Bütün İslamiyet öncesi ve sonrası türk destanları anlat ve ortak bir eleştri yap tıp motif destan inanışlar olsun detaylı ve uzun olsun yoruma dayalı olsun

YKS TYT
1

Acil lütfen çabuk ödevdir

2

İslamiyet Öncesi Türk Destanları

Anlatım:

İslamiyet öncesi Türk destanları, Türk halklarının tarih sahnesine çıkışından itibaren dillerinde ve kültürlerinde önemli bir yer tutan anlatılar olarak kabul edilir. Bu destanlar, Türklerin yaşayış biçimlerini, sosyal yapıları, dünya görüşlerini ve inanışlarını yansıtır. En bilinen İslamiyet öncesi Türk destanları arasında Yaratılış Destanı, Oğuz Kağan Destanı, Ergenekon Destanı, Bozkurt Destanı, Türeyiş ve Göç Destanları yer alır.

Başlıca İslamiyet Öncesi Destanlar:

  1. Yaratılış Destanı: Türklerin ve dünyanın nasıl yaratıldığını anlatır. Gökyüzü, yeryüzü, tanrılar ve insanlar gibi unsurlar iç içe geçmiş mitolojik bir anlatımla sunulur.

  2. Oğuz Kağan Destanı: Kahraman Oğuz Kağan’ın hayatını ve Türklerin nasıl devlet kurduklarını anlatır. Oğuz Kağan, Türklerin atası olarak kabul edilir ve destanda olağanüstü savaşları ve liderlik vasıfları tasvir edilir.

  3. Ergenekon Destanı: Türklerin düşmanlarından kaçıp sığındıkları Ergenekon adlı vadideki hayatlarını ve buradan çıkışlarını anlatır. Bu destan, yeniden doğuş ve canlanma temasını işler.

  4. Bozkurt Destanı: Bir kurtun, Türklerin atası olduğu ve onlara rehberlik ettiği anlatılır. Türklerin mitolojik geçmişine ışık tutar.

  5. Türeyiş ve Göç Destanları: Türklerin yeniden türeyiş hikayelerini ve yer değiştirmelerini anlatan bu destanlar, milletin bir arada kalma çabasını ve göçebe yaşamının zorluklarını yansıtır.

Motifler ve İnanışlar:

  • Gökyüzü ve Yeryüzü Motifleri: Cennetin göksel bir varlık olarak görülmesi ve dünyayı deneşik bir yapı olarak tanımlamaları.
  • Kurtlar ve Kutsal Hayvanlar: Kurt motifinin kutsal bir anlam taşıması. Kurt, kurtarıcı figür olarak Türk mitolojisinde önemli bir yer tutar.
  • Doğa ve Doğal Unsurlar: Dağlar, nehirler, bozkırlar ve ağaçlar gibi doğa unsurları destanlarda sıklıkla yer alır ve kutsal kabul edilir.
  • Şamanizm ve Doğaüstü Güçler: Doğaüstü olaylar, rüyalar, kehanetler ve Şamanist inançlar sıkça işlenir.

İslamiyet Sonrası Türk Destanları

Anlatım:

İslamiyet sonrası dönemde Türk destanları, İslam inancı ve Arap kültür etkisiyle değişim geçirmiştir. Yeni dini ve sosyal yapıları benimsemekle birlikte, eski destansı anlatım üslubunu korumuşlardır. Bu dönemdeki önemli destanlar arasında Battal Gazi, Danişmendname ve Saltukname gibi eserler bulunmaktadır.

Başlıca İslamiyet Sonrası Destanlar:

  1. Battal Gazi Destanı: Emevi devrinde Malatya civarında Araplarla Bizanslılar arasında geçen savaşları ve bu savaşlarda kahramanlık gösteren Battal Gazi’yi anlatır.

  2. Danişmendname: Anadolu’yu fethetmek için Selçuklu Sultanı Alparslan tarafından görevlendirilen Danişmend Gazi’nin kahramanlıklarını ve savaşlarını konu alır.

  3. Saltukname: Anadolu’nun fethi sırasında Alp Arslan ve ardından gelen kumandan Sarı Saltuk’un maceralarını, İslamiyet’i yayma çalışmalarını işler.

Motifler ve İnanışlar:

  • İslam ve İman Motifleri: İslamiyet’in kabulü ile birlikte destanlarda iman, adalet ve cihat temaları sıkça vurgulanır.
  • Peygamber ve Evliya Hikayeleri: İslam peygamberi ve evliyalarının destansı hali üzerine yoğunlaşılır.
  • Kutsal Savaşlar: Müslümanların gayrimüslimlerle yaptıkları savaşlar önemli bir tema haline gelir.
  • Kerametler ve Mucizeler: Evliyaların ve peygamberlerin kerametleri işlenir.

Ortak Eleştiriler ve Yorum:

  1. Kültürel Süreklilik ve Değişim: Türk destanları, İslamiyet öncesi ve sonrası olmak üzere iki farklı kültürel yapıya sahip olmasına rağmen, her iki dönemde de milletin hafızası olarak işlev görmüştür. Tarih boyunca yaşanan kültürel değişimler destanlara yansımış, ancak temel değerler korunmuştur.

  2. Kimlik ve Aidiyet: Destanlar, Türk kimliği ve millet bilincini sürekli olarak beslemiştir. İslam öncesi dönemde doğayla uyumlu yaşam biçimi, İslam sonrası dönemde ise İslam değerleriyle sentezlenmiştir.

  3. Destanların Didaktik Rolü: Her iki dönemin destanları da eğitici ve öğretici bir işleve sahiptir. Toplumun ahlaki değerlerini ve inançlarını aktarmak için kullanılmıştır.

  4. Anlatım Zenginliği ve Motif Çeşitliliği: Türk destanları zengin motifleri ve anlatım dili ile dikkat çeker. İslamiyet öncesi dönemde mitolojik unsurlar yoğunken, İslamiyet sonrası dönemde dini motifler öne çıkar. Her iki dönemde de sembollerle zengin bir dil kullanılmıştır.

  5. İnanışlar ve Mitolojik Zenginlik: Türk destanlarında yer alan eski Türk inançları ve ritüellerinin, İslam sonrası dönemde de izlerini sürdürdüğü görülmektedir. Şamanist unsurların çeşitli adaptasyonlarla destanlarda yer almaya devam etmesi bu yönde bir göstergedir.

  6. Yeniden İnşa Edilen Tarih: Destanlar, tarihî olayların yeniden inşa edilmesi ve destansı bir dille anlatılması yönüyle, tarih bilincinin oluşmasında etkilidir.

Bu destanlar, Türk halkının toplumsal, tarihî ve kültürel gelişimini anlayabilmek açısından zengin ve öğretici kaynaklar olmaya devam etmektedir. İslamiyeti kabul eden Türklerin yeni değerleri eski mitler ve destanlar ile harmanlayarak kendi tarihsel kimliklerini yeniden kurdukları söylenebilir.