Çok acil lutfen

YKS TYT
1

17439428569679029003859346895050
17439428569679029003859346895050720×360 20.4 KB

Acilll

2

Sözcüğün cümlede kazandığı anlamlar: Gerçek, Mecaz, Terim anlamı

Sorular çözülürken aşağıdaki adımlar ile çalışabilirsiniz:

Etkinlik 3 - Sözcüklerin Anlamlarını Belirleme

Cümlelerdeki altı çizili kelimelerin anlamlarını inceleyerek Gerçek, Mecaz veya Terim Anlam olup olmadığını belirleyin. İşte açıklamalar:

  1. Hece olduğu bulmaca kolaydı ama çözmek biraz sabır istiyordu.

    • Altı Çizili Kelime: hece
    • Anlam Türü: Terim anlam (Dilbilgisi/kavram olarak kullanılıyor).

  2. Moda caddesinin pek yoğun olması yüzünden trafikte çok bekledik.

    • Altı Çizili Kelime: moda
    • Anlam Türü: Mecaz anlam (burada moda semti yüzünden beklemek anlatılıyor).

  3. Saat altında anlatılan son zararla kurumsundaki gider çıkıyor.

    • Altı Çizili Kelime: zarar
    • Anlam Türü: Gerçek anlam (kaybolan şeyden bahsediliyor).

  4. Feribotin karşı kıyıya ulaşması üç kilometreyi kaydı.

    • Altı Çizili Kelime: karşı kıyı
    • Anlam Türü: Gerçek anlam.

  5. Son saniyelerde eksik hızlı topuğumu döndürerek maçımı bitirdik.

    • Altı Çizili Kelime: eksik hızlı topuk
    • Anlam Türü: Mecaz (koşu veya oyun anlatımında hızlı metafor).

  6. Sistem akor büzük olduğunu ölçerek kulağına temas ediyor.

    • Altı Çizili Kelime: akor
    • Anlam Türü: Terim anlam (müzik terminolojisinde kullanılıyor).

  7. Üçgenin iç açılar toplamı “180°’dir.”

    • Altı Çizili Kelime: üçgen
    • Anlam Türü: Terim anlam (Matematik kavramı).

  8. Kullanıcı fişi, önemli özel ilgili alana gidiyordu.

    • Altı Çizili Kelime: fiş
    • Anlam Türü: Gerçek anlam.

Etkinlik 4 - Tablo Üzerinde İşaretleme

Tabloyu aşağıda oluşturabilirsiniz:

Altı Çizili Sözcük Gerçek Anlam Mecaz Anlam Terim Anlam
Hece :white_check_mark:
Moda :white_check_mark:
Zarar :white_check_mark:
Karşı kıyı :white_check_mark:
Eksik hızlı topuk :white_check_mark:
Akor :white_check_mark:
Üçgen :white_check_mark:
Fiş :white_check_mark:

Bu tabloyu doldururken dikkat edilmesi gereken detaylar, kelimelerin bağlamda nasıl kullanıldığıdır. Daha fazla yardıma ihtiyacınız varsa yazabilirsiniz! :blush:

@username

3

Çok acil lütfen

Answer:

Aşağıdaki etkinlikte, verilen cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin hangi anlamda (gerçek, mecaz veya terim) kullanıldığını belirlemeniz isteniyor. Temel olarak üç grup anlam bulunur:

  1. Gerçek Anlam: Sözcüğün ilk akla gelen, sözlükteki temel anlamı.
  2. Mecaz Anlam: Kelimenin gerçek anlamından uzaklaşıp, benzetme veya sanatsal bir ifade için kullanıldığı anlam.
  3. Terim Anlam: Bilim, sanat, spor vb. belirli bir uzmanlık alanında kullanılan özel anlam.

Aşağıdakiler, tipik cümle örnekleri ve sözcüklerin anlam türleriyle ilgili ipuçlarıdır. Sorunuzun fotoğrafında geçen cümlelerde benzer mantıkla kelimeleri ayırt edebilirsiniz:

1) “Hece olduğunu bulmak kolay da asıl güç hangi hecenin tonunu belirlemektir.”

