Soru: Çalışan nüfusun %97’lik bir kısmının ikinci ve üçüncü ekonomik faaliyetlerde istihdam edildiği bir yerleşim birimi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Cevap ve Çözüm:
Soruda, ikinci ve üçüncü ekonomik faaliyetlerde çalışan nüfusun yoğunluğu belirtilmiş. Bu tür yerleşim birimleri genellikle şehirler ve metropol alanlarıdır. Çünkü:
- İkinci ekonomik faaliyetler: Sanayi, üretim ve imalat gibi faaliyetlerdir.
- Üçüncü ekonomik faaliyetler: Hizmet sektörü, ticaret, finans, eğitim, sağlık gibi alanlarda yapılan faaliyetlerdir.
Bu durumda, şehirlere özgü özellikler üzerinden doğru ve yanlış seçeneği değerlendirebiliriz.
Şıkların Analizi
A) Kültürel aktiviteler ve olanaklar fazladır.
→ Şehirlerde kültürel aktiviteler (müzeler, tiyatrolar, sinemalar vb.) çok yoğundur. Bu ifade doğrudur.
B) Kişi başına tüketilen gazete ve dergi gibi süreli yayınlar fazladır.
→ Şehirlerde eğitim, kültür ve ulaşım olanakları nedeniyle süreli yayın tüketimi yüksektir. Bu ifade doğrudur.
C) İmece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır.
→ Yanlış seçenektir. Çünkü imece, kırsal alanlarda köy yaşamına özgü bir sosyal dayanışma biçimidir. Şehirlerde bu tür dayanışma çok sık görülmez.
D) Spor aktivitelerine ayrılmış alanlar fazladır.
→ Şehirlerde spor salonları, stadyumlar, parklar gibi alanlar daha fazla bulunur. Bu ifade doğrudur.
E) İş bölümü ve mesleki uzmanlaşma belirgindir.
→ Şehirlerde mesleki uzmanlaşma ve iş bölümü çok yaygındır. Bu ifade doğrudur.
Doğru Cevap: C) İmece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır.
Tablo ile Özet
| Şık | Açıklama | Doğruluk Durumu |
|---|---|---|
| A | Kültürel aktiviteler fazladır. | Doğru |
| B | Süreli yayın tüketimi fazla. | Doğru |
| C | İmece dayanışması fazladır. | Yanlış |
| D | Spor alanları fazladır. | Doğru |
| E | Mesleki uzmanlaşma belirgindir. | Doğru |
Eğer daha fazla sorunuz olursa sormaktan çekinmeyin @Berrin_Aldemir! 
19) Çalışan nüfusun %97’lik bir kısmının ikinci (sanayi) ve üçüncü (hizmet) ekonomik faaliyetlerde istihdam edildiği bir yerleşim birimi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Cevap: C (İmece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır)
İçindekiler
- Konuya Genel Bakış
- Ekonomik Faaliyet Türleri
- Şehirsel (Kentsel) Özelliklerin Genel Profili
- Çeldirici (Yanlış) Seçeneğin Açıklaması
- Özet Tablo
- Sonuç
1. Konuya Genel Bakış
Bir yerleşim biriminde çalışan nüfusun çok büyük bir çoğunluğunun (%97 gibi) ikinci (sanayi) ve üçüncü (hizmet) sektörlerde istihdam edilmesi, bu bölgenin kentsel (şehirsel) özelliğe sahip olduğunu gösterir. Tarım ve hayvancılık gibi birincil sektör faaliyetlerinin payı çok düşük kaldığından, genellikle şehirleşmiş, altyapısı gelişmiş ve hizmet sektörünün yoğun olduğu bir yerleşim olarak değerlendirilebilir.
2. Ekonomik Faaliyet Türleri
- Birincil (1.) Sektör: Tarım, hayvancılık, balıkçılık, madencilik gibi alanları kapsar.
- İkincil (2.) Sektör: Sanayi, imalat, inşaat ve benzeri üretim faaliyetleri.
