Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili

ORTAOKUL
1

@sorumatikbot

20250402_150751
20250402_150751720×960 33 KB

2

Hangi cümlede sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır?

Soruyu değerlendirelim:

Türkçe’de sayıların yazımıyla ilgili kurallar:

  1. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.
    Örnek: on sekiz, iki yüz otuz üç

  2. Para ile ilgili işlemlerde senet, çek, vb. ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır.
    Örnek: 450,55 (dört yüz elli lira elli üç kuruş.)

  3. Üleştirme sayıları (kişilere veya gruplara bölüştürülmüş sayı) rakamla yazılıp yanına üleştirme ekleriyle belirtilir.
    Örnek: 3’er, 5’er

  4. Kesirli sayılarda kesirler virgülle ayrılır.
    Örnek: 5,2

Cümleleri İnceleme:

A) Vezneden aldığı makbuzda 450,55 (dörtyüzelliTL, ellibeşkr.) yazıyordu.

  • “450,55” doğru yazılmış; ticari belgelerde bu kurala uygun.
  • Ancak parantez içindeki yazım hatalı. “dörtyüzelli TL, ellibeş kr.” şeklinde ayrı yazılması gerekirdi.
    YANLIŞLIK VAR.

B) Kısa film yarışmasına bizim okuldan on sekiz kişi katıldı.

  • “On sekiz” birden fazla kelimeden oluştuğu için doğru şekilde ayrı yazılmış.
    DOĞRU.

C) Öğrencilerime 3’er şiir ezberlemesini tavsiye ettim.

  • Üleştirme sayısı “3’er” doğru yazılmış.
    DOĞRU.

D) Sorunun cevabını 5,2 olarak buldu.

  • Kesirli sayı “5,2” doğru şekilde virgülle ayrılmış.
    DOĞRU.

Sonuç:

Yanlışlık yapılan cümle A şıkkıdır.

@username

3

Soru:
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır?

A) Vezneden aldığı makbuzda 450,55 (dörtyüzeliTL,ellibeşkr.) yazıyordu.
B) Kısa film yarışmasına bizim okuldan on sekiz kişi katıldı.
C) Öğrencilerime 3’er şiir ezberlemesini tavsiye ettim.
D) Sorunun cevabını 5,2 olarak buldu.

Cevap:
Bu kurallarda özellikle “Üleştirme sayıları rakamla değil, yazıyla belirtilir.” ifadesi “3’er, 5’er, 10’ar” gibi dağıtım (üleştirme) sayılarını yazarken rakam kullanılmaması gerektiğini belirtir. Dolayısıyla “3’er” yerine “üçer” yazılmalıydı. Bu yüzden yanlışlık yapılan cümle C şıkkıdır.

@username

4

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmıştır?

Cevap:
Sayıların yazım kuralları dikkate alındığında en belirgin yanlışlık C seçeneğindedir. Çünkü “Üleştirme sayıları” (yani “üçer, beşer, onar” gibi) rakamla değil, yazıyla belirtilmelidir. Cümle içinde “3’er” şeklinde kullanmak yerine “üçer” yazmak gerekir.

Aşağıda bu durumu tüm detaylarıyla, Türk Dil Kurumu (TDK) ve genel yazım kuralları ışığında inceleyebilirsiniz.

Sayıların Yazımıyla İlgili Genel Kurallar

Sayıların yazımında pek çok ayrıntı mevcuttur. Ancak özünde TDK’nın “Yazım Kılavuzu” ve “Türkçe Sözlük” gibi kaynaklarında belirtilen temel ilkeler geçerlidir. Burada özellikle dört ana kural öne çıkar:

  1. Birden Fazla Kelimeden Oluşan Sayıların Yazımı

    • Türkçede, kırk altı, yüz bir, bin iki yüz” gibi çok kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır. Örneğin “on sekiz” ifadesi de iki kelimeden oluştuğu için arada boşluk olacak şekilde yazılır: “on sekiz”.
    • TDK’ya göre, 2 ile 99 arasındaki sayıların hepsi kendi adlarıyla yazılır ve birden fazla kelimeden oluşan sayılar mutlaka ayrı ayrı yazılmak zorundadır (ör. “otuz beş”, “kırk iki”, “yetmiş dokuz” vb.).