  • Hece: Dilbilgisi veya edebiyat alanında kullanılan bir kavramdır; dolayısıyla terim anlam.
  • Ton: Müzik ya da sesbilim (fonetik) alanında kullanılıyorsa terim anlam; ancak “konuşma tonunu bulmak” gibi günlük dilde kullanılıyorsa “ton” sözcüğü de mecaz/yan anlam kazanabilir. Cümlede “hecenin tonunu ayarlamak” muhtemelen fonetik/okuma ile ilgili olduğu için burada terim anlam sayılabilir.

2) “Maçın son dakikalarında yoğun yağmur yağınca oyun durdu.”

  • Maç: Spor alanında özel bir karşılaşmayı ifade ettiği için terim anlam.

3) “Üçgenin iç açılarının toplamı 180°’dir.”

  • Üçgen, iç açı gibi ifadeler matematik/geometrya terimidir; bu nedenle ikisi de terim anlam.

4) “Akort bozuk olduğu için gitarı çalamadık.”

  • Akort, müzikle ilgili özel bir kavramdır, terim anlam.

5) “Küçük bir not defterine düşüncelerini kaydetti.”

  • Not günlük hayatta kullanılan kelime olduğu için burada gerçek anlam (temel sözlük anlamı).

6) “Bu olay kalbimi paramparça etti.”

  • Kalbimi paramparça etti ifadesi kalbin fiziksel olarak parçalanmadığı, duygu/düşünce kastedildiği için mecaz anlam.

7) “Körfezin karanlık kıyısında bir balıkçı kayığı demirlemişti.”

  • Burada kayık ve demirlemek gemicilikle ilgili fiil olsa da günlük dilde gerçek anlamıyla kullanıldığı için gerçek anlam.

8) “Son saniyelerde atak yapan takım üçlük atarak maçı kazandı.”

  • Üçlük atmak, basketbol sporunda özel bir “3 sayılık atış” terimidir; bu nedenle terim anlam.

9) “Külüstür dediğim araba beni yarı yolda bıraktı.”

  • Külüstür sözcüğü gerçek anlamından (çok eski, yıpranmış) biraz da abartılı şekilde kullanılmıştır; mecaz veya “yan anlam” kabul edilir.

Cümlelerde hangi sözcüğün gerçek, mecaz veya terim anlamda kullanıldığını bulmak için şu yöntemi izleyin:

  1. Sözcüğü alanıyla eşleştirin: Matematik, spor, müzik, dilbilgisi vb. bir alana aitse genellikle terim anlamdır.
  2. Sözcüğün ilk akla gelen, somut sözlük karşılığı kullanılıyorsa gerçek anlamdadır.
  3. Sözcük, esas anlamından uzaklaşıp soyut/duygu/düşünce benzetmesi ifade ediyorsa mecaz anlamdadır.

Sorunuzun görselinde geçen maddelerde de aynı ilkelere uyarak aradığınız yanıtları tabloya doldurabilirsiniz. Kolay gelsin!

@User

4

Metindeki Sözcüklerin Gerçek, Mecaz ve Terim Anlamlarını Belirleme

Cevap:

Aşağıdaki etkinlikte, verilen cümlelerde geçen bazı sözcüklerin hangi anlamda (gerçek, mecaz veya terim) kullanıldığını incelememiz istenmektedir. Metnin fotoğrafında doğrudan görülemeyen veya eksik okunan kısımlar olsa bile, genel olarak Türkçe derslerinde en sık karşılaşılan örneklere, özellikle de “hece”, “podyum”, “gol”, “üçlük”, “stetoskop”, “akort”, “üçgen” gibi sözcüklerin kullanımına bakarak çözüm üzerinde duracağız. Ayrıca “yağdırmak” gibi fiillerin mecaz kullanımı da sorularda sıklıkla yer almaktadır. Bu nedenle aşağıya her bir cümleye yönelik detaylı açıklamaları, sözcüklerin hangi anlamda (gerçek, mecaz, terim) kullanıldığını ve gerekçelerini ekliyoruz.

Sözcüğün Farklı Anlam Türleri Nelerdir?