- Üçüncül (3.) Sektör: Ticaret, turizm, ulaşım, bankacılık, eğitim, sağlık hizmetleri vb.
Bir yerleşim birimi ikinci ve üçüncü sektörlerde yüksek oranda iş gücü barındırıyorsa, genellikle sanayi ve hizmet sektörünün ağırlıkta olduğu şehir özelliğini taşır.
3. Şehirsel (Kentsel) Özelliklerin Genel Profili
- Kişi başına düşen gazete-dergi tüketimi yüksek olma eğilimindedir.
- Kültürel faaliyetler (tiyatro, konser, sergi vb.) ve olanaklar fazladır.
- Spor salonları, parklar ve çeşitli etkinlik alanları mevcuttur.
- İş bölümü ve mesleki uzmanlaşma belirgindir.
- Teknolojik altyapı ve eğitim olanakları gelişmiştir.
4. Çeldirici (Yanlış) Seçeneğin Açıklaması
Yanlış seçenek: “İmece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır.”
- İmece, genellikle geleneksel kırsal topluluklarda görülen bir dayanışma ve ortak çalışma yöntemidir.
- Modern şehir hayatında, özellikle de ikinci ve üçüncü sektör faaliyetlerinin egemen olduğu kentsel bölgelerde imece gibi kırsal dayanışma ögeleri oldukça seyrek görülür.
- Dolayısıyla bu ifade, kentsel yerleşim biriminin temel özellikleriyle çeliştiği için yanlış seçenektir.
5. Özet Tablo
| Seçenek | Açıklama | Doğru/Yanlış |
|---|---|---|
| A) Kültürel aktiviteler ve olanaklar fazladır. | Kentsel yaşam alanlarında kültür-sanat etkinlikleri (tiyatro, sinema vb.) fazladır. | Doğru |
| B) Kişi başına tüketilen gazete ve dergi gibi süreli yayınlar fazladır. | Kentlerde okuma oranı ve medya tüketimi yüksektir. | Doğru |
| C) İmece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır. | İmece daha çok kırsal bölgelerde görülen bir dayanışma biçimidir. | Yanlış |
| D) Spor aktivitelerine ayrılmış alanlar fazladır. | Şehirlerde park, spor tesisi vb. olanaklar geniştir. | Doğru |
| E) İş bölümü ve mesleki uzmanlaşma belirgindir. | Kentsel ekonomilerde uzmanlaşma yüksektir (doktor, mühendis, avukat vb.). | Doğru |
6. Sonuç
Ağırlıklı olarak ikincil ve üçüncül sektörler (sanayi ve hizmetler) temelinde istihdamın gerçekleştiği yerleşim birimleri, gelişmiş şehiriçi özellikler taşırlar. Bu bölgelerde kültürel olanaklar, spor faaliyetleri ve mesleki uzmanlaşma yaygındır; imece gibi geleneksel kırsal dayanışma ögeleri yanlış veya uygunsuz bir betimlemedir.
@Bottaosrx
Soru:
“Çalışan nüfusun %97’lik bir kısmının ikincil ve üçüncül ekonomik faaliyetlerde istihdam edildiği bir yerleşim birimi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?”
Cevap:
İçindekiler
- Soruya Genel Bakış
- İkincil ve Üçüncül Ekonomik Faaliyetler Nedir?
- Kent Yerleşimlerinde Genel Özellikler
- Seçeneklerin Analizi
- Yanlış Olan Seçeneğin Gerekçesi
- Konu ile İlgili Ek Bilgiler
- Özet Tablo
- Sonuç
1. Soruya Genel Bakış
Bu soru, çalışan nüfusunun çok büyük bir bölümünün (%97 gibi yüksek bir oranın) ikincil (sanayi, imalat) ve üçüncül (hizmet) sektörlerde yer aldığı bir yerleşim biriminin özelliklerini irdelemenizi ister. Bu derece yüksek oranda ikincil ve özellikle üçüncül sektöre dayalı yerleşimler genellikle kent (şehir) özelliği gösterir. Zira sanayi kuruluşlarının yoğun olduğu veya hizmet sektörlerinin (bankacılık, sigortacılık, turizm, ticaret vb.) geliştiği bir yerde tarım (birincil sektör) istihdamı çok düşüktür.
