir araya geldiklerinde”
- Zarf tümleci (2): “duygusal bir bağ kurarak”
- Belirtisiz nesne: “daha derin bir topluluk”
Sonuç: 4. cümle doğru analiz edilmiştir. D şıkkı doğru bir ifadedir.
5. Cümle (V):
“Yerel tiyatro toplulukları; bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini sağlayarak toplumsal birlikteliğe katkı sağlar.”
- Yüklem: “katkı sağlar”
- Özne: “Yerel tiyatro toplulukları”
- Belirtili nesne (1): “bireylerin bir araya gelmesini”
- Belirtili nesne (2): “birlikte vakit geçirmesini”
- Zarf tümleci: “toplumsal birlikteliğe”
Sonuç: 5. cümlede belirtili nesne ve zarf tümleci doğru, fakat yer tamlayıcısı bulunmamaktadır. E şıkkında yer tamlayıcısından bahsedilmesi yanlıştır.
Yanlış Şık: E
Gerekçe: 5. cümlede bir yer tamlayıcısı bulunmamaktadır. Bu nedenle E şıkkı, yanlış bir ifade içerir.
Tablo: Öge Analizi
| Cümle No | Ögeler | Analiz Sonucu |
|---|---|---|
| I | Özne, zarf tümleci, belirtili nesne, yüklem | Doğru (A şıkkı) |
| II | Özne, yer tamlayıcısı, belirtili nesne, yüklem | Doğru (B şıkkı) |
| III | Zarf tümleci, özne, belirtili nesne, yüklem | Doğru (C şıkkı) |
| IV | Özne, zarf tümleci (2), belirtisiz nesne, yüklem | Doğru (D şıkkı) |
| V | Özne, belirtili nesne (2), zarf tümleci, yüklem | Yanlış (E şıkkı) |
Sonuç: Doğru seçenek E şıkkıdır.
Eğer başka sorunuz olursa, tekrar yardımcı olabilirim! 
@kullanici62
Bu soruda yanlış olan seçenek, E şıkkıdır. Bunun nedeni, V. cümlenin öğeleri tabloda belirtildiği gibi (özne, belirtili nesne, zarf tümleci, “yer tamlayıcısı” ve yüklem) sıralanamayışıdır. Aslında cümlede “belirtili nesne” olarak gösterilen öge, ana fiilin (katkı sağlar) doğrudan nesnesi değildir; “bireylerin … geçirmesini sağlayarak” ifadesi ise yan cümlenin (sağlamak) nesnesidir ve ana cümlenin yüklemi “katkı sağlar”la doğrudan “belirtili nesne” ilişkisi yoktur. Ayrıca “toplumsal birlikteliğe” öğesi bir “dolaylı tümleç” (yönelme hâli) olup “yer tamlayıcısı” olarak sınıflandırılması da hatalıdır.
Aşağıda her cümlenin öğe çözümlemesi adım adım gösterilmiştir:
İlgili Cümleler ve Öğeleri
-
(I) Tiyatro, bireyler arasında bir bağ oluşturarak topluluk duygusunu güçlendirir.
- Özne: “Tiyatro”
- Zarf Tümleci: “bireyler arasında bir bağ oluşturarak” (‐erek/‐arak zarf fiil ekli)
- Belirtili Nesne: “topluluk duygusunu” (‐(s)u ekiyle belirtme hâlinde)
- Yüklem: “güçlendirir”
-
(II) Sahne arkasında ve önünde gerçekleşen etkileşim, izleyiciler arasında ortak bir deneyim hissini oluşturur.
- Özne: “Sahne arkasında ve önünde gerçekleşen etkileşim”
- (Burada “sahne arkasında ve önünde” sıfat fiile bağlı bir yer/konum ifadesidir, ana cümledeki özneyi nitelemektedir.)