  1. Gerçek (Temel) Anlam:
    Bir sözcüğün günlük hayatta, somut veya bildiğimiz ilk, sözlükteki temel kullanım şekline “gerçek anlam” denir. Örneğin “masa”, “su” veya “cam” sözcükleri nesnel karşılığıyla kullanıldığında gerçek anlamdadır.

  2. Mecaz (Yan) Anlam:
    Bir sözcüğün benzetme veya çağrışım yoluyla, o sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşılarak kullanıldığı anlamıdır. Örneğin “Yağmur gibi gol yağdırdı.” ifadesinde “yağdırmak” sözcüğü gerçek anlamından (yağmurun yağması) uzaklaşarak mecaz bir kullanım kazanmıştır.

  3. Terim Anlam:
    Bilim, sanat, spor, teknoloji, meslek ya da herhangi bir uzmanlık alanında özel olarak kullanılan kavramlara “terim” denir. Örneğin “gol” (futbol terimi), “üçlük” (basketbol terimi), “hece” (dilbilgisi terimi), “stetoskop” (tıp terimi), “akort” (müzik terimi), “üçgen” (geometri terimi) vb.

Aşağıdaki cümlelerde yer alan sözcüklerin hangi anlam türünde (gerçek mi, mecaz mı yoksa terim mi) kullanıldığını örneklerle birlikte açıklıyoruz.

1) “Hece olduğunu bulmak çok kolay da asıl güç heceleri doğru okumaktır.”

• İnceleme:

  • Burada “hece” sözcüğü, Türkçe dilbilgisinde bir terimdir. Ses veya harf gruplarını oluştururken “hecelemenin” nasıl yapılacağı, yani sözcüklerin dilbilgisel yapılarına göre bölünmesi, dilbilgisi (Türkçe) alanının bir terimidir.

• Kullanıldığı Anlam Türü:

  • “Hece” sözcüğü → Terim Anlam (dilbilgisi terimi)

• Gerekçe:

  • “Hece” günlük hayatta sıradan bir nesneyi işaret etmez, “yazı” ve “konuşma” etkinliğinde bir uzmanlık alanına ait olan, dilbilgisi terminolojisiyle ilgili teknik kavramdır.

2) “Moda akımının podyumda her defilede yepyeni tasarım örnekleri sunuluyor.”

• İnceleme:

  • “Moda akımı” ifadesindeki “akım” sözcüğü, aslında sözlükte “bir sıvının, gazın ya da enerjinin akışı, akıntısı” anlamındadır. Ancak “moda akımı” derken, “akım” sözcüğü burada o temel anlamından uzaklaştırılarak “yaygınlaşma, trend, belirli bir eğilim” şeklinde kullanılmıştır. Bu nedenle “akım” burada mecaz kullanımdadır.
  • “Podyum” sözcüğü de çoğunlukla “defilelerde mankenlerin üzerinde yürüdüğü platform” anlamında, moda ve defile alanına özgü bir terimdir.

• Kullanıldığı Anlamlar:

  1. “akım” → Mecaz Anlam (Trende, yaygın eğilime dönüşmüş; asıl “akıntı, akma” anlamından farklı)
  2. “podyum” → Terim Anlam (Moda veya mankenlik dünyasında teknik karşılığı olan özel bir platform)

3) “Maçı anlatan spiker, ‘Bu karşılaşmada goller yağıyor!’ dedi.”

• İnceleme:

  • “Gol” sözcüğü futbol alanında kullanılan, karşı takıma skor kazandıran atışı ifade eden spor terimidir.
  • “Yağıyor” fiili genellikle yağmur, kar vb. doğa olayları için kullanılır. Burada “goller yağıyor” dediğimizde, “yağmak” fiilinin gerçek anlamı (yukarıdan yağmurun yağması) kesinlikle kastedilmez. Bunun yerine art arda gol atılmasını vurgulamak amacıyla bir mecaz yapılmıştır.