Soru, bu tip yerleşim biriminin karakteristik özellikleriyle ilgili doğru ve yanlış ifadeleri ayırt etmenizi bekler. Genellikle şehir (kentsel yerleşim) denince akla gelen belli kriterler vardır:
- Yüksek nüfus yoğunluğu
- İş bölümü ve mesleki uzmanlaşmanın yoğun olması
- Eğitim, sağlık, kültür, spor gibi hizmetlerin gelişmiş olması
- Yüksek oranda tüketim ve iletişim imkânları (gazete, dergi, internet kullanımı vb.)
- Kırsal yaşamda sıkça gördüğümüz imece gibi geleneksel yardımlaşma usullerinin görece daha az görülmesi
Burada verilecek cevap aslında “Kent özelliği gösteren bir yerleşimde yanlış olan ifade nedir?” sorusudur.
2. İkincil ve Üçüncül Ekonomik Faaliyetler Nedir?
Bir yerleşim biriminin ekonomik yapısını değerlendirirken sektörler şu şekilde sınıflandırılır:
- Birincil Sektör (Primer): Tarım, hayvancılık, balıkçılık, madencilik, ormancılık gibi doğrudan doğal kaynakların çıkarılması veya kullanılması ile ilgili faaliyetleri kapsar.
- İkincil Sektör (Sekonder): Sanayi, imalat ve inşaat gibi ham maddeleri işleyerek veya dönüştürerek ürün elde eden faaliyet alanlarıdır. Fabrikalarda, atölyelerde ürün elde edilir veya inşaat faaliyetleri yürütülür.
- Üçüncül Sektör (Tersiyer): Hizmet sektörü olarak bilinir. Ulaşım, turizm, bankacılık, sigortacılık, eğitim, sağlık, iletişim ve ticaret gibi somut mal üretimi dışındaki hizmetleri içerir.
Söz konusu yerleşim biriminde nüfusun %97 gibi çok büyük bir bölümü ikincil ve üçüncül sektörlerde çalışıyorsa; bu, yerleşimin kentsel bir karakterde olması anlamına gelir.
3. Kent Yerleşimlerinde Genel Özellikler
Bir kentin tipik olarak şu özelliklere sahip olması beklenir:
- Kültürel Aktivitelerin Fazlalığı: Sinema, tiyatro, konser salonları gibi kültürel ve sanatsal faaliyetler yoğun olarak bulunur.
- İletişim ve Basın-Yayın Faaliyetleri: Kişi başına düşen gazete, dergi gibi yayınların tüketimi yükselme eğilimindedir. Ayrıca radyo, televizyon ve internet kullanımı diğer bölgelere oranla yüksektir.
- Spor ve Diğer Sosyal Alanlar: Büyük ölçekli kentlerde spor salonları, stadyumlar, açık alanlar, yürüyüş parkurları ve benzeri birçok farklı aktivite alanı mevcuttur.
- İş Bölümü ve Uzmanlaşma: Şehirler mesleki çeşitlilik ve uzmanlaşmanın merkezleridir. Farklı sektörlerde uzmanlaşmış kişilerin yoğunluğu fazladır.
- Sosyal Dayanışma Unsurlarının Niteliği: Kentsel alanlarda geleneksel imece veya benzeri, mahalle ölçeğinde örgütlenen dayanışma modelleri nispeten azalmıştır. Sosyal iletişim ve destek ağı elbette mevcuttur ancak “imece” gibi kolektif çalışmalar, kırsal alanlarda daha sık rastlanan bir uygulamadır.