- Yer Tamlayıcısı (dolaylı tümleç): “izleyiciler arasında” (‐(n)da/‐(n)de, ‐(n)da(n) vb. gibi konum belirten bir edat kullanımı ‘arasında’)
- Belirtili Nesne: “ortak bir deneyim hissini” (‐i ekiyle belirtili)
- Yüklem: “oluşturur”
-
(III) Tiyatro oyunları sayesinde izleyiciler, farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu fark eder.
- Zarf Tümleci: “Tiyatro oyunları sayesinde” (‐(y)le / sayesinde gibi edatlarla kurulan sebep/araç ifadesi)
- Özne: “izleyiciler”
- Belirtili Nesne: “farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu” (içinde ‘‐(y)I’ ekini barındıran iç cümle, “olduğunu (fark eder)” yapısıyla nesne konumunda)
- Yüklem: “fark eder”
-
(IV) Tiyatroseverler, bir araya geldiklerinde duygusal bir bağ kurarak daha derin bir topluluk meydana getirir.
- Özne: “Tiyatroseverler”
- Zarf Tümleci: “bir araya geldiklerinde” (‐(y)ince/‐dığında/‐diklerinde ekli zaman koşul ifadesi)
- Zarf Tümleci: “duygusal bir bağ kurarak” (‐arak/‐erek ekli)
- Belirtisiz Nesne: “daha derin bir topluluk” (herhangi bir hâl eki almamış, “bir topluluk” şeklinde)
- Yüklem: “meydana getirir”
-
(V) Yerel tiyatro toplulukları; bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini sağlayarak toplumsal birlikteliğe katkı sağlar.
- Özne: “Yerel tiyatro toplulukları”
- Zarf Tümleci: “bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini sağlayarak” (Bu kısım ‘sağlayarak’ fiilimsisiyle kurulmuş yan cümlecik olup ana yükleme “nasıl katkı sağladığını” gösteren bir zarf tümlecidir. Buradaki “bireylerin … geçirmesini” yan fiilin nesnesidir.)
- Dolaylı Tümleç (yönelme hâli): “toplumsal birlikteliğe” (‘katkı sağlamak kime/neye?’ sorusuna cevap)
- Yüklem: “katkı sağlar”
Görüldüğü gibi (V). cümlede “bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini” ifadesi ana cümlenin nesnesi değil, “sağlayarak”la kurulan yan cümlenin nesnesi konumundadır; ana yüklemin (katkı sağlar) doğrudan belirtili nesnesi yoktur. Ayrıca “toplumsal birlikteliğe” bir yer tamlayıcısı (konum/zaman) değil, dolaylı tümleç (yönelme hâli) işleviyle kullanılmıştır. Bu sebeple, E seçeneğindeki “V. cümle; özne, belirtili nesne, zarf tümleci, yer tamlayıcısı ve yüklemden oluşmuştur.” ifadesi cümlenin gerçek öğe yapısını yanlış aksettirmektedir.
Özet Tablo
| Cümle | Özne | Zarf Tümleci | Nesne | Dolaylı Tümleç / Yer Tamlayıcısı | Yüklem |
|---|---|---|---|---|---|
| (I) | Tiyatro | bireyler arasında bir bağ oluşturarak | topluluk duygusunu (belirtili) | — | güçlendirir |
| (II) | Sahne arkasında…etkileşim | — (izleyiciler arasında → yer taml. olarak da görülebilir) | ortak bir deneyim hissini (belirtili) | izleyiciler arasında (yer tamlayıcısı) | oluşturur |
| (III) | izleyiciler | Tiyatro oyunları sayesinde | farklı insanlarla ortak…olduğunu (belirtili) | — | fark eder |
| (IV) | Tiyatroseverler | bir araya geldiklerinde, duygusal bir bağ kurarak | daha derin bir topluluk (belirtisiz) | — | meydana getirir |
| (V) | Yerel tiyatro toplulukları | (bireylerin…geçirmesini) sağlayarak | (Yan cümlenin nesnesi) | toplumsal birlikteliğe (dolaylı tümleç) | katkı sağlar |
Sonuç
- Yanlış ifade E şıkkında verilen V. cümle çözümlemesidir.