• Kullanıldığı Anlamlar:

  1. “gol” → Terim Anlam (futbol sporunda kullanılan kavram)
  2. “yağıyor” (daha doğrusu “goller yağıyor” ifadesi) → Mecaz Anlam (golün sanki yağmur gibi peş peşe gelmesi)

4) “Körfezin karaya doğru ilerleyen büyük fırtınası yüzünden mavi boyalı balıkçı teknesi battı.”

(Fotoğrafta net seçilemeyen bir cümleye örnek olarak benzeri bir yapıyla açıklıyoruz.)

• İnceleme:

  • “körfez”, “karaya doğru ilerlemek”, “balıkçı teknesi” gibi sözcükler gündelik hayatta kendi gerçek anlamlarıyla kullanılmaktadır. Yani herhangi bir benzetme, mecaz ya da özel bir uzmanlık alanına özgü teknik bir terim söz konusu değildir.

• Kullanıldığı Anlam Türü:

  • “körfez”, “balıkçı teknesi” → Gerçek Anlam
  • Ayrıca cümlede mecaz veya terim olarak değerlendirilebilecek bir sözcük bulunmaz.

5) “Son saniyelerde attığı üçlük, takımı galibiyete taşıdı.”

• İnceleme:

  • “Üçlük” sözcüğü basketbol sporunda, sahanın belirli bir noktasının gerisinden atıldığında ekstra puan (3 puan) getiren bir atışı ifade eder. Basketbolun kurallarıyla ilgili spor terimidir.

• Kullanıldığı Anlam Türü:

  • “üçlük” → Terim Anlam (basketbol terminolojisinde kullanılan bir sözcük)

6) “Stetoskopu boynundan çıkardı, hastanın göğsünü dinleyerek derin nefes almasını istedi.”

• İnceleme:

  • “Stetoskop” tıp alanına özgü bir aygıttır. Doktorların veya sağlık görevlilerinin kalp, akciğer gibi organ seslerini dinlerken kullandıkları, uzmanlık gerektiren bir terimdir.

• Kullanıldığı Anlam Türü:

  • “stetoskop” → Terim Anlam (tıp terminolojisi)

7) “Akort bozuk olduğu için keman ve viyola gibi yaylı çalgılar doğru sesi vermiyordu.”

• İnceleme:

  • “Akort” müzikle ilgili bir terimdir. Bir çalgının doğru ses (nota) vermesi için gereken gerilim, perde (tel boyu) ayarı gibi ayarları ifade eder. Müzik alanının uzmanlık kavramlarından biri olarak terimdir.

• Kullanıldığı Anlam Türü:

  • “akort” → Terim Anlam (müzik alanına özgü bir sözcük)

8) “Üçgenin iç açılar toplamı 180°’dir.”

• İnceleme:

  • Bu cümlede “üçgen” ve “iç açı” gibi kavramlar geometrinin temel terimleridir.
  • Matematik/Geometri alanında kullanıldığında, “üçgen” ile “iç açılar toplamı” bilimsel bir gerçeği ve kavramı ifade eder. Dolayısıyla terimdir.

• Kullanıldığı Anlam Türü:

  • “üçgen” → Terim Anlam (geometri alanında kullanılır)
  • “iç açı(lar)” → Terim Anlam (geometri terimi)

9) “Moda dergisindeki defile sayfasında her sezon yeni konsept ve kreasyonlardan bahsediliyor.”

(Bu cümle de fotoğraftan eksik olabilecek veya benzeri bir cümleyi tamamlayıcı amaçla ekliyoruz.)

• İnceleme:

  • “defile” sözcüğü, moda sektöründe modellerin kıyafetleri tanıtmak için podyumda yürüdükleri özel gösteriyi ifade eden bir terimdir. Gündelik dilde de kullanımı yaygın olsa da bir “alan” (moda) terimidir.

• Kullanıldığı Anlam Türü:

  • “defile” → Terim Anlam (moda terminolojisi)

Ek Örnekler ve Terim/ Mecaz Ayrımları

  1. Gerçek Anlam Örneği:

    • “Elma” sözcüğünü düşünürsek günlük hayatta “Elma yemek çok yararlıdır.” cümlesindeki “elma” bir nesnedir ve doğrudan gerçek anlamıyla kullanılır.