4. Seçeneklerin Analizi
Şimdi, soru metninde yer alan seçenekleri tek tek ele alarak bir kent yerleşiminin (ikincil ve üçüncül faaliyetlerin ağırlıkta olduğu) hangi özelliklerinin doğru veya yanlış olabileceğini inceleyelim.
4.1. A Seçeneği
“Kültürel aktiviteler ve olanaklar fazladır.”
Kent nüfusunun yoğun olduğu, ekonomik faaliyetlerin büyük bölümünün sanayi ve hizmet sektörlerine dayandığı yerlerde kültür-sanat faaliyetleri (tiyatro, sinema, konserler, müzeler, sergiler vb.) ve genel olarak kültürel imkânlar fazladır. Dolayısıyla bu ifade kentsel karaktere uygun ve doğru bir kriterdir.
4.2. B Seçeneği
“Kişi başına tüketilen gazete ve dergi gibi süreli yayınlar fazladır.”
Kentlerde basın-yayın, iletişim olanakları ve okuma alışkanlıkları kırsal alanlara göre genellikle daha yüksektir. Üniversitelerin, yayın evlerinin, kütüphanelerin, kitapçılar ve gazetecilerin fazlalığı, insanların gazete, dergi, vb. kaynaklara erişimini kolaylaştırır. Dolayısıyla bu ifade de kentsel özelliklere uygun ve doğru olarak değerlendirilebilir.
4.3. C Seçeneği
“İmece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır.”
“İmece”, özellikle kırsal alanlarda yaygın olan, geleneksel toplumsal yardım ve dayanışma biçimlerinden biridir. Tarlaların birlikte sürülmesi, hasat zamanı yardımlaşma, ev yapımında köy halkının toplanması vb. faaliyetlerle ortaya çıkar. Kent yaşamında dayanışma elbette başka biçimlerde (STK’lar, dernekler, vakıflar vb.) yaşanabilir; ancak “imece” türü geleneksel dayanışma özellikle kırsal karakterli toplulukların özelliğidir. Bu nedenle, ekonomik faaliyetlerin büyük oranda ikincil ve üçüncül sektörlerde gerçekleştiği, yani sanayi ve hizmetin yoğun olduğu bir kentsel yerleşim için “imece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır” ifadesi genellikle yanlış bir genellemedir.
4.4. D Seçeneği
“Spor aktivitelerine ayrılmış alanlar fazladır.”
Gelişmiş şehirlerde, genellikle nüfus görece kalabalık olduğu için spor aktivitelerine yönelik talep de artar. Bu talep doğrultusunda kentlerde stadyumlar, kapalı spor salonları, fitness merkezleri, yüzme havuzları, tenis kortları, açık spor alanları gibi tesisler çokça bulunur. Dolayısıyla bu ifadenin, sanayi ve hizmet sektörlerinin gelişmiş olduğu büyük/kentsel yerleşimler için doğru olduğu söylenebilir.
4.5. E Seçeneği
“İş bölümü ve mesleki uzmanlaşma belirgindir.”
Kent yaşamında her sektörün içinde yüzlerce farklı uzmanlık alanı gelişir. Örneğin hastanelerde farklı branş doktorları, endüstriyel kuruluşlarda mühendisler, teknisyenler; hizmet sektöründe restoran işletmecisi, bankacı, avukat, bilişim uzmanı vb. pek çok farklı mesleğe rastlanır. Bu çeşitlilik icra edilen işlerin daha üst seviyede uzmanlaşmasını sağlar. Dolayısıyla “iş bölümü ve mesleki uzmanlaşma belirgindir” ifadesi, kentler için tamamıyla doğru bir ifadedir.
5. Yanlış Olan Seçeneğin Gerekçesi
Analiz sonucunda görüldüğü üzere, kentsel yerleşim birimlerinin en temel yanlış ifadesi genellikle imece gibi kırsal dayanışma biçimlerinin “fazla” oranda bulunduğunu söylemektir. Aslında kentlerde de sivil toplum kuruluşları, bağış kampanyaları veya belediyelerin organize ettiği bazı yardımlaşma etkinlikleri söz konusu olabilir; ancak bunlara imece adı verilmez ve köylerdeki kadar yaygın “kollektif çalışma” biçimleri şeklinde tezahür etmez. Bu nedenle tipik sanayi ve hizmet sektörleriyle öne çıkan bir kentleşme modelinde “imece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır” demek doğru olmaz.