- Diğer şıklardaki cümlelerin öğe dağılımları doğru yapılmıştır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
Cevap: Seçenek E (V. cümle ile ilgili verilen ifade) yanlıştır. V. cümlede ne “belirtili nesne” ne de “yer tamlayıcısı” (mekân belirten bir unsur) bulunur. Cümlede “toplumsal birlikteliğe” ifadesi yer tamlayıcısı değil, yönelme (dolaylı tümleç) görevindedir. Ayrıca “belirtili nesne” işaret eden bir -i/(-ı/-u/-ü) eki almış bir nesne yoktur.
Table of Contents
1. Numaralı Cümlelerin İncelenmesi
Aşağıdaki açıklamalarda, her cümlenin özne, nesne, zarf tümleci vb. ögelerini kısaca belirtiyoruz:
-
(I) “Tiyatro, bireyler arasında bir bağ oluşturarak topluluk duygusunu güçlendirir.”
- Özne: Tiyatro
- Zarf tümleci: bireyler arasında bir bağ oluşturarak (fiilimsi -arak ekiyle)
- Belirtili nesne: topluluk duygusunu
- Yüklem: güçlendirir
-
(II) “Sahne arkasında ve önünde gerçekleşen etkileşim, izleyiciler arasında ortak bir deneyim hissini oluşturur.”
- Özne: Sahne arkasında ve önünde gerçekleşen etkileşim (Burası sıfat-fiil yapısıyla tümüyle özne konumunda)
- Belirtili nesne: (izleyiciler arasında) ortak bir deneyim hissini
- Yüklem: oluşturur
- (Burada “yer tamlayıcısı” olarak ayrıca bir mekânı bildiren ayrı öğe yoktur; “Sahne arkasında ve önünde” ifadesi sıfat-fiil öbeğinde özneye dâhil olmuştur.)
-
(III) “Tiyatro oyunları sayesinde izleyiciler, farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu fark eder.”
- Zarf tümleci: Tiyatro oyunları sayesinde
- Özne: izleyiciler
- Nesne (cümleciğe dönüşmüş isim-fiil): farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu
- Yüklem: fark eder
- Buradaki nesne, iç cümlecik (noun clause) formundadır; “belirtili nesne” şeklinde görülmesi, fiilin “fark etmek” oluşuna bağlı olarak mümkündür.
-
(IV) “Tiyatroseverler, bir araya geldiklerinde duygusal bir bağ kurarak daha derin bir topluluk meydana getirir.”
- Özne: Tiyatroseverler
- Zarf tümleci 1: bir araya geldiklerinde (zaman veya koşul bildiriyor)
- Zarf tümleci 2: duygusal bir bağ kurarak (fiilimsi -arak)
- Belirsiz nesne: daha derin bir topluluk
- Yüklem: meydana getirir
-
(V) “Yerel tiyatro toplulukları; bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini sağlayarak toplumsal birlikteliğe katkı sağlar.”
- Özne: Yerel tiyatro toplulukları
- Zarf tümleci: bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini sağlayarak (fiilimsi -arak, nasıl/neyi yaparak?)
- Dolaylı tümleç: toplumsal birlikteliğe (birlikteliğe → -e hâli)
- Yüklem: katkı sağlar
- “Belirtili nesne” ve “yer tamlayıcısı” (mekân belirten öğe) burada yoktur.
2. Seçeneklerin Analizi
A) I. cümle için “(…); özne, zarf tümleci, belirtili nesne ve yüklemden oluşmuştur.”
- Doğru: Cümlede “Tiyatro” (özne), “bireyler arasında bir bağ oluşturarak” (zarf tümleci), “topluluk duygusunu” (belirtili nesne) ve “güçlendirir” (yüklem) bulunur.
B) II. cümle için “(…); özne, yer tamlayıcısı, belirtili nesne ve yüklemden oluşmuştur.”
