Çöz
Sorunun Çözümü:
Soru İncelemesi
Soru: İnsan vücudunda gerçekleşen aşağıdaki madde alışveriş yöntemlerinin hangisinde ATP harcanmaz?
Şıklar:
- A) Böbreklerdeki nefron kanallarında bulunan glikozun tamamının kana geri emilmesi
- B) Kılcal damarın atardamar ucundan süzülen oksijenin doku hücresine alınması
- C) Sindirim enzimlerinin mide boşluğuna salgılanması
- D) Bir savunma hücresinin bakteriyi çevirip içine alması
- E) Protein yapılı bir hormonun endokrin bez hücresinden salgılanması
Çözüm
1. ATP Harcanan ve Harcanmayan Süreçleri Anlama:
Madde alışverişinde bazı yöntemler aktif taşıma gerektirirken bazıları pasif taşıma ile gerçekleşir:
- Aktif Taşıma: Enerji (ATP) harcanır.
- Pasif Taşıma: Enerji harcanmaz, madde konsantrasyon farkına bağlı olarak hareket eder (örnek: difüzyon).
2. Şıklar Üzerinde Değerlendirme:
A) Böbreklerdeki nefron kanallarında bulunan glikozun tamamının kana geri emilmesi
- Açıklama: Glikozun kana geri emilmesi aktif taşıma ile gerçekleşir. ATP harcanır.
- Sonuç: ATP harcanır.
B) Kılcal damarın atardamar ucundan süzülen oksijenin doku hücresine alınması
- Açıklama: Oksijenin doku hücresine geçişi difüzyon ile olur. Konsantrasyon farkı sayesinde hareket ettiğinden ATP kullanılmaz.
- Sonuç: ATP harcanmaz.
C) Sindirim enzimlerinin mide boşluğuna salgılanması
- Açıklama: Salgılama işlemi hücre içi paketleme ve ATP harcayan aktif bir süreçtir (ekzositoz).
- Sonuç: ATP harcanır.
D) Bir savunma hücresinin bakteriyi çevirip içine alması
- Açıklama: Bu işlem hücre zarının aktif bir şekilde kullanıldığı fagositozdur. ATP harcanır.
- Sonuç: ATP harcanır.
E) Protein yapılı bir hormonun endokrin bez hücresinden salgılanması
- Açıklama: Hormon salgılanması, aktif taşıma ve ekzositoz yoluyla gerçekleşir. ATP harcanır.
- Sonuç: ATP harcanır.
Doğru Cevap
| Şık | Açıklama | ATP Kullanımı |
|---|---|---|
| A | Glikozun kana geri emilmesi | ATP harcanır |
| B | Oksijenin difüzyon ile dokulara alınması | ATP harcanmaz |
| C | Sindirim enzimlerinin salgılanması | ATP harcanır |
| D | Bakterinin fagositozla alınması | ATP harcanır |
| E | Protein yapılı hormon salgılanması | ATP harcanır |
Doğru Şık: B
ATP harcanmayan işlem: Oksijenin difüzyonla hücreye alınmasıdır.
19. İnsan vücudunda gerçekleşen aşağıdaki madde alışverişi yöntemlerinin hangisinde ATP harcanmaz?
İçindekiler
- Sorunun Genel Değerlendirmesi
- Madde Taşıma Yöntemleri ve ATP Kullanımı
- Yanıtın Gerekçelendirilmesi
- Tablo: Madde Taşınma Yöntemlerinin ATP Kullanımı
- Kısa Özet
1. Sorunun Genel Değerlendirmesi
Bu soru, insan vücudunda gerçekleşen belli başlı madde alışverişi yöntemlerinden hangisinin enerji (ATP) gerektirmediğini sormaktadır. Hücrelere madde geçişi çeşitli mekanizmalarla olur ve bu mekanizmaların bazıları pasif taşınma (ATP harcamaz) bazıları ise aktif taşınma (ATP harcar) olarak adlandırılır.