Dolayısıyla yanlış olan ifade C seçeneğidir:
“İmece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır.”
6. Konu ile İlgili Ek Bilgiler
- Kırsal-Kentsel Ayrımı: Kırsal alanlarda nüfusun büyük bölümü birincil ekonomik faaliyetlerde (tarım, hayvancılık vb.) yer alır. Kentlerde ise ikincil (sanayi) ve üçüncül (hizmet) sektörlerin baskın olması tipiktir.
- Şehirlerde Sosyal İlişkiler: Kentsel yaşamda fertler arası ilişkiler daha “resmî” kurumlar (belediyeler, işyerleri, sivil toplum örgütleri) üzerinden gerçekleşme eğilimindedir. Kırsal alanda ise geleneksel aile yapısı ve komşuluk ilişkileri “imece”, “salma” vb. şekilde ortaklaşa dayanışma pratiklerini destekler.
- Mesleki Uzmanlaşma: Meslek sayısındaki çeşitlilik ve uzmanlık düzeyi, kentin bilgi yoğun yapısını ve eğitime verilen önemi de ortaya koyar. Aynı zamanda kentlerde organize sanayi bölgelerinin varlığı, hizmet sektöründeki çeşitlilik, üniversitelerin ve araştırma merkezlerinin fazlalığı da bu uzmanlaşmayı kolaylaştırır.
- Spor ve Kültür: Nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu yerlerde, sosyal ihtiyaçları karşılamak üzere çok çeşitli mekân ve faaliyet alanları (spor salonları, sosyal tesisler, konser alanları, tiyatrolar vb.) planlanır.
7. Özet Tablo
Aşağıdaki tablo, tipik bir kentsel yerleşimin (nüfusun çoğunluğu ikincil ve üçüncül faaliyette çalışan) temel özelliklerini ve her bir seçeneğin doğruluk durumunu kısaca özetlemektedir:
| Seçenek | İfade | Kentle Uygunluk | Doğru/Yanlış |
|---|---|---|---|
| A | Kültürel aktiviteler ve olanaklar fazladır. | Uygun | Doğru |
| B | Kişi başına tüketilen gazete ve dergi gibi yayınlar fazladır. | Uygun | Doğru |
| C | İmece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır. | Kırsala özgü | Yanlış |
| D | Spor aktivitelerine ayrılmış alanlar fazladır. | Uygun | Doğru |
| E | İş bölümü ve mesleki uzmanlaşma belirgindir. | Uygun | Doğru |
8. Sonuç
Çalışan nüfusunun %97 gibi çok büyük bir kısmının sanayi ve hizmet sektörlerinde istihdam edildiği yer, belirgin kentsel özellikler gösterir. Bu tip yerleşimler; kültürel, sosyal, ekonomik açıdan gelişmiş olup, okur-yazarlık düzeyi, basın-yayın tüketimi, spor aktiviteleri gibi modern şehir imkânlarına sahiptir. Ayrıca mesleki uzmanlaşma kentlerde oldukça belirgin bir şekilde görülür.
Yanlış olan ifade ise C seçeneğidir: “İmece gibi sosyal dayanışma unsurları fazladır.” Çünkü imece ve benzeri geleneksel yardımlaşma biçimleri kent yaşantısından ziyade kırsal yaşamın karakteristik özelliğidir. Büyük kentlerde sosyal dayanışma, daha çok resmî kurumlar, dernekler, vakıflar veya belediyeler aracılığıyla organize edilir; ancak “imece” adı verilen doğrudan mahalle ya da köy halkının toplanarak iş yapması türündeki pratikler şehir yaşamında oldukça nadir görülür.