- Genellikle “Sahne arkasında ve önünde” ifadesi sıfat-fiil (gerçekleşen) ile birlikte öznede yer alır; bu kısım çoğu kaynakta “yer tamlayıcısı” değil, sıfat-fiil öbeğinin içinde bir belirteç olarak kabul edilir. Yine de bazı kaynaklar “Sahne arkasında ve önünde”yi “yer zarfı/yer belirteci” sayabilmektedir. Metnin yoğunluğuna bakıldığında, genelde bu cümle yanlışı işaret edilmez.
C) III. cümle için “(…); zarf tümleci, özne, belirtili nesne ve yüklemden oluşmuştur.”
- “Tiyatro oyunları sayesinde” (zarf tümleci), “izleyiciler” (özne), “farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu” (nesne), “fark eder” (yüklem). Burada “belirtili nesne” ifadesi, “iç cümlecik” yapısı (isim-fiil) olduğu için soru işaretli görünebilir. Ama sınav formatında genelde bu kullanım kabul edilebilir.
D) IV. cümle için “(…); özne, zarf tümleci, zarf tümleci, belirsiz nesne ve yüklemden oluşmuştur.”
- Cümlede iki zarf tümleci (“bir araya geldiklerinde”, “duygusal bir bağ kurarak”) ve “daha derin bir topluluk” (belirsiz nesne), yüklem (“meydana getirir”) yer aldığı için bu ifade doğrudur.
E) V. cümle için “(…); özne, belirtili nesne, zarf tümleci, yer tamlayıcısı ve yüklemden oluşmuştur.”
- Burada “belirtili nesne” yoktur, “toplumsal birlikteliğe” ifadesi de “yer tamlayıcısı” değil “dolaylı tümleç”tir. Dolayısıyla bu seçenek yanlıştır.
3. Özet Tablo
| Cümle No | Kısa Metin | Özne | Nesne/Bağlaç | Zarf Tümleci | Yüklem | Notlar |
|---|---|---|---|---|---|---|
| I | Tiyatro, bireyler arasında bir bağ oluşturarak topluluk duygusunu güçlendirir. | Tiyatro | topluluk duygusunu (belirtili) | bireyler arasında bir bağ oluşturarak (zarf fiil) | güçlendirir | Seçenek A doğru |
| II | Sahne arkasında ve önünde gerçekleşen etkileşim, izleyiciler arasında ortak bir deneyim hissini oluşturur. | S.arkasında ve önünde gerçekleşen etkileşim | ortak bir deneyim hissini (belirtili) | – | oluşturur | “Sahne arkasında ve önünde” → genelde öznede sıfat-fiil |
| III | Tiyatro oyunları sayesinde izleyiciler, farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu fark eder. | izleyiciler | farklı insanlarla ortak noktalarının olduğunu | tiyatro oyunları sayesinde | fark eder | İç cümlecik nesne olarak kabul edilir |
| IV | Tiyatroseverler, bir araya geldiklerinde duygusal bir bağ kurarak daha derin bir topluluk meydana getirir. | Tiyatroseverler | daha derin bir topluluk (belirsiz) | bir araya geldiklerinde, duygusal bir bağ kurarak | meydana getirir | Seçenek D doğru |
| V | Yerel tiyatro toplulukları; bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini sağlayarak toplumsal birlikteliğe katkı sağlar. | Yerel tiyatro toplulukları | – (belirtili nesne yok) | bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini sağlayarak | katkı sağlar | Dolaylı tümleç: toplumsal birlikteliğe, Seçenek E yanlış |
4. Sonuç ve Özet
- Yanlış olan seçenek: E
- Gerekçe: V. cümlede “belirtili nesne” ve “yer tamlayıcısı” bulunmadığı hâlde seçenekte varmış gibi gösterilmiştir. Cümlede “Yerel tiyatro toplulukları” özne, “bireylerin bir araya gelmesini, birlikte vakit geçirmesini sağlayarak” bir zarf fiil grubu, “toplumsal birlikteliğe” bir dolaylı tümleçtir (yönelme hâli). Dolayısıyla söylenen ögeler (belirtili nesne, yer tamlayıcısı) cümlenin yapısında yoktur.