2. Madde Taşıma Yöntemleri ve ATP Kullanımı
Pasif Taşıma
- Basit Difüzyon: Moleküller, yüksek yoğunluklu ortamdan düşük yoğunluklu ortama geçer. ATP gerekmez.
- Kolaylaştırılmış Difüzyon: Taşıyıcı proteinler yardımıyla pasif olarak gerçekleşir. ATP gerekmez.
Aktif Taşıma
- Primer (Birincil) Aktif Taşıma: Hücre, maddeleri düşük yoğunluktan yüksek yoğunluğa taşımak için doğrudan ATP harcar.
- Sekonder (İkincil) Aktif Taşıma: Başka bir molekülün gradientini kullanarak madde geçişi sağlanır; ancak sistemin sürdürülebilmesi için yine dolaylı yoldan ATP harcanır.
Veziküler Taşıma
- Endositoz (Fagositoz, Pinositoz): Hücre zarı, maddeyi ya da parçacığı içine alır; ATP gerektirir.
- Ekzositoz: Hücre içinde üretilen maddeleri hücre dışına salgılamak için kullanılan yöntemdir; ATP gerektirir.
3. Yanıtın Gerekçelendirilmesi
Soru seçenekleri incelendiğinde şu durumlar görülür:
-
A) Böbreklerdeki nefron kanallarında bulunan glikozun tamamının kana geri emilmesi
- Glikoz geri emilmesi çoğunlukla sekonder aktif taşıma ile gerçekleşir. Dolayısıyla ATP harcanır.
-
B) Kılcal damarın atardamar ucundan süzülen oksijenin doku hücresine alınması
- Oksijen taşınması difüzyon ile (kısmen basit difüzyon) gerçekleşir. Burada ATP harcanmaz.
-
C) Sindirim enzimlerinin mide boşluğuna salgılanması
- Enzimlerin hücre dışına salgılanması bir ekzositoz olayıdır. Bu işlemde ATP harcanır.
-
D) Bir savunma hücresinin bakteriyi çevreleyip içine alması
- Bu olay, fagositoz (endositozun bir türü) olarak gerçekleşir ve burada yine ATP harcanır.
-
E) Protein yapılı bir hormonun, endokrin bez hücresinden salgılanması
- Hormonlar ekzositoz yolu ile hücre dışına verilir, dolayısıyla bu süreçte ATP harcanır.
Dolayısıyla ATP harcanmayan tek süreç, oksijenin difüzyonla hücre içine alınmasıdır. Bu da seçeneklerde B seçeneğinde belirtilmiştir.
4. Tablo: Madde Taşınma Yöntemlerinin ATP Kullanımı
| Yöntem | ATP Harcaması | Örnek |
|---|---|---|
| Basit Difüzyon | Hayır | Oksijenin kandan doku hücresine geçişi |
| Kolaylaştırılmış Difüzyon | Hayır | Glikozun hücre içine taşıyıcı protein yardımıyla girmesi |
| Aktif Taşıma (Primer/Sekonder) | Evet | Günlük böbrek glikoz geri emilimi (sekonder aktif taşıma) |
| Endositoz (Fagositoz / Pinositoz) |
Evet | Savunma hücresinin bakteriyi yutması (fagositoz) |
| Ekzositoz | Evet | Sindirim enzimlerinin mideye salgılanması, hormon salgısı |
5. Kısa Özet
Bu soruda ATP harcanmayan süreç, kılcal damardan doku hücresine oksijenin difüzyonla geçmesidir. Diffüzyon, yüksek yoğunluklu ortamdan düşük yoğunluklu ortama geçen maddelerde ATP gerektirmeyen bir yöntemdir. Diğer seçeneklerde sözü geçen süreçler (aktif taşıma, ekzositoz veya endositoz) doğrudan ya da dolaylı şekilde ATP tüketir.