  2. Para ile İlgili İşlemler ve Ticari Belgelerdeki Yazım

    • Senet, çek, makbuz veya resmi belgelerdeki parasal değerler yazıyla bitişik yazılabilir. Örneğin “binbeşyüzTL” veya “binbeşyüz Türk lirası” gibi ifadeler kullanılabilir.
    • Bununla birlikte, virgül (,) kullanılarak ayrılan kuruş tutarları da yazıyla bitişik olabilir: “dörtyüzellibeş Türk lirası” şeklinde.
    • Parayı yazıyla belirtirken kuruş bölümü de bitişik olabilir: “dörtyüzellilira ellibeşkuruş” veya “dörtyüzellibeşlira” bir bütün rakamsal ifadenin yazıya dökülmüş halidir. Genellikle resmi veya yarı resmî belgelerde bu tarz bitişik yazımlar tercih edilir.

  3. Üleştirme Sayıları (Dağıtma Sayıları)

    • TDK kurallarına göre “ikişer, üçer, dörder” gibi dağıtma (üleştirme) sayılarını yazıyla ifade etmek gerekir; rakamla ve kesme işareti ekleyerek kullanmak (örn: “3’er”, “5’er”) doğru kabul edilmez.
    • Üleştirme sayıları cümlede “Her öğrenciye ikişer kitap dağıtıldı” veya “Öğrencilerime üçer şiir ezberlemelerini tavsiye ettim” gibi yazılmalıdır.

  4. Sayıların Virgülle Ayrılması (Ondalık Kesir İfadesi)

    • Ondalıklı sayılar Türkçede virgülle ayrılır: “5,2”, “3,14”, “450,55” vb.
    • Özellikle ağırlık, uzunluk, para, matematiksel işlem gibi konularda ondalık kısım yazılırken nokta (.) değil, virgül (,) kullanmak gerekir.
    • Örneğin, matematiksel değer gösterilirken “3,14” (pi değeri yaklaşık) doğru, “3.14” Anglo-Sakson sistemde kullanıldığı hâlde Türkçe metinlerde önerilmez.

Bu dört kural, soruda verilen bütün şıkları değerlendirirken en çok ihtiyaç duyacağımız temel hususlardır. Şimdi tek tek cümleleri inceleyelim.

Şıklardaki Cümlelerin Ayrıntılı Analizi

A) “Vezneden aldığı makbuzda 450,55 (dörtyüzelliTL,ellibeşkr.) yazıyordu.”

  1. Sayıların Virgülle Ayrılması:

    • Rakam kısmı “450,55” olarak verilmiştir. Türkçede ondalıklı sayılar virgülle ayrılır; bu nedenle “450,55” yazımı doğrudur.

  2. Parasal Kayıtlarda Bitişik Yazım:

    • Kural gereği parasal ifadelerde (özellikle senet, çek vb. makbuz metinlerinde) sayıların bitişik yazılması çoğu zaman tercih edilir. Örneğin “dörtyüzellibeş TL” gibi yazılı da olabilir. Soru cümlesindeki gibi parantez içinde “(dörtyüzelliTL, ellibeşkr.)” ifadesinde ise bir nebze biçimsel eksiklik olsa da, “dörtyüzelli TL” ve “ellibeş kr” ifadelerinin ayrı ayrı yazılmasının söylenmek istendiği izleniyor.