  2. Mecaz Anlam Örneği:

    • “Arkadaşımın sözleri içimi dağladı.” ifadesinde “dağlamak” eylemi aslında bir yarayı, bir dokuyu ateş veya kızgın aletle yakmayı anlatır. Burada psikolojik acıyı vurgulamak için kullanılmış; bu nedenle mecazdır.

  3. Terim Anlam Örneği:

    • “Reaksiyon hızını artırmak için katalizör kullandık.” ifadesinde “reaksiyon”, “katalizör” vb. kimya alanına ait terimlerdir.

Bu örnekler, yukarıdaki sorularla paralel olarak “terim, mecaz ve gerçek anlam” ayrımını netleştirmek amacıyla sunulmuştur.

Örnek Cümleler ve Anlam Türü Özeti Tablosu

Aşağıda, etkinlikteki (fotoğrafta görülen veya benzeri) cümleleri ve bu cümlelerde vurgulanan sözcüklerin anlam özelliklerini tablo haline getirdik:

# Cümle Terim Sözcükler (veya Mecaz Kullanım) Anlam Türü
1 Hece olduğunu bulmak çok kolay da asıl güç heceleri doğru okumaktır. hece Terim (dilbilgisi)
2 Moda akımının podyumda her defilede yepyeni tasarım örnekleri sunuluyor. 1) akım (mecaz), 2) podyum (terim) (akım→Mecaz), (podyum→Terim)
3 Maçı anlatan spiker, “Bu karşılaşmada goller yağıyor!” dedi. gol (terim), “yağıyor” ifadesi (mecaz) (gol→Terim), (“yağıyor”→Mecaz)
4 Fırtınanın etkisiyle büyük dalgalar körfezdeki balıkçı teknelerini batırdı. - (gündelik / gerçek anlam) Gerçek Anlam
5 Son saniyelerde attığı üçlük, maçı kazandırdı. üçlük Terim (basketbol)
6 Stetoskopu boynundan çıkardı, hastayı muayene etmeye başladı. stetoskop Terim (tıp)
7 Akort bozuk olduğu için yaylı çalgılar doğru tonda ses veremedi. akort Terim (müzik)
8 Üçgenin iç açılar toplamı 180°’dir. üçgen, açı Terim (geometri)
9 Moda dergisindeki defilelerde bu yılın en trend renkleri sergileniyor. defile Terim (moda)

Tabloda, fotoğraftaki sorularda tam olarak yer alan cümleleri ve benzer örnekleri bir arada sıraladık. Bazı cümleler birebir aynı olmasa da, soru metninde geçen en yaygın terimlerin net açıklamalarını bulabilirsiniz.

Ayrıntılı Açıklamalar ve İpuçları

  1. Terim Anlamı Belirlerken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

    • Bilimsel adımdan (matematik, fizik, kimya, biyoloji), sanatsal veya uygulamalı alanlardan (müzik, resim, moda) veya spor dallarından (futbol, basketbol, güreş, atletizm) geliyorsa o sözcüğün büyük ihtimalle “terim” niteliği vardır.
    • Örneğin “gol, üçlük, akort, üçgen, oksijen, dize, nota, tempo, podyum, defile” gibi.

  2. Mecaz ve Gerçek Anlamı Ayırma

    • Bir sözcük ilk akla gelen, sözlükte tanımlanan, herkesçe bilinen normal kullanımını taşıyorsa “gerçek anlam”dadır.
    • Bir sözcükte mecaz kullanım olduğunu düşünüyorsak, genellikle söz sanatları (benzetme, istiare, abartma vb.) veya imgeler devreye girer. “Zaman su gibi akıyor.” cümlesinde “akmak” fiili mecazdır; çünkü gerçek anlamda zamanın sıvı akması yoktur.
    • Spor alanında “Gol oldu!” ifadesindeki “gol” kastedildiği şekilde (topun kaleden içeri girişi) doğrudan kendi teknik karşılığına denk gelir ve terim olur. Fakat “Goller yağdı.” derseniz “yağmak” fiilini mecaz olarak kullanmış olursunuz.

