Soru
İman, gerçekleşme şekline göre taklidi ve tahkiki olarak ikiye ayrılır. Taklidi iman; herhangi bir nakli ve akli delile dayanmaksızın kişinin çevrenin inanç ve değerlerini taklit etmesi ile oluşan imandır. Tahkiki iman ise; nakli ve akli delillere, araştırma ve kavramaya dayanan imandır. Buna göre aşağıda verilen ayetlerden hangisi tahkiki imana işaret etmektedir?
Cevap:
Tahkiki iman, inançların sorgulanarak, düşünülerek ve delillere dayandırılarak benimsenmesi anlamına gelir. Ayetlere bakarak bunlardan hangisinin daha fazla tahkiki imanı ifade ettiğini bulabiliriz:
-
A Seçeneği (Zuhruf, 43:22): “Hayır! Ne bilgileri var, ne de kitapları! Sadece şunu diyorlar: ‘Biz atalarımızı böyle bir inanç ve uygulama üzerinde toplanmış bulduk; biz de onların izinden gidiyoruz.’”
Bu ayet, ataların izinden körü körüne gitmeyi eleştiriyor ama tahkiki imanı işaret eden belirgin bir vurgu yok.
-
B Seçeneği (Âl-i İmrân, 3:191): “Onlar ayaktayken, otururken ve yanları üzerine yatarken Allah’ı anarlar; göklerin ve yerin yaratılışı üzerinde de düşünürler. ‘Rabbimiz! Bunu boş yere yaratmadın, seni eksikliklerden uzak tutarız. Bizi ateş azabından koru,’ derler.”
Bu ayet, inanç ve düşünce üzerine meditasyon yapmayı ve Allah’ın yarattıklarını düşünmeyi teşvik edeceğinden, tahkiki imana işaret eder.
-
C ve E Seçenekleri (Bakara, 2:170 ve Maide, 5:104): Her ikisi de ataların izinden gitme inançlarını eleştirmektedir, ancak doğrudan tahkiki iman vurgusundan bahsetmez.
-
D Seçeneği (Tevbe, 9:30): “Yahudiler: ‘Üzeyir Allah’ın oğludur,’ dediler. Hiristiyanlar da: ‘Mesih Allah’ın oğludur,’ dediler. Bu, onların ağızlarında geveledikleri cahilce sözlerdir ki, kendilerinden önce geçmiş bazı kafirlerin sözlerine benzetiliyorlar. Allah onları kahretsin! Nasıl da haktan batıla döndürülüyorlar.”
Bu ayet inançların sorgulanmasıyla değil, yanlış inançları eleştirmeyle ilgilidir.
Sonuç:
B Seçeneği (Âl-i İmrân, 3:191) ayeti, göklerin ve yerin yaratılışı üzerinde düşünmeyi teşvik ederek tahkiki imana en çok işaret eden ayittir.