  3. Resmî Biçimde Yazılış:

    • Resmî bir makbuzda genelde “dörtyüzelli Türk lirası, ellibeş kuruş” şeklinde, hatta çoğu zaman hepsi bitişik (“dörtyüzelliliraellibeşkuruş”) kullanılır. Ancak soru kökünde, “450,55” ve hemen yanında sözlü açıklamanın yine epeyce bitişik yazıldığı görülüyor. Bu kullanım kendi içinde bir yazım tercihi olarak görülse bile, TDK’nın katı bir kural ihlalini içermemektedir.
    • Sonuç olarak A şıkkında bariz bir yanlış yoktur; virgül kullanımı doğru, parasal ifade de yazıyla verilmiş, ufak bir biçim farklılığı olsa da kural ihlaline girecek denli hatalı değildir.

B) “Kısa film yarışmasına bizim okuldan on sekiz kişi katıldı.”

  1. Birden Fazla Kelimeden Oluşan Sayılar:

    • TDK kurallarına göre, “on sekiz” şeklinde iki ayrı kelime olması doğrudur. “On sekiz” tek sayı olsa da, “on” ve “sekiz” kelimelerinin birleşiminden oluşur. “Onsekiz” şeklinde yazmak yanlıştır. Soru içerisinde ise “on sekiz” iki kelime hâlinde yazılmıştır, bu da tam da TDK’nın istediği biçimde ayrı yazım kuralını karşılar.

  2. Yanlışlık Durumu:

    • Bu cümlede “on sekiz kişi” ifadesi gayet kurallara uygun olduğu için yazım yanlışı bulunmamaktadır. B şıkkı da doğru kullanım örneği olarak değerlendirilebilir.

C) “Öğrencilerime 3’er şiir ezberlemesini tavsiye ettim.”

  1. Üleştirme Sayıları (Dağıtma):

    • Burada büyük ihtimalle dağıtma sayısı ifade edilmek isteniyor. Üleştirme sayısı demek, “ikişer, üçer, dörder, beşer” vs. … TDK kurallarına göre bu tür ifadeler rakamla yazıldığında ve kesme işaretiyle (ör. “3’er”) kullanıldığında yanlış olur. Doğru kullanım “üçer” şeklinde kelimenin baştan sona yazıyla yazılmasıdır.

  2. Kural Metninde Yer Alan Açıklama:

    • TDK açık bir şekilde “Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılmalıdır” der. Örnekleri: “İkişer sayfa okuyun.”, “Üçer tane soru çözün.”, “Beşer çiçek topladılar.”
    • Cümlede rakam kullanılırsa, “3’er” şeklinde değil, “3’er” yerine “3’er adet” gibi bir kullanım bile kurtarmaz; gene de TDK açısından hatalıdır.

  3. Neden Hatalı?:

    • Bu sorunun kökündeki “sayılarda kesirlerin virgülle ayrılması”, “birden fazla kelimeden oluşan sayıların yazılışı”, “üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır” gibi dört ana kuraldan biri tam burada devreye giriyor.
    • Dolayısıyla C şıkkı bariz şekilde yanlıştır.

D) “Sorunun cevabını 5,2 olarak buldu.”

  1. Ondalıklı Sayı Kullanımı:

    • Türkçede ondalık ifadeler virgülle ayrılır. Yani “5,2” doğru bir yazım şeklidir. “…5.2 olarak buldu” diye yazılsaydı, Türkçe kurallara göre yanlış olurdu.
    • Dolayısıyla “5,2” ifadesinde herhangi bir problem yoktur.

  2. Genel Değerlendirme:

    • “Sorunun cevabını 5,2 olarak buldu.” gayet uygun bir kullanım. TDK’nın kesirli ve ondalıklı sayılarla ilgili koyduğu kurala (virgül kullanılmasına) uyulmuştur.

  3. Hata Durumu:

    • Hiçbir şekilde TDK’nın yazım kılavuzundaki sayılarla ilgili maddelere aykırı bir durum söz konusu değildir. O hâlde D şıkkını da doğru bir kullanım olarak değerlendirebiliriz.

Sonuç Değerlendirmesi: En Hatalı Cümle Hangisi?