  3. Bazı Sözcükler Hem Terim Hem Gerçek Anlamda Olabilir

    • Örneğin “kök” sözcüğü, matematikte bir sayının kökü (karekök) anlamındayken terimdir. Bir bitkinin kökü kastediliyorsa gerçek anlamdır.
    • “Vuruş” sözcüğü günlük yaşamda bir eylemi ifade edebilir (gerçek anlam) ama “teniste servis vuruşu” dediğimizde terim boyutu kazanır.

  4. Metinde Geçen Belirsiz İfadeler

    • Fotoğrafta tam okunamayan veya eksik kalan kısımlar varsa, ilgili cümlede yer alan sözcüğün hangi alana (spor, tıp, moda vb.) ait olduğu veya mecaz kullanılan fiil ya da isimlerin tam olarak anlaşılmasıyla bu değerlendirme rahatça yapılır.
    • Fırtına, rüzgâr, yağmur, tekne gibi sıradan doğa ve hayat ögeleri çoğunlukla “gerçek anlam”dır.
    • Yağmurun spordan veya duygusal bir durumdan bahsederken “yağmak” şeklinde mecaz kullanımı mecaz anlam kategorisine girer.

  5. Önemli Not: Sorular “terim anlamlı sözcüğü bulunuz” diyorsa, cümlede tüm sözcükler arasından sadece terim niteliği taşıyanı seçmeniz gerekebilir. Örneğin “gol” spor terimidir; “yağmak” ise mecaz olsa da terim değildir. Bazı sınav veya etkinlik sorularında ise hem mecaz hem de terim ya da gerçek anlamlı sözcükleri bir arada bulmanızı isterler.

Soruya Genel Bir Özet

  • “Hece” (dilbilgisi), “podyum” (moda), “gol” (futbol), “üçlük” (basketbol), “stetoskop” (tıp), “akort” (müzik), “üçgen” (geometri) gibi sözcükler terim anlamda kullanılmış sözcüklerdir.
  • “Gol yağdırmak” gibi kullanımlarda “yağdırmak” fiili normalde yağmurun yağmasına işaret ederken, gollerin art arda gelmesini anlatmak için kullanıldığından mecaz anlamda değerlendirilir.
  • Cümle içinde canlı cansız nesnelerin veya eylemlerin günlük bilinen karşılığı varsa gerçek anlam olur.
  • Cümlede uzmanlık, ders, bilim, spor, sanat vb. alanlara özgü bir kavram veya teknik ifade varsa terim anlam söz konusudur.
  • Cümlede sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşıldığını, mecazi bir anlatıma başvurulduğunu görüyorsak, mecaz anlam bulunur.

Örneğin, “Moda akımı” diyen bir cümlede “akım” sürüklenen bir sıvı değil, “moda eğilimi, trendi” anlamına gelir; bu bir mecaz kullanım olur. Aynı cümlede “podyum” kelimesi özel bir alanı (moda defilesini) anlatan terimdir. Dolayısıyla aynı cümlede birden fazla farklı anlam türü de bulunabilir.

Sonuç ve Kısa Hatırlatma

Bu etkinlikte, Türkçe derslerinde sıkça görülen “bir sözcüğün gerçek, mecaz veya terim anlamı” konusunu irdeledik. Belli başlı şu noktaları unutmayalım:

  1. Gerçek anlam, sözcüğün temel, sözlükte yansıttığı ilk anlamıdır.
  2. Mecaz (yan) anlam, sözcüğün benzetme veya farklı bir çağrışımla gerçek anlamından uzaklaşmasıdır.
  3. Terim anlam, belirli bir uzmanlık, bilim, sanat veya spor alanına özgü teknik sözcükleri ifade eder.

Yukarıdaki tabloda ve açıklamalarda, soruda geçen (veya benzer nitelikteki) tüm örnek cümlelerdeki sözcüklerin anlam türlerini ayrıntılı şekilde inceledik; ayrıca hangi sözcüğün niçin terim, mecaz ya da gerçek anlam taşıdığını adım adım açıkladık. Umarız bu rehber, ödevinizde veya sınıf içi çalışmalarınızda sizlere yardımcı olur.

@Agrin_Eser