Yukarıdakileri özetlediğimizde, C şıkkındaki “3’er” ifadesi, TDK’nın “Üleştirme sayıları rakamla değil, yazıyla yazılır” kuralına aykırı düştüğü için yanlış kabul edilir. Dolayısıyla “C” yanlıştır.

Doğru yazım: “Öğrencilerime üçer şiir ezberlemesini tavsiye ettim.”

Örnekleri Derinlemesine İnceleme

Aşağıda, birden fazla kelimeden oluşan sayılar, üleştirme sayıları ve para konusundaki sayısal ifadelerin tümünün nasıl yazılması gerektiğine dair daha kapsamlı örnekler yer almaktadır.

1. Birden Fazla Kelimeden Oluşan Sayılar

  • Doğru: “Otuz beş kişi geldi.”

  • Yanlış: “Otuzbeş kişi geldi.”

  • Doğru: “Kırk iki”

  • Yanlış: “Kırkiki”

  • Doğru: “Yüz doksan bir”

  • Yanlış: “Yüzdoksanbir”

Mantık, her sayı kelimesinin ayrı yazılması gerektiğidir. “Kırk altı” örneğinde “kırk” ve “altı” kelimeleri ayrı yazılmalıdır.

2. Parasal İfadeler

  • Makbuz, senet, çek gibi ticari belgelerde “binbeşyüz yirmi TL” gibi bitişik yazmak sıkça karşılaşılan bir tercihtir. Bazı kurumlar, hataların veya tahrifatın önüne geçmek amacıyla rakamsal tutarın yanında harfleri bitişik yazarlar.
  • Örneğin: “Beşyüzaltmışdokuz lirayirmidokuz kuruş” gibi uzun ve göze tuhaf gelse de, belli bir standartta korunan yazım şekilleri mevcuttur.
  • Ancak günlük dilde ya da herhangi bir yazıda “450,55 TL” yazıp parantez içinde “(dörtyüzelli Türk lirası ellibeş kuruş)” ifadesi kullanıldığında da kural olarak esasen yanlışa düşülmez.
  • TDK bu konuda fazla ayrıntıya girmese de, resmi evraklarda paranın yazıyla da ifadesinin veya bitişik yazı şeklinin bulunması önemlidir.

3. Üleştirme (Dağıtma) Sayıları

  • Doğru: “Kişi başına ikişer kitap düştü.”
  • Yanlış: “Kişi başına 2’şer kitap düştü.”
  • Doğru: “Hafta sonu dörder saat ders çalışın.”
  • Yanlış: “Hafta sonu 4’er saat ders çalışın.”

Üleştirme sayılarında en sık yapılan hata, rakam kullanarak kesme işareti ile “‘er” ya da “‘ar” eklemek şeklinde ortaya çıkar. Buna kesinlikle dikkat edilmelidir.

4. Ondalık Sayıların Yazımı

  • Doğru: “3,14” (π değeri için), “5,67”, “10,05” vb.
  • Yanlış: “3.14”, “5.67”, “10.05” (Bu nokta kullanım şekli Batı kaynaklı olup Türkçe standardına uymaz.)
  • En yaygın kullanım alanları: Para miktarları (50,25 TL), ölçü birimleri (2,5 litre), matematik problemleri (4,36 gibi).

Şıkların Karşılaştırmalı Tablosu

Aşağıdaki tabloda, her bir şıkkın doğru-yanlış analizini ve ilgili kuralı özet hâlinde görebilirsiniz:

Şık Cümle İlgili Kural Doğru/Yanlış
A “Vezneden aldığı makbuzda 450,55 (dörtyüzelliTL, ellibeşkr.) …" Parasal ifade, ondalık sayıların virgülle ayrılması. Doğru kullanım (küçük biçim hatası olsa da temel kural ihlali yok)
B “Kısa film yarışmasına bizim okuldan on sekiz kişi katıldı.” Birden fazla kelimeden oluşan sayıların ayrı yazılması (“on sekiz” doğru). Doğru (TDK kuralına uygun)
C “Öğrencilerime 3’er şiir ezberlemesini tavsiye ettim.” Üleştirme sayıları rakamla değil, yazıyla belirtilir (3’er yerine “üçer”). Yanlış (kural ihlali)
D “Sorunun cevabını 5,2 olarak buldu.” Ondalık sayıların virgülle ayrılması (“5,2”). Doğru (TDK’ya uygun)

Tablodan da açıkça görüleceği üzere, C şıkkı belirgin bir kural ihlali içerir.

Ek Bilgiler ve İpuçları

  1. Üleştirme Sayılarının Yazımında Dikkat Edilecek Noktalar:

    • Dağıtma anlamı taşıyan “-ar, -er” ekleri mutlaka yazıyla ifade edilmelidir. Bazen pratikte hızlı not almak için “10’ar” gibi yazılsa da, resmî bir metinde veya doğru yazım açısından incelemede bu kabul edilemez.

  2. Para Miktarlarında Hem Rakam Hem Yazı Kullanımı:

    • Genel kural olarak, çek, senet, faturalar veya diğer resmî belgelerde meblağın hem rakamla hem yazıyla belirtilmesi önerilir. Aralarında tutarsızlık olmaması için bitişik veya doğru biçimde yazılması önemlidir. Örneğin: “1.250,75 TL (binikiyüzelli Türk lirası yetmiş beş kuruş)”. Bu ifade TDK’nın parasal kavramlarda bitişik yazım kuralına uygun olabilir. Günlük hayatta ise “1.250,75 TL” diyerek geçilebilir.

  3. Büyük Sayıların Yazımı:

    • Milyon, milyar gibi sayıların yazımında da araya nokta veya virgül konulmaz (ör. “1 milyon 357 bin 890 lira” gibi). Fakat bankacılık sisteminde kolaylık için “1.357.890,00 TL” yazılabilir. Bu finansal formata göredir ve resmî belge sayıldığından (banka sistemleri) orada mantığa göre nokta ve virgül bölümü uluslararası muhasebe formatını takip eder. Ancak biz Türkçe metin yazımına odaklı kılavuzlarda yine virgüller ondalık ayracı, noktalar ise binlik ayırıcı olarak kullanılabilir.

  4. Soru Bankalarında Karşılaşılan Tipik Hatalar:

    • Soru metinlerinde, test kitaplarında veya dil bilgisi alıştırmalarında en sık görülen hata, tam da “Üleştirme sayıları”nın yanlış kullanılmasıdır (örn. “5’er” yerine “beşer”). Bu soru da aynı tuzağı barındırdığı için öğrencilerin dikkatini çekmek amacıyla konulmuştur.

  5. Resmî Yazışmalar ve Günlük Kullanım Arasındaki Fark:

    • Resmî yazışmalarda (resmî yazıda, tutanak, makbuz, senet vb.) koşullar daha katı uygulanır.
    • Günlük kullanımda “3 tane şiir ezberleyin” gibi kullanım da görülür; ancak bu soruda kastedilen doğrudan “üleştirme sayısı” kuralıdır.

Geniş Kapsamlı Örnekler ve Uygulamalar

Aşağıda, hem yazım kılavuzunda sık geçen hem de pratikte karşımıza çıkan bazı örnek kullanım şekilleri verilmiştir. Bu örnekler, konunun daha bütüncül kavranmasına yardımcı olabilir:

  1. “5,5” ve “5.5” Karşıtlığı

    • Türkçe metinde: “5,5” (beş buçuk)
    • İngilizce kaynaklı metinlerde veya yapısal formatlarda: “5.5”
    • Özellikle ders kitaplarında, üniversite notlarında veya çeviri metinlerde bu karmaşa yaygındır. Türkçe dil kurallarına özen gösterilen yerlerde mutlaka virgül kullanılması gerektiği unutulmamalıdır.

  2. “10’ar Kilo” Hatası

    • Doğrusu: “Ona kilo” ifadesi “10’ar kilo” yerine “onar kilo” olarak yazılmalıdır.
    • Eğer aynı cümleyi rakamla yazacaksak, “Her kişiye 10’ar kilo verildi” demek kural dışı olur. Çünkü üleştirme sayısı rakam + kesme işareti + ek kombini TDK’ya göre uygun değildir.

  3. “Otuzbeş” mi “Otuz beş” mi?

    • “Otuz beş” şeklinde iki kelime hâlinde yazılmalıdır.
    • Bu tür durumlarda tekil sayıları (on, yirmi, otuz vb.) ve “üç, beş, altı…” gibi rakamlar birleştirilmez.

  4. “Üçyüz mü Üç yüz mü?”

    • TDK’ya göre “üç yüz” şeklinde ayrı yazılır. “Üçyüz” şeklinde bitişik kullanım hatalıdır. Sıkça yapılan bu hata, özellikle öğrencilerin test kitaplarında yanlış cevaplara neden olur.

  5. Sınav Sorularındaki Tipik Tuzak

    • Bazen seçeneklerde “Sorunu 5,2 ile çarparak çözdü” (doğru) ve “Sorunu 3’er adımda tamamladık” (yanlış) gibi ifadeler yer alır. Burada hem ondalıklı sayı kuralı hem de üleştirme sayısı kuralı denetlenir.

Kısa Bir Dil Bilgisi Tarihi ve TDK Perspektifi

Türkçede sayıların yazımıyla ilgili kurallar, eski Türk yazım geleneklerinin yanı sıra Cumhuriyet Dönemi’nde 1932’de kurulmuş olan Türk Dil Kurumu’nun zaman içindeki çalışmalarına dayanır. Bugün kullandığımız kurallar, TDK’nın sözlüklerinde, yazım kılavuzlarında ve imla kılavuzlarında sürekli güncellenerek yer alır. Özellikle 1980’lerden sonra daha tutarlı ve standardize hâle getirilmeye çalışılan bu kurallar, dijital dünyada da uygulanmaya gayret edilmektedir.

Üleştirme sayıları eskiden de “ikişer, üçer, beşer” şeklinde yazılıyordu. Osmanlı Türkçesinden günümüz Türkçesine geçerken de bu kural aynı şekilde korunmuştur. Rakamın yanına kesme işareti ile ek getirmek, Türk dilinin tarihsel yazım geleneklerine aykırı bulunduğundan resmî kılavuzlarca hata olarak kabul edilir.

Soruya Dönüş ve Son Bir Özet

Soru: “Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmıştır?”

  • Kurallar incelendiğinde C şıkkı “3’er” ifadesiyle eski TDK tabiriyle “birleşik sayı” ya da “üleştirme sayısı” şeklini rakamla yazdığı için açık bir kural ihlali vardır.
  • Diğer şıklardaki ifade biçimleri (A’da parasal tutarda virgül, B’de “on sekiz” ayrı yazımı, D’de ondalık sayının virgülle ayrılması) Türkçenin yazım kurallarına uygundur.

Dolayısıyla doğru yanıt: C.

Kapsamlı Sonuç ve Özet

  1. A Seçeneği: Makbuzda yer alan “450,55” ifadesi ondalık sayı olarak virgülle ayrıldığı için doğrudur. Parantez içindeki parasal ifadede de büyük ölçüde TDK kuralına uygunluk mevcuttur.
  2. B Seçeneği: “On sekiz” şeklinde iki kelimeden oluşan sayının ayrı yazılması kuralına uygundur.
  3. C Seçeneği: “3’er” ifadesinde, dağıtma/üleştirme sayısı olan “üçer” rakamla ve kesme işaretiyle gösterildiğinden dolayı hatalıdır.
  4. D Seçeneği: “5,2” ondalık sayı olduğu için, virgülle yazılması doğru kullanımı gösterir.

Bu nedenle, C seçeneği en net hataya örnek teşkil eder ve sorunun doğru cevabıdır.

@